مقدمه: دربارۀ موضوع اخلاق و زیرمجموعه‌های آن تا کنون کتاب‌های ارزشمندِ بسیاری چاپ و منتشر شده است؛ یکی از کتاب‌هایی که در بهار 1400 در موضوع اخلاق و به شکل تخصصی منتشر شده، کتاب درسنامۀ اخلاق مهندسی است. این اثر وزین به قلم هشت نفر از نویسندگانی نگارش یافته که دارای تحصیلات عالی حوزوی و دانشگاهی هستند و یکی از آن‌ها، حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر حسن بوسلیکی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم فرهنگ اسلامی و مدیر گروه تربیتِ پژوهشکده اخلاق و معنویت است و دو فصل از کتاب یادشده را نگاشته است. مصاحبۀ زیر حاصل گفت‌وگو با ایشان در خصوص این کتاب است:

متن: 

***  ابتدا خودتان معرفی و دربارۀ تحصیلات‌تان توضیح مختصری بفرمایید.

• بنده حسن بوسلیکی هستم. پس از اخذ مدرک مهندسی برق، وارد حوزۀ علمیه شدم و تحصیلات حوزوی را تا سطوح عالی ادامه دادم و همزمان با تحصیل در حوزه، در رشتۀ اخلاق اسلامی تحصیل کرده و مدرک دکتری را اخذ کردم.

*** لطفاً کلیاتی دربارۀ کتاب درسنامۀ اخلاق مهندسی بفرمایید تا به سراغ مباحث جزئی‌تر برویم.

• این کتاب که به همت نهاد رهبری در دانشگاه آزاد اسلامی و با مشارکت نظام مهندسی استان قم منتشر شده، حاصل زحمات گروهی هشت‌نفره از اعضای هیئت علمی و اندیشوران و متخصصان علم اخلاق است که عموماً ضمن داشتن تحصیلات دانشگاهی، تحصیلات عالیۀ حوزوی هم دارند و مباحث تخصصی اخلاق مهندسی را در قالب 13 درس نگاشته و تالیف کرده‌اند. در نگارش این کتاب 280 صفحه‌ای، بیش از 115 منبع و مأخذ داخلی و خارجی مورد استفاده قرار گرفته است.

*** به چه موضوعات و سرفصل‌هایی در این کتاب پرداخته شده است؟

• موضوعاتی مثل: آشنایی با اخلاق، آشنایی با حرفه و اخلاق مهندسی، اخلاق مهندسی؛ مبانی، اهداف، اصول و راهکارها، گونه‌شناسی مسائل اخلاقی و تعارض‌ها در حرفۀ مهندسی، جهادگری مهندسی، مهندسی و اخلاق زیست‌محیطی و ... .

*** نقش جناب‌عالی در تهیه و نگارش کتاب درسنامۀ اخلاق مهندسی چه بوده است؟

• بنده نیز یکی از همکاران تألیف این کتاب بودم و دو فصل از فصول سیزده‌گانۀ این کتاب را نوشته‌ام؛ فصل نهم با عنوان «اخلاق مهندسی و فعالیت‌های اقتصادی» و فصل یازدهم با عنوان «اخلاق مهندسی و فعالیت‌های علمی». اگر بخواهم به طور خلاصه و بسیار ساده بیان کنم، باید عرض کنم که در بحث اخلاق مهندسی و فعالیت‌های اقتصادی به سه بحث کلیِ صداقت و شفافیت، اهتمام به منافع عمومی و دانش و مهارت لازم پرداخته شده است؛ یعنی یک مهندس وقتی در بازار دست به فعالیت اقتصادی می‌زند، با این سه عنصر می‌تواند اعتبار کسب کند و اعتماد عمومی را جلب نماید.

*** لطفاً دربارۀ منافع عمومی که فرمودید، بیشتر توضیح دهید.

• در بخش نهم این کتاب، معناشناسی، هنجارشناسی و مصداق‌یابی صداقت و دروغ در حرفۀ مهندسی مطرح شده است؛ در واقع می‌توان گفت در این مبحث، به تعارض منافع و راه‌های مواجهه با این تعارض‌ها پرداخته‌ایم.

بحث دیگری که در همین فصل حائز اهمیت است، بحث جدیِ منافع عمومی ذی‌نفعانِ حرفۀ مهندسی است که با سه رویکردِ: اخلاق عدالت، اخلاق احسان و اخلاق ایثار تطبیق داده شده و در همین‌جا به «قاعدۀ زرین اخلاق» پرداخته شده است.

*** عمدۀ بحث شما در فصل یازدهم حول چه محورهایی بوده است؟

• در فصل یازدهم با عنوان «اخلاق مهندسی و فعالیت‌های علمی»، به کسب دانش و مهارت لازم در جلب اعتماد عمومی پرداخته‌ایم و سه محور کلیِ: ملاحظات اخلاقی مربوط به قبول پروژه علمی، ملاحظات اخلاقی مربوط به اجرای فعالیت‌های علمی و نیز ملاحظات اخلاقی مربوط به انتشار محصول علمی مطرح شده است.

*** آیا مخاطبان این اثر اقشار خاصی‌ از جامعه هستند یا همه می‌توانند از مباحث آن بهره‌مند شوند؟

• البته این کتاب با نگاه تخصصی اخلاق مهندسی نگاشته شده، ولی مطالب به گونه‌ای است که حتی افرادی با اطلاعات عمومی نسبی و قابل قبول در این رشته می‌توانند با مطالعۀ کتاب از بحث‌های آن بهره‌مند شوند.

تنظیم: مهدی محدثی