رئیس مرکز احیای آثار اسلامی:
فارابی در انتقال آموزه‌های فلسفه افلاطون و ارسطو به جهان اسلام بسیار مؤثر بود.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی ایسکا (پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی) ، حجت الاسلام والمسلمین اسدعلیزاده رئیس مرکز احیای آثار اسلامی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی ضمن معرفی مختصر مرکز احیای آثار اسلامی گفتند: این مرکز، یکی از مراکز پژوهشی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی است که با دو گروه علمی کتاب¬شناسی و نسخهشناسی و گروه تصحیح و احیای آثار، با شیوه و فرایند علمی خاص به احیای آثار اندیشمندان اسلامی می پردازد.
ایشان در ادامه افزودند: مرکز احیای آثار اسلامی برای انجام صحیح و منطقی پژوهش‌های تصحیحی خود یک برنامه مدون عملی و کاربردی را در چارچوب دو اصل مهم: فرایند تحقیق و تصحیح – شیوه‌نامه مناسب تدارک دیده است که فرایند تحقیق و تصحیح را در 18 مرحله و شیوه‌نامه را با نگاه روش‌های استاندارد و بهروز تهیه و معیار کار خود قرار داده است که هرکدام از فرایند و شیوه‌نامه را در کتاب «در مسیر احیای آثار فارابی» بهطور مفصل بیان شده است.
ایشان در خصوص تعداد آثار تحقیق‌شده توسط مرکز احیا که در جشنواره‌های علمی کشور برگزیده شده‌اند، گفتند: مرکز احیای آثار اسلامی تا کنون آثار مهمی از تراث ماندگار علمی شیعه را در قالب مجموعه رسائل یا به صورت موسوعه و تک‌جلدی تحقیق و در 5۸ عنوان شامل ۲۲۴ مجلد کتاب منتشر کرده است و تاکنون 2۳ عنوان از آثار این مرکز در جشنواره‌های علمی کشور، از جمله کتاب سال جمهوری اسلامی و کتاب سال حوزه برگزیده و از آن قدردانی شده است. که برخی از آنها عبارتند از:
1. موسوعة العلامه السیّد عبد الحسین شرف الدين(11 مجلد)؛
2. موسوعة الشهید االاوّل(21 مجلد)؛
3. موسوعة الشهید الثاني(29 مجلد)؛
5. موسوعة العلّامة کاشف‌الغطاء(الآثار الکلامیه 14مجلد)؛
6. انوار الفقاهة(10 مجلد)؛
7. مختلف الشیعة(10 مجلد)؛
8. رؤیت هلال(5 مجلد)؛
9. الصحابة الکرام(3 مجلد)؛
10. الدُر المنثور(2 مجلد).
حجت الاسلام والمسلمین اسدعلیزاده در خصوص پروژه علمی و تحقیق در مورد آثار فارابی توسط این مرکز و علت مطرح شدن فارابی به عنوان بنیان‌گذار فلسفه اسلامی با توجه به اینکه کندی نخستین فیلسوف مسلمان است، گفتند:
هرچند ابویوسف کندی نخستین فیلسوف اسلامی است که در راه فلسفه اسلامی قدم‌های اولیه را برداشت ولی نتوانست مکتب فلسفی تأسیس کند؛ درصورتی‌که فارابی توانست مکتب کامل فلسفی را بنیان نهاده و فعالیت‌های قابل‌توجهی را در زمینه‌های مختلف علوم انجام دهد. فارابی در میان فلاسفه اسلامی تنها کسی بود که فلسفه ارسطو را بسیار خوب و دقیق فهمید و تلاش کرد رنگ اسلامی به فلسفه بدهد. بنا بر نقلی، دست‌خطی از فارابی پیدا شده که نوشته است کتاب مابعد الطبیعة ارسطو را دویست بار و السماع الطبیعی ایشان را چهل بار خوانده است؛ ایشان از نخستین روشنفکران مسلمان است که در انتقال آموزه‌های فلسفه افلاطون و ارسطو به جهان اسلام بسیار مؤثر بود. ایشان در واقع حلقه وصل میان فلسفه یونان و فلسفه اسلامی است. و به تعبیر دیگر: آشتی میان حکمت و شریعت، عقل و دین، اخلاق و سیاست و اعتقاد به ولایت مطلقه حاکم و امام، از ویژگی‌های آثار فارابی است.
ایشان درباره اهمیت آثار فارابی وتعداد آنها افزودند: بر اهل فنّ پوشیده نیست كه آثار فارابی پر از ابداعات و نکات علمی در ابعاد مختلف فلسفی، کلامی، منطقی، سیاسی، اخلاقی، هنری و... است. این آثار در مجامع علمی از منابع دست اول علوم نظری مخصوصاً فلسفه، منطق و سیاست و مدن شناخته می‌شود. توجه ویژه صاحبان اندیشه و نظر در مجامع علمی جهان بر نوشته‌های ارزشمند این حکیم فرزانه نشان از اهمیت آنهاست. در واقع آثار فارابى نمونه پذیرفتهشدهاى از كتاب‌هاى فلسفى در سطح بین المللی است که اثر بسیار مهمى در شرق و غرب عالم بالأخص افكار اروپاییان گذاشته بود؛ به‌طوری‌که كتاب‌هاى او را به لاتین ترجمه كردهاند و اغلب آنها در پاریس در سال 1638 میلادی به چاپ رسید. لذا ضروری بود که بر روی آثار ایشان که مرجع برخی از علوم می باشد به صورت مناسب تحقیق و کار علمی شود و مرکز احیا، همت به احیای آثار این متفکر مسلمان نمود.
ایشان در ادامه بیان داشتند: در مورد آثار فارابی ابتدا لازم است به این نکته اشاره کنم که برخی از آثار فارابی عناوین متعددی دارد مانند:
الف) ما ينبغى أن يقدّم قبل تعلم الفلسفة = فیما ينبغي أن يتقدّم قبل تعلّم الفلسفة المأخوذة عن أرسطو = الأشياء التي يحتاج أن تعلم قبل الفلسفة = ما ینبغي أن تعلم قبل الفلسفة = ما ینبغي لمن أراد الشروع في الحکمة = کلام في لوازم الفلسفة.
ب) أجوبة المسائل الفلسفیة = جوابات لمسائل متفرقة = أجوبة مسائل متفرّقة = المسائل الفلسفیّة والأجوبة عنها = رسالة في جواب مسائل سئل عنها.
ج) السياسة المدنية = مبادئ الموجودات = السیاسات المدنیّة = العلل والأسباب = مبادئ الأجسام.
د) آراء أهل المدينة الفاضلة = مبادئ آراء أهل المدینة الفاضلة = آراء أهل المدینة الفاضلة ومضاداتها.
این تفاوتهای عناوین باعث شده در کتاب‌های تراجم برخی 80 و برخی 100 و 110 تا 187 اثر برای فارابی متذکر شده‌اند. از این تعداد تقریباً 100 عنوان اثر شناسایی شده است که در طرح موسوعه فارابی که مرکز احیا مشغول به تحقیق و تنظیم آن است در 10 مجلد به این عبارت تنظیم شده است:
مدخل: حیات المؤلّف و آثاره(3 جلد)، الفلسفیات(ج1= 10 رساله - ج2 = 14 رساله - ج3 =10 رساله) جمعاً 34 رساله.
3 جلد المنطقیات(ج1 = 7 رساله - ج2 = 7 رساله - ج3 = 10 رساله) جمعاً 24 رساله.
1جلد الأخلاقیّات(8 رساله).
1جلد السیاسات و المدن(10 رساله).
1جلد معرفة الانسان والنفس و ...(9 رساله).
1جلد متفرقات(15 رساله).
جمع کل: 100 رساله.
حجت الاسلام والمسلمین اسدعلیزاده در خصوص تعداد نسخهشناسی و کتاب‌شناسیِ انجام‌شده از آثار فارابی و اینکه چه مراحلی برای این کار باید طی شود، افزودند: تاکنون ۵۶۰ نسخه خطی در داخل و ۹۴ نسخه در خارج از کشور، و جمعاً ۶۵۴ مورد شناسایی کرده‌ایم که مراحل نسخهشناسی و کتاب‌شناسی عبارتند از:
الف)نسخهشناسی
1- نسخهشناسی آماری:
- برای تصحیح هر اثری در قدم اول با مراجعه به فهارس نسخ خطی و نرمافزارهای کتابخانههای داخلی و خارجی، نسخههایی شناسایی و به صورت آماری گزارش می‌شود. و گزینش اولیه برای دریافت و جمع‌آوری(قدیمی‌ترین، کامل‌ترین) انتخاب می‌شود.
2- جمع‌آوری و دریافت نسخه‌ها:
3- تعیین نسخه‌ها برای تحقیق: در این مرحله لازم است کارشناس نسخهشناسی کاملاً به صحّت متن، قدمت تاریخی، عصر مؤلف بودن و نام کتاب و صحت انتساب آن به مؤلّف و سایر شرایط که برای یک نسخه معتمد وجود دارد توجه کند. سپس برای انجام آن تحقیق ارائه دهد.( تعیین نسخه اساس و نسخه‌های کمکی).
ب)کتاب‌شناسی
1- آماری: در این مرحله در حدود ۵۰ اثر شناسایی شده.
2- دریافت: تعدادی از آثار را بهدست آوردیم.
3- بررسی و انتخاب جهت استفاده(انتخاب کمغلطترین چاپ و دارای تحقیق و تصحیح مناسب).
ایشان افزود: امیدواریم با طی مراحل دقیق تحقیق و بررسی علمی، آثار این فیلسوف مسلمان و صاحب نظر و اندیشمند متفکر به صورت مناسب چاپ شود و در اختیار مشتاقان علم و دانش قرار گیرد.
منبع:
مرکز احیای آثار اسلامی
اخبار مرکز احیای آثار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی, حجت الاسلام اکبر اسدی علیزاده
|