مرکز مطالعات اجتماعی و تمدنی
ارزش ها و هنجارهای مطلوب اجتماعی از منظر اسلام
هدف از این پژوهش، بررسی مبانی و معیارها و ویژگی‌های ارزش‌ها و هنجارهای مطلوب اجتماعی از دیدگاه اسلام و ایجاد جامعه مطلوب و هنجارمند از طریق معرفی سازوکارهای لازم برای نهادینه‌سازی ارزش‌های دینی است. موضوع این کتاب گرچه در مباحث فلسفی، اخلاقی و غیرآن مطرح شده، اما به علت رویکرد ویژه‌اش به ایجاد جامعه مطلوب از طریق نهادینه‌سازی ارزش‌ها و هنجارهای مطلوب اجتماعی، دارای نوآوری است.
ارزش ها و هنجارهای مطلوب اجتماعی از منظر اسلام
نظری، نصرالله؛ ارزش‌ها و هنجارهای مطلوب اجتماعی از منظر اسلام؛ تهیه‌کننده: مرکز مطالعات اجتماعی و تمدنی؛ چاپ اول، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، وابسته به دفتر تبلیغات اسلامیِ حوزه علمیه قم، بهار 1395، 348ص رقعی.
***
ارزش‌ها و هنجارها به‌سان روح جامعه است. اگر نظام ارزشی مشترک را شکل‌دهندة حیات جمعی ندانیم، دست کم می‌توان گفت که بدون آن، حفظ حیات جمعی با دشواری مواجه خواهد شد. طبق این نظام ارزشی‌ـ هنجاری در قالب نظام فرهنگی، تعاملات و کنش‌ها تنظیم می‌شوند، به‌شرط آنکه نظام فرهنگی علاوه بر برخورداری از پویایی، دارای ثبات و دوام نیز باشد.
با این‌همه در زیست‌جهان کنونی به علل مختلف از جمله افزایش ارتباطات و گسترش رسانه‌ها، امکان تعارضات ارزشی‌ـ هنجاری، و گسترش و نفوذ نسبی‌گرایی نظام ارزشی فراهم آمده است.
در چنین شرایطی اسلام همچنان مدعی نظام فرهنگی و ارزش‌ها و هنجارها و باورهای ثابت و غیرنسبی است. با چنین ادعایی، این سؤال پیش می‌آید که مگر تلقی اسلام از ارزش‌ها و هنجارهای اجتماعی مطلوب با دیگر برداشت‌ها متفاوت است؟
اگر جواب مثبت است، چه معیارهایی برای مطلوبیت ارزش‌ها و هنجارها در الگوی تفکر دینی وجود دارد؟ چه ویژگی‌هایی می‌توان برای آنها بر شمرد که سرانجام بتواند تمایزات نظام فرهنگی اسلام را مدلل کند؟ این پژوهش می‌کوشد ضمن دغدغه پاسداری از نظام فرهنگی اسلام در برابر هجوم فرهنگی، با پاسخگویی به این پرسش‌ها، امکان شناسایی ارزش‌ها و هنجارهای اجتماعی مطلوب را فراهم آورد و به این پرسش هم جواب دهد که براساس چه راهکارهایی می‌تواند به هنجارهای مطلوب اجتماعی دست یافت و آنها را در جامعه نهادینه کرد؟
هدف از این پژوهش، بررسی مبانی و معیارها و ویژگی‌های ارزش‌ها و هنجارهای مطلوب اجتماعی از دیدگاه اسلام و ایجاد جامعه مطلوب و هنجارمند از طریق معرفی سازوکارهای لازم برای نهادینه‌سازی ارزش‌های دینی است. موضوع این کتاب گرچه در مباحث فلسفی، اخلاقی و غیرآن مطرح شده، اما به علت رویکرد ویژه‌اش به ایجاد جامعه مطلوب از طریق نهادینه‌سازی ارزش‌ها و هنجارهای مطلوب اجتماعی، دارای نوآوری است.
نویسنده با تکیه بر مطالعه کتابخانه‌ای و اسنادی، اطلاعات لازم را به‌دست آورده و به روش تحلیل محتوای کیفی، به تحلیل موضوع پرداخته است.
ساختار کتاب در پنج فصل شکل گرفته است.
در فصل نخست به مفاهیم ارزش و هنجار و مفاهیم مرتبط با آن پرداخته شده است.
در فصل دوم ارزش‌های اجتماعی، تبیین نظری شده‌اند.
نویسنده در فصل سوم به بررسی مبانی هستی‌شناختی، انسان‌شناختی و معرفت‌شناختی پرداخته است.
فصل چهارم به معیارهای مطلوبیت ارزش‌ها و هنجارها ویژگی‌های آن با رویکرد دینی اختصاص یافته است.
نویسنده در باب چیستی و ماهیت ارزش، از ابتنای ارزش‌ها بر سه چیز سخن گفته است:
1. ابتنا بر واقعیت؛ 2. ابتنا بر بُعد عقلانی انسان؛ 3. ابتنایِ معرفتیِ بایدها بر هست‌ها.
در باور وی، فرهنگ واقعیتی غیرمنفرد است که از عناصر گوناگونی از جمله‌ها ارزش‌ها و هنجارها پدید می‌آید.
براساس اندیشه اسلامی، ارزش‌ها و هنجارهایی مطلوب و بایسته‌اند که انسان را در مسیر کمال و پیشرفت یاری کنند و او را به ایده‌آل مطلوب رهنمون گردند.
چنین ارزش‌ها و هنجارها با این ویژگی‌ها شناخته می‌شوند:
الف) فطری‌اند؛
ب) حق محورند؛
ج) عقلانی‌اند؛
د) به دلیل ارتباط با اموری ماورایی‌شان، دارای قداست و الزام‌اند؛
هـ) با نیازهای مادی و معنوی انسان همخوانی دارند.
تاریخ بروز رسانی یکشنبه هفدهم فروردین ماه 1399
منبع:
اداره نشر پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
http://shop.isca.ac.ir/index.php/books/415-D8A7D8B1D8B2D8B4-D987D8A7-D988-D987D986D8ACD8A7D8B1D987DB8C-D985D8B7D984D988D8A8-D8A7D8B3D984D8A7D985DB8C
معرفی آثار, نصرالله نظری, آثار علمی مرکز مطالعات اجتماعی و تمدنی
|