|
|
عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تشریح کرد؛
جایگاه نسل سوم حقوق بشر در نظام بین‌الملل و اسلام
حجت‌الاسلام مهدی فیروزی گفت: در مباحث اسلامی حق بر توسعه وجود ندارد، ولی عناصر و مؤلفه‌های این حق مورد تأیید اسلام است.
به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه علوم وفرهنگ اسلامی به نقل از خبرنگار ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی فیروزی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و نویسنده کتاب «حق بر توسعه در نظام بین‌الملل، حقوق بشر و آموزه‌های اسلامی»، امروز دوم آبان در مراسم رونمایی از آثار جدید گروه مسائل فقهی و حقوقی پژوهشکده فقه و حقوق پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، که در دانشگاه باقرالعلوم(ع) برگزار شد، گفت: تحول در گفتمان حقوق بشر باعث پیدایش نسل جدیدی از حقوق بشر با عنوان حقوق همبستگی شده است و موضوع پژوهش بنده در این کتاب درباره حق توسعه در نظام بین‌الملل، حقوق بشر و آموزه‌های اسلامی مربوط به نسل سوم حقوق بشر است.
وی افزود: امروزه حقوقی در عداد حقوق شناخته شده قبلی مانند صلح، محیط زیست سالم و ارتباطات و... برای بشر تعریف شده و این سیر تکاملی در برخورد با نیازها و حوائج بشر معاصر به دست آمده و تدوین شده است. در گذشته حقوق بشر مطرح نبود، ولی به مرور حق‌های بشری در طول تاریخ مطرح و سپس حقوق مدنی مانند آزادی تولد یافتند و بعد نوبت به حقوق اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی رسید و امروزه ما با چالش‌های مهمی مانند محیط زیست روبه‌رو هستیم.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی بیان کرد: در گذشته مشکلی به نام محیط زیست وجود نداشت چون بشر به تکنولوژی دسترسی نداشت و دست‌کاری در طبیعت سبب شده تا محیط زیست دچار اشکال شود. لذا اندیشمندان به این نتیجه رسیده‌اند که اگر بخواهیم محیط زیست را حفظ و یا مقولاتی مانند صلح را در جهان ایجاد کنیم یا اگر همه دنیا بخواهد به توسعه دست یابد، این موارد باید به عنوان حقوق بشر مطرح شوند تا قابل مطالبه باشند.
وی با بیان این پرسش که توسعه به چه معناست، گفت: بلافاصله ذهن ما با شنیدن این واژه سراغ توسعه اقتصادی می‌رود ولی مراد بنده در کتاب این مورد نیست، بلکه توسعه مفهومی چند بعدی شامل فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی و ... مراد است و اصطلاح جدید توسعه انسانی هم رواج یافته است.
ابعاد گسترده توسعه
وی تاکید کرد: کار و بهداشت و درمان و آموزش و پرورش و... هم در توسعه مدنظر است. توسعه می‌تواند وضع انسان را از حالت موجود به مطلوب تغییر دهد و فرایندی است که وضع موجود را به وضع مطلوب تبدیل می‌کند و انسان می‌تواند ایده‌ها و آرمان‌های خود را محقق کند. مطرح شدن حق توسعه با توجه به اهمیت آن، این سؤال را در ذهن ایجاد کرده است که توسعه در نظام بین‌الملل و آموزه‌های اسلامی چه جایگاهی دارد؟ آیا قابل مطالبه و اجراست و آیا نظام بین‌الملل حقوق بشر کاری کرده است؟ اگر کشوری از توسعه‌نیافتگی رنج می‌برد، می‌تواند در سطح بین‌المللی آن را مطالبه کند؟
فیروزی با بیان اینکه توسعه موضوع اجتماعی است به تعریف حق بر توسعه پرداخت و گفت: به موجب این حق، هر انسان و هر ملتی حق دارد در توسعه اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی مشارکت کند و در آن سهیم و از آن بهره‌مند باشد. بنابراین فرایندی از توسعه وجود دارد که چندبعدی است و ابعاد اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و... را دربر دارد و حق همه افراد و ملل است.
نسل سوم حقوق بشر
وی اضافه کرد: در حقوق بشر، حقوق نسل اول و دوم فردی، ولی نسل سوم، جمعی هستند یعنی ملتها حق دارند آن را مطالبه کنند. بنابراین ذینفع حق بر توسعه، افراد و هم ملتها هستند. متعهد در حق بر توسعه هم از یکسو دولتها در عرصه ملی هستند و از حیث بین‌المللی هم چون یک ملت جزء جامعه بین‌المللی است، جامعه بین‌المللی باید مساعدت کند. لذا کشورهای توسعه‌نیافته حق مطالبه چنین حقی را دارند.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی اظهار کرد: متاسفانه حق بر توسعه به عنوان یک حق شمرده نشده و قواعد و قوانین ضمانت اجرایی ندارند زیرا قوه قاهره برای اجرایی شدن آن وجود ندارد برخلاف عرصه ملی که این قوه قاهره وجود دارد. لذا اسناد بین‌المللی عمدتا لازم‌الاجرا نیست و صرفا در حد توصیه است. البته به مرور تحولاتی در حال وقوع است. اسنادی که معمولا در حوزه حقوق بشر به تصویب می‌رسند ابتدا لازم‌الاجرا نیستند، ولی به تدریج جامعه بین‌المللی احساس به اسناد لازم‌الاجرا نیاز پیدا می‌کند.
«حق بر توسعه» مورد تایید اسلام
فیروزی بیان کرد: در مباحث اسلامی چیزی با عنوان حق بر توسعه نداریم ولی می‌توان گفت که عناصر و مؤلفه‌های این حق مورد تایید اسلام است، زیرا از دید اسلام بهره‌مندی از مواهب و نعمات خدا برای توسعه و گشایش در زندگی حق الناس و حق هر فردی است. ما معمولا وقتی که کلمه حق‌الناس را می‌شنویم ذهنمان معطوف به حقوق مالی است، ولی این‌طور نیست. به همین دلیل حق انتخابات از سوی بزرگان حق‌الناس شمرده شده است. برخورداری از محیط زیست سالم و هوای پاک هم خودش یک حق است و به همین سبب می‌توان مؤلفه‌ها را در آموزه‌های اسلامی مشاهده کرد و اسلام هم در این‌باره تشویق و در برخی موارد تکلیف کرده است تا فرد بتواند زندگی توأم با رفاه و آسایش در دنیا داشته باشد و سعادت اخروی خود را فراهم کند.
این نویسنده و پژوهشگر با بیان اینکه تلاش برای کسب درآمد و امرار معاش در اسلام عبادت است، گفت: من از علاقه‌مندان درخواست می‌کنم که این اثر را بخوانند و اگر نقد و ایرادی بر مطالب این کتاب وجود دارد استقبال می‌کنم، زیرا این مباحث جدید است و پیشینه‌ای در کشور ما و دیگر کشورها ندارد.
منبع:
خبرگزاری ایکنا
اخبار پژوهشکده فقه, حجت الاسلاموالمسلمین مهدی فیروزی, آیین رونمایی از آثار پژوهشکده فقه و حقوق, معرفی آثار
|
|