|
|
حجت‌الاسلام واعظی:
تصمیم‌گیری بدون توجه به فقه از غفلت‌های ما در این چهل سال است
رئیس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه، با بیان اینکه امام خمینی(ره) فرمودند حوزه باید نبض حال و آینده را در دست داشته باشد ولی متاسفانه گاهی احساس می‌شود ما نبض حال را هم در دست نداریم. گفت: یکی از غفلت‌های ما در این چهار دهه این بود که خیلی از تصمیمات در کشور بدون توجه به فقه گرفته شد.
به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی به نقل از خبرنگار ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین احمد واعظی، رئیس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه، ۲۱ اردیبهشت در همایش«مهدویت و انتظار در اندیشه آیت‌الله العظمی صافی گلپایگانی»، که در مدرسه عالی دارالشفا در قم برگزار شد، گفت: آیت‌الله العظمی صافی گلپایگانی در یکی از آثارشان فراز زیبایی در مورد عدالت دارند و فرموده‌اند: «مسلمان همیشه به سوی آینده می‌نگرد و هر وضعی که موجود باشد اگرچه نسبتا خوب و عادلانه باشد او را قانع نمی‌کند، نشستن و تسلیم‌بودن و کناره‌گیری و تماشاگر صحنه‌های تباهی، فساد و فقر و انحطاط اخلاقی در اسلام جایز نیست».
وی افزود: این فراز چند نکته مهم دارد؛ اول اینکه مسلمان، منتظر فعال و پویاست نه منفعل؛ دوم اینکه بهینه‌کردن شرایط اجتماعی صرفا آرمان نیست و همه نسبت به آن رسالت دارند؛ سوم کمال‌گرا بودن و عدم رضایت به وضع موجود یعنی حتی شرایط اگر نسبتا خوب و عادلانه باشد نباید ما را قانع کند؛ چهارم احساس مسئولیت نسبت به آسیب‌های اجتماعی مانند فقر و انحطاط و فساد.
واعظی با اشاره به جایگاه عدالت در فقه بیان کرد: عدالت در فقه امامیه در سه فضا مطرح شده است؛ اول تصدی برخی مناصب اجتماعی مانند امر امامت جمعه و جماعت و قضا و افتا و انجام امور حسبیه و اخذ زکوات و ... که منوط به عدالت در فرد شده است و برخی فقها مستقلا کتاب و مقاله در این زمینه نوشته‌اند.
وی افزود: فضای دوم، قاعده عدل و انصاف است؛ مورد آن هم شبهات موضوعیه است؛ مثلا در جایی که مدعیان نسبت به مال مشتبه، مدعی هستند و مدعیان از طرق متعارف اثبات قضایی ملکیت، ورود نمی‌کنند(یعنی هیچ‌کدام بینه و ید ندارند و حاضر به یمین و قسم هم نیستند) در این فضا برخی از فقها متمسک به قاعده عدل و انصاف شده‌اند و برخی هم به قرعه تمسک می‌کنند.
واعظی بیان کرد: مرحوم آیت‌الله صافی در این زمینه بحث خوبی کرده و جالب اینکه با اینکه مفاد قاعده عدل و انصاف را اصل عملی، و قرعه را اماره می‌داند ولی برخلاف این رویه که اماره بر اصل عملی مقدم است در اینجا قاعده انصاف را مقدم بر قرعه می‌داند زیرا اماریت قرعه را مطلق نمی‌داند برخلاف اماریت بینه و ید.
رئیس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم بیان کرد: فضای سوم بحث عدالت در فقه امامیه، قاعده عدالت و نفی ظلم است؛ اگر کسی به قاعده عدالت تمسک کرد می‌تواند به برخی موارد مطلق قید بزند. در همه این سه فضا، عدالت در خدمت فرایند فقهی قرار دارد.
فقه چه کارکردی در ایجاد عدالت دارد؟
وی افزود: آیت‌الله صافی معتقدند ما نباید به وضع جامعه ولو اینکه خوب و نسبتا عادلانه باشد قانع باشیم چه رسد به وضع کنونی جامعه که هرقدر می‌گذرد شکاف اجتماعی و بی‌عدالتی اقتصادی و فاصله فقر و غنا بیشتر می‌شود و این پرسش مطرح است که فقه چه کارکردی در استقرار عدالت می‌تواند داشته باشد؛ بحث قبلی جایگاه عدالت در فقه بود و الان کارکرد فقه در ایجاد عدالت.
واعظی بیان کرد: مقوله استقرار عدالت و تغییر شرایط موجود ناعادلانه به شرایط عادلانه یکسره و تماما عملیات فقهی نیست؛ فقه یقینا در مسئله ایجاد تغییرات اجتماعی یا انتخاب مدل برای ایجاد تغییر، سهیم است ولی این تصور غلط است که فکر کنیم با صرف ورود فقهی، مسئله حل شود.
رئیس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه گفت: در بهینه‌کردن شرایط برای زندگی عموم مسلمین و برون‌رفت از وضع موجود، چند نوع دانش نیاز است؛ اول دانش وضعیت‌شناسی یعنی توصیف و تبیین، ابتدا باید وضع موجود ترسیم سپس علل و عوامل هر واقعیت توصیفی باید تبیین شود. این دانش توصیفی و تبیینی نسبت به وضع موجود، دانش فقهی نیست لذا فقه نمی‌تواند بگوید آمار تورم و وضعیت بیکاری و ... چقدر است بنابراین یک دانش وضعیت‌شناسانه نیاز داریم.
وی افزود: در ادامه به دانش توسعه‌ای نیاز داریم یعنی دانشی که نقشه راه برون‌رفت از وضع موجود را ارائه کند، به ما الگو و مدل بدهد تا در مهار تورم و بهبود وضعیت صنعت راهکار ارائه کند؛ اینجا، جایی است که فقه می‌تواند و باید حضور داشته باشد زیرا بسیاری از راهکارها، لبه حقوقی و فقهی دارد زیرا نمی‌توان هر تصمیمی را در جامعه اجرا کرد بدون آن که آثار و پیامدهای آن از منظر فقه بررسی شود.
تصمیم‌گیری بدون توجه به فقه و پیامدهای زیانبار
واعظی اضافه کرد: یکی از غفلت‌های ما در این چهار دهه این بود که خیلی از تصمیماتی که در کشور گرفته شد حوزه و دانشگاه، پیامدسنجی عمیقی در مورد آن نکردند که این کار چه بلایی بر سر خانواده و اقتصاد و اخلاق و تربیت خواهد آورد. این نشان می‌دهد مسئله فقاهت معطوف به حیات اجتماعی باید دنبال شود ولی متاسفانه حوزه و دانشگاه نسبت به پیامدهای قوانین و تصمیمات مدیران تاخر داشته است.
رئیس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، افزود: با دنبال‌کردن فقه تخصصی و معاصر که هم اکنون در حال دنبال‌شدن است و آیت‌الله اعرافی هم در این زمینه پیگیری دارند امیدواریم این تاخر تاریخی جبران شود؛ امام خمینی(ره) فرمودند حوزه باید نبض حال و آینده را در دست داشته باشد و این آرمانی است که باید دنبال کنیم ولی متاسفانه گاهی احساس می‌شود ما نبض حال را هم در دست نداریم چه رسد به نبض آینده.
منبع:
خبرگزاری ایکنا
استاد احمد واعظی, آیت الله صافی گلپایگانی, همایش مهدویت و انتظاردر اندیشه حضرت آیت الله العظمی صافی گلپایگانی( قدسّ سرّه)
|
|