مرتضی فدایی

خرداد 1392

چکیده:
موضوع این پژوهش «تفسیر روایی اهل بیت(علیهم السلام) سوره های توحید، فلق و ناس» است و روش آن به صورت کتابخانه ای است. در این تحقیق که با هدف ارائه ی تفسیری مبتنی بر آموزه های راسخون در علم یا همان پیامبر(صلی الله علیه و آله) و امامان معصوم(علیهم السلام) به منظور فهم دقیق آیات قرآن تدوین یافته است؛ آیات هر سوره در دو بخش مفاد ظاهری با استفاده از کتب  لغت اجتهادی و مفاد روایی با بهره مندی از روایات اهل بیت(علیهم السلام) در برخی از تفاسیر روایی مورد بررسی قرار گرفته و سپس مقایسه ایی میان مفاد ظاهری و مفاد روایی انجام شده است؛ که در اکثر موارد حاکی از تطابق میان مفاد ظاهری و روایی است. در مواردی نیز معصومین(علیهم السلام) زوایای مختلفی از موضوع را بیان نموده اند که در سوره به آن اشاره نشده است. گونه شناسی روایات به منظور تشخیص نوع ارتباط آن ها با آیات مربوطه و استخراج پیام ها و آموزه های هدایتی هر سوره از دیگر اقدامات این تحقیق در مورد روایات تفسیری اهل بیت: است. در پایان نیز به نتایج و دست آورهای حاصل از تحقیق اشاره شده که به طور اجمال عبارتند از:
1ـ مبانی توحید به عنوان بنیاد معرفت خدا و پیام اصلی این سوره همواره مورد سؤال برای مخاطبان و همچنین مورد اهتمام جدی اهل بیت(علیهم السلام) بوده و این مسأله با توجه به روایات ذیل این سوره کاملاً مشهود است.
2ـ آیات سوره توحید دلالت دارند بر بیان ابعاد وحدانیت پروردگار به دو صورت اثبات وجود و نفی هر گونه تشبیهی از اوکه با توجه به روایات ذیل آن در موضوعاتی نظیر تبیین مفهوم وحدانیت خدا، تبیین حقیقت صمد،  تبیین معنای الله و  نفی ولادت از خداوند و عدم کفو و نظیر برای او، مورد بررسی قرار گرفت.
3ـ آیات سوره فلق و ناس که از یک اتحاد موضوعی برخوردارند دلالت داردند بر وجود شرور در عالم چه آشکار و چه پنهان و تأکید بر این که پناه بردن به خداوند خصوصاً از شرور مخفی و دور از حواس لازمه داشتن یک زندگی ایمن و سالم است. از جمله ی این شرور حسادت ورزی به عنوان یک صفت رذیله در درون همه ی انسان ها و متأثر شدن فکر انسان از وساوس شیاطین است که در روایات معصومین(علیهم السلام) به این موارد به خوبی پرداخته شده است.
4ـ در فصل گونه شناسی، روایات هر سوره به پنج گونه ی سوره شناخت، معنا شناخت، تأویلی، تطبیقی و تفسیری تقسیم شده اند. بیشترین تعداد از روایات مربوط به گونه ی سوره شناخت و بعد از آن تفسیری و پس از آن تطبیقی است.
5ـ سوره ی توحید با توجه به آیات آن و روایات معصومین(علیهم السلام) مشتمل بر مهمترین آموزه های اعتقادی در شناخت و معرفت پروردگار متعال است و سوره¬های فلق و ناس علاوه بر آموزه های اعتقادی مشتمل بر آموزه های اجتماعی و اخلاقی نیز هستند.   

کلید واژه ها: تفسیر، تفسیر روایی اهل بیت(علیهم السلام)، روایات تفسیری، تفاسیر روایی، سوره ی توحید، سوره ی فلق، سوره ی ناس.