کارشناس گروه اخلاقِمرکز اخلاق و تربیت اسلامی در آغز صحبت های خود اظهار داشت: نگاهی به آثار پرشمار هر دو عرصه نشان می دهد که گاهی اخلاقیون فرایند تحول عرفانی را به عنوان رویکرد خاصی از تربیت اخلاقی با نام "رویکرد عرفانی در اخلاق" طبقه بندی کرده‌اند و افرادی مانند محاسبی، خواجه عبدالله انصاری را جز این دسته دانسته‌اند و گاهی نیز عرفا در سیر تحول عرفانی به پرورش فضائل و ملکات اخلاقی به عنوان زمینه‌های عرفانی شدن توجه داشته‌اند و به ههمین دلیل مقام اخلاق یکی از منازل ده گانه منازل السائرین است.

وی با بیان اینکه این مسائل نشان از درهم‌تنیدگی عرفان و اخلاق و تربیت عرفانی و اخلاقی دارد. تاجایی که برخی این دو را به یک معنا گرفته‌اند تاکید کرد: اما حقیقت آن است که این دو دانش دو دانش جدا و با مسائل و اهداف و موضوعات متفاوت هستند علی‌رغم این که مشترکات و مشابهات فراوانی نیز دارند.

حجت الاسلام فصیحی خاطرنشان کرد: مصلحت تفکیک علوم ازهم و تخصص گرایی اقتضا می کند که متخصصان دو عرصه نگاهی شفاف‌تر به این دو دانش یعنی تربیت اخلاقی و عرفان عملی داشته باشند. بی‌شک این نگاه شفاف به انسجام هرچه بیشتر دو دانش و نهایتاً‌ به کارآمدی و انجام و ظائف محوله و کارویژه‌های آنها مدد خواهد رساند.

وی در این رابطه تشریح کرد: در یک جمع بندی کلی می‌توان گفت تربیت اخلاقی و عرفانی به مقتضای این که هردو فرایند تربیتی هستند، از یک سری قانون‌مندی ها و اصول عام و مشترک تبعیت می‌کنند. از جمله این که فرایند تربیت در اخلاق و عرفان امری تدریجی و ذومراتب است. دوم این که به لحاظ مبانی اسلامی هیچ تحول و تغییری نمی‌تواند فارغ از ملاحظات و تقییدات شرع مقدس و نورانی اسلام حاصل گردد و سوم این که با عنایت به مبانی انسان شناختی اسلامی رابطه‌ای دوسویه میان ظاهر و باطن انسان برقرار است که هرگونه برنامه تربیتی از این قانونمندی بهره می‌گیرند.

این کارشناس حوزه اخلاق و تربیت در ادامه صحبت های خود به تمایزات این دو علم اشاره کرد و تصریح نمود: اما در کنار این اصول مشترک می‌توان به دو اصل مختص تربیت اخلاقی یعنی توده محوری و تعقل‌گرایی در تربیت اخلاقی به عنوان مهم‌ترین اصول مختص در تربیت اخلاقی اشاره کرد.

وی تشریح کرد: تربیت اخلاقی از ضرورت هایی است که توده مردم در هر سطحی نیازمند آن هستند و همچنین در تربیت اخلاقی بر تقویت تعقل اخلاقی به عنوان یک اصل مسلم تأکید می‌شود، اما در مقابل، اصل مختص تربیت عرفانی  تنها برای دسته خاصی از انسانها با توانایی‌های ویژه توصیه می‌شود و کاملاً فرد محور و خاص است.

وی ادامه داد: از اصول جدی دیگر در تربیت عرفانی ترتب ویژه‌ای است که میان مقامات و منازل سلوک عرفانی محقق است. "ترتب اندراجی" عنوانی است که برخی از دقیق ترین شارحان منازل السائرین برای گونه ای خاص از ترتب میان مقامات سلوکی تقریر کرده‌اند.

فصیحی با بیان اینکه در این گونه از ترتب، تربیت عرفانی به صورت صعود از پله‌های یک نردبان ترسیم نمی‌شود گفت: در این روش اولا پیمودن هر یک از منازل و مقامات متوقف بر به فعلیت رساندن درجات و منازل قبلی است و تا یک مرتبه از منازل به فعلیت نرسد حرکت به سوی منزل بعدی کاری بی نتیجه خواهد بود و ثانیاً این تربیت به گونه‌ای‌ است که  سالک پس از عبور از هر مقام و رسیدن به مقام بالاتر بایستی فروعات بیشتری از مقام سابق را داشته باشد.

وی خاطرنشان کرد: این اصل حاکی از پیچیدگی و یکپارچگی ویژه‌ای است که در فرایند سلوک عرفانی محقق است، برخلاف تربیت و تحول اخلاقی.

کارشناس گروه اخلاق مرکز اخلاق و تربیت اسلامی با تاکید بر اینکه  جایگاه فردیت و اراده فردی نیز از دیگر نکات مهم در تربیت عرفانی است اذعان نمود: در سلوک عرفانی تلاش می‌شود رفته رفته فردیت و اراده فرد مندک و منحل در یک درک عمیق و یکپارچه از وجود شده و عارف رفته رفته از ادراک منحاز و مستقل اراده خود در عالم هستی فارغ شود.

وی در پایان صحبت های خود اظهار داشت: تربیت عرفانی به جهت باطنی بودنش، بسیار پیچیده است و برای سالک به تنهایی عبور از این عقبه‌های باطنی میسر نیست و به شدت مرشد محور است. به همین دلیل یکی از میزان‌های تشخیص صحت و سقم کشف و شهودهای عرفانی نظارت استاد خاص  است.

انتهای پیام/ 115