خیر، پژوهش های قرآنی ما در گذشته چه در حوزه تفسیر و چه در حوزه علوم قرآنی و چه در حوزه روایات تفسیری چندان افتخارآمیز نیست و ناگزیر باید به کوتاهی ها و کم کاری ها ـ قصورا یا تقصیرا ـ اذعان کرد و در پی شناخت علل آن برآمد، باشد که اندیشه ها را برای پژوهش در قرآن آماده کرد که تا آن علت ها هست همچنان با اقبال سرد به پژوهش در عرصه های گوناگون تفسیری و علوم مربوط به آن مواجه خواهیم بود.

اگر دیگر علوم حوزوی نظیر فقه و اصول را از حیث کمیت و حجم در سنجش آوریم فاصله ای میان زمین و آسمان تداعی می شود  و اگر از حیث کیفیت مقایسه شود باید زمین و عرش را در مثل آوریم.

البته چند صباحی است به دلیل شرایط خاص کم و بیش کارهایی در خصوص تفسیر قرآن صورت گرفته و گام هایی برداشته شده و حرکت هایی پدید آمده ولی غالبا نه بر پایه هایی استوار بنا شده و نه از سوی کسانی رقم خورده که می توانند منشأ تحول باشند.

جایگاه قرآن در عرصه زندگی را چگونه ارزیابی می کنید؟

قرآن کریم در عرصه های زندگی با همه طبقات جامعه سخن دارد و همگان را به معارف و احکام آن فرا خوانده است و ثمرات شگفت و شگرفی را در پایبندی به آن برشمرده است:

«وَهَٰذَا کِتَابٌ أَنْزَلْنَاهُ مُبَارَکٌ فَاتَّبِعُوهُ وَاتَّقُوا لَعَلَّکُمْ تُرْحَمُونَ»: و این قرآن کتابى است پرخیر و برکت که ما آن را فرو فرستادیم ، پس ، از آن پیروى کنید و تقوا پیشه سازید ، باشد که مورد رحمت قرار گیرید .(انعام/115)

«کِتَابٌ أَنْزَلْنَاهُ إِلَیْکَ مُبَارَکٌ لِیَدَّبَّرُوا آیَاتِهِ وَلِیَتَذَکَّرَ أُولُو الْأَلْبَابِ» این قرآن کتابى گرانقدر و پر خیر و برکت است که آن را به سوى تو فرستادیم تا همگان در آیات آن بیندیشند، پس هدایت پذیران راهیاب شوند و عنادپیشگان عذرى بر گمراهى خویش نیابند و تا صاحب خردان به دلایل حق توجه کنند و به سوى آن هدایت گردند. (ص/39)

و روا نیست این کتاب مبارک وانهاده شود. شکایت پیامبر(ص) در پیشگاه خدا باید برای همه ما هشداری جدی باشد: وَ قالَ الرَّسُولُ یا رَبِّ إِنَّ قَوْمِی اتَّخَذُوا هذَا الْقُرْآنَ مَهْجُوراً: و پیامبر گوید: پروردگارا، قوم من این قرآن را کنار نهاده و فروگذاشتند. (فرقان/30)

چگونه می توانیم جامعه ای قرآنی داشته باشیم؟

قرآنی شدن جامعه منوط به قرآنی شدن حوزه های علمیه است و تا این جامعه علمی به جد و جهد به قرآن نپردازد انتظار اینکه مردم جامعه روی به قرآن آورند بعید می نماید. از این رو همت دلسوزان و قرآن باوران نخست باید معطوف به حوزه ها شود و مشکل حوزه ها را با پژوهش های قرآن به صورت اصولی حل کند.

هنوز حوزه های علمیه به این باور نرسیده اند که قرآن قابل فهم است، هنوز بسیارند که در حجت بودن ظواهر قرآنی دغدغه دارند، هنوز بسیارند که تا حقیقتی قرآنی با روایتی قرین نشود در باور به آن نگرانند.

هنوز قضیه ظنی الدلاله بودن قرآن حکومت خویش را حفظ کرده و حوزه ها را در باور به مفاهیم قرآن مردد کرده است. اینها و مانند اینها از سدهای پیش روی حوزه هاست و سد شکن فرزانه‌ای می طلبد که مردانه به میدان آید و آنگونه که شیخ انصاری (قدس سره) اخباری گری را از میان داری به زاویه کشانید ،این سدها را به کناری زند. علامه طباطبایی که رحمت خدا بر او باد، رخنه ای عمیق در این سد‌ها افکند ولی با تاسف باید نگریست که پر کردن این رخنه آغاز شده است و یأس به جای امید نشسته است. اگر از اینها بگذریم و حل شده شان بینگاریم با چالش هایی روبه رو هستیم که باید همت کنیم و به حل آنها بکوشیم.

چه راه کارهایی جهت ورود قرآن به جایگاه اصلی خویش ارائه می دهید؟

1.پس از گذر از مرحله نظری لزوم سیطره قرآن بر حوزه های علمیه، باید ابزارهای این سیطره مقدس فراهم آید که از جمله آنهاست تهیه متون درسی مناسب.

حدود سی سال است متن های مختلف به آزمون درآمده و پاسخگو نبوده است زیرا آنها به عنوان کتاب درسی نگاشته نشده اند و همخوان با عصر امروز و مشکلات اعتقادی و علمی امروز جامعه نیستند، علاوه بر اینکه با احتمالات گوناگونی که در معنای هر آیه بلکه هر جمله ای ارائه کرده اند قرآن را به کتابی مبهم و مجمل که معلوم نیست مراد و مقصودش چیست مبدل کرده اند.

2.تربیت اساتیدی کارآمد در حوزه تفسیر از ضرورت هاست که البته کار بس دشواری است.

3. تدوین برنامه ای کارساز که بتواند در محدوده ای از آغاز دوره تحصیل تا طی کردن پایه های ده گانه، قرآن را به دانش پژوهان بیاموزاند و علوم قرآن را در حد ضرورت تعلیم دهد سومین ضرورت است.

انتهای پیام/113