پژوهشکده اخلاق و معنویت
عرفان و بايسته‌هاي عرفان‌پژوهي در گفتگو با دانشوران
اثر حاضر در پي آن است كه ديدگاه‌ها و مباحث مفيد و درخور توجه دانشوران را يكجا گردآورد تا عرفان‌پژوهان از آن بهره‌مند گردند؛ از‌اين‌روست كه گاه برخي ديدگاه‌هاي دانشوراني كه در اين كتاب مورد مصاحبه واقع شده‌اند، در پاره‌اي محورهاي بحث نيامده يا كمتر آمده است؛ چه اينكه هدف در اين اثر، صرفِ گردآوري انديشه‌ها نبوده است. كنار هم قرارگرفتن ديدگاه‌ها و انديشه‌هاي مختلف در موضوع واحد يكي از انگيزه‌هاي نشر اين كتاب است تا بدين‌سان زمينه داوري نهايي ميان آنها فراهم گردد.
عرفان و بايسته‌هاي عرفان‌پژوهي؛ به‌كوشش محمدرضا فلاح شيرواني و كاظم دليري؛ تهيه‌كننده: مركز اخلاق و تربيت؛ چاپ اول، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامي، وابسته به دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم، تابستان 1393، 416ص وزيري.
***
در منطق و مدرسه اهل بيت، عرفان ناب عقل‌گرا، شريعت‌محور، حامل رسالت، تعادل بخش و عدالت‌خواه است. در نگرش علوي و ولايي اسلام نمي‌توان به نام عرفان، به رياضت‌هاي جاهلي اقدام كرد، طريقت را از شريعت جدا ساخت و آيين‌هاي عرفاني را بدون توجه به عقلانيت به پاداشت. نظام عرفاني ناب اسلامي و علوي را از آموزه‌ها و گزاره‌هاي برگرفته از آيات و روايات و سنت معصومان و پس از آن از شيوه حكيمان و عرفانيان و فقيهان كه درس‌آموز مكتب اهل‌بيت بوده‌اند، مي‌توان استنباط و استخراج كرد. پژوهش درحوزه عرفان درست و و ناب اسلامي دست‌كم از دو منظر امروزه ضرورت دارد: يكي از منظر تهاجم فرهنگي و سبك زندگي غربي كه به‌سرعت در جوامع اسلامي در حال گسترش است و براي سرگرم‌ساختنِ بشرِ تهي از معنويت، با نسخه‌هاي عرفاني غربي يا با روش‌هايِ سلسله‌هايِ دراويشِ داخلي، در پي پركردن خلأ معنوي مردم به‌ويژه جوانان هستند. دوم از منظر پيوند ناگسستني حكمت ناب اسلامي با عرفان است. بي‌گمان در زمانه‌اي كه معنويت‌هاي سكولار و آيين‌هاي غيرالهي و مسلك‌هاي انحرافي به‌سرعت رو به فزوني و گسترش‌اند، پالايش آنها و هدايت معنويت‌خواهان به مسير درست و الهي، وظيفه همه كساني است كه دغدغه هدايت و ارشاد جامعه اسلامي را دارند.
اثر حاضر گامي در اين مسير است و در پي آن است كه ديدگاه‌ها و مباحث مفيد و درخور توجه دانشوران را يكجا گردآورد تا عرفان‌پژوهان از آن بهره‌مند گردند؛ از‌اين‌روست كه گاه برخي ديدگاه‌هاي دانشوراني كه در اين كتاب مورد مصاحبه واقع شده‌اند، در پاره‌اي محورهاي بحث نيامده يا كمتر آمده است؛ چه اينكه هدف در اين اثر، صرفِ گردآوري انديشه‌ها نبوده است. كنار هم قرارگرفتن ديدگاه‌ها و انديشه‌هاي مختلف در موضوع واحد يكي از انگيزه‌هاي نشر اين كتاب است تا بدين‌سان زمينه داوري نهايي ميان آنها فراهم گردد.
مباحث كتاب، مصاحبه‌اي و گفتگومحور بوده است. براي آگاهي از ديدگاه‌هاي انديشوران موردنظر، ابتدا پرسش‌هايي مكتوب براي آنان فرستاده شده تا محور مصاحبه‌ها قرار گيرند.
اين پرسش‌ها عمدتاً بر اين محورها استوار بوده‌اند: رابطه عرفان عملي و نظري، تاريخ عقايد و سرنوشت رهبران بزرگ عرفان و صوفيه، ضرورت تقسيم‌بندي مخاطبان، سرفصل‌هاي مهم عرفان عملي در ساحت انديشه‌سازي و ترويج آموزه‌ها، نسبت ميان اخلاق عرفاني و عرفان عملي، اولويت‌هاي مطالعاتي عرفان، تأثير نظام‌هاي عرفان عملي غيراسلام در شناخت معنويت اسلام و... . البته علاوه بر پرسش‌هاي مكتوب، در جلسات به تناسب بحث گاه محورهاي ديگري نيز مورد بحث قرار گرفته است.
مطالب كتاب در سه فصل تنظيم شده است:
فصل اول: گونه‌شناسي و جريان‌شناسي رويكردهاي عرفان‌پژوهي؛
فصل دوم: چكيده گفتگوها؛
فصل سوم: بازنويسي موضوع متن گفتگوها كه در شش محور سامان يافته است:
1. شناخت عرفان اعم از نظري و عملي و رابطة آنها با هم؛
2. رابطه عرفان و علوم (همچون اخلاق و فلسفه و ادبيات)؛
3. رابطه عرفان و دين؛
4. از معيار عرفان تا نقد تصوف و عرفان؛
5. آثار جامعه‌شناختي عرفان؛
6. بايسته‌ها و كاستي‌هاي عرفان‌پژوهي.
آنچه از مجموعه سخنان مصاحبه‌شوندگان كتاب حاضر بر مي‌آيد، آن است كه آموزه‌هاي عرفاني اسلام داراي جاذبه‌هاي خوبي براي عموم و نخبگان است كه اين امر ضرورت پالايش آن از امور ناصواب و سپس عرضه آن به جامعه اسلامي و حتي غيراسلامي را آشكار مي‌سازد. بررسي و نقد روشمند آراي بزرگان عرفاني همچون ابن‌عربي، ضرورت تفكيك عرفان اصيل از چهره‌هاي عرفاني، نقد تصوف و فرقه‌گرايي، اهتمام به انتشار نسخه‌هاي خطي در اين زمينه، توجه به معارف عرفاني قرآن و پرهيز از نگاه محدود به آموزه‌هاي فقهي بخشي از مطالب مصاحبه‌شوندگان است.
تاریخ بروز رسانی یکشنبه هفدهم فرودین ماه 1399
منبع:
اداره نشر پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
http://shop.isca.ac.ir/index.php/books/331-D8B9D8B1D981D8A7D986-D988-D8A8D8A7DB8CD8B3D8AAD987-D987D8A7DB8C-D8B9D8B1D981D8A7D986-D9BEDA98D988D987DB8C
محمدرضا فلاح شيرواني, کاظم دلبری, معرفی آثار, آثار علمی پژوهشکده اخلاق و معنویت
|