در همایش جاودانگی نفس در اسلام و مسیحیت انجام شد:
پنل نفس و تجسم اعمال از منظر عرفان
پنل دوم همایش جاودانگی نفس در اسلام و مسیحیت با عنوان «نفس و تجسم اعمال از منظر عرفان» به ریاست حجت الاسلام والمسلمین دکتر محمدمهدی گرجیان و دبیری دکتر ذوالفقار ناصری برگزار شد.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی ایسکا (پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی ) در این پنل دو تن از نویسندگان به صورت حضوری و یکی از نویسندگان نیز به صورت مجازی ارائه مقاله کردند.
در این پنل استاد دکتر گرجیان در مقاله خود با عنوان «نفس‌شناسی عرفانی در انديشه ابن عربی در کتاب الفتوحات المكیه با تأکید بر رابطه نفس و بدن» به ارائه بحث پرداختند و گفتند انسان به مثابه موجودي چند ساحتي همواره محور كاوش و پژوهش انديشمندان علوم مختلف قرار گرفته است. در اين ميان تبيين نظام فكري عرفاني پيرامون نفس انساني نيازمند به تلاش جدي و متمركزي است تا با غواصي در بحر ذخائر مطالب به جا مانده از عارفان به نظام سازي آن دست يافته، آن را ارائه نمود.
مدعاي اين پژوهش اين است كه مباحثي چون يگانه انگاري نفس و بدن در مقابل دوگانه انگاري پيشينيان از فلاسفه حتي عرفاي زمان محيي الدين ابن عربي و تعلق ذاتي نفس و بدن در اكثر موارد و حدوث جسماني نفس و كينونت عقلي و مثالي و مادي نفس و وجه اختصاص نفس جزئي با بدن خاص و تجسم اعمال و مباني آن و چه بسا حركت جوهريه را ميتوان به نحوي از مباحث علم النفس عرفاني اصطياد نمود.
در ادامه این پنل آقای دکتر ابوعلی عبدالقادر محمدی به ارائه مقاله خود با عنوان «مسئله¬ فنا از دیدگاه امام خمینی(ره) و مایستر اکهارت » پرداختند و گفتند:
مبانی فنای نفس در دو قلمرو وجودشناسی و معرفت‌شناسی نفس بررسی می¬شود. وجود نفس مراتب سه گانه ماده، مثال و عقل را همانند عالم کبیر به¬عنوان شؤنات نفس در خود دارد. در معرفت‌شناسی، نفس با قطع توجه از کثرات و تهی‌سازی معلومات تجربی حتا با قطع توجه از خود به شهود وحدت الهی می رسد. وجه اشتراک آرای امام خمینی و اکهارت را می¬توان در اصل فنا، وابستگی موجودات مظاهری به حق و سلوک عشقی عارف به سوی حق رصد نمود. به باور امام خمینی، سفر با قدم عشق بعد از تجلی الوهیت (در مقام احدیت)، پس از فنا و دیگرگونی حال عارف، بعد از حصول انس و رفع وحشت است که نفس فنا را تجربه و تجلی الوهیت را شهود می کند.
اکهارت با فرق‌نهادن میان «ذات نفس» و «فعالیت¬های آن» اتحاد اعلای عرفانی را با حق از طریق عشق و شناخت به عنوان فعالیت های معرفتی نفس می داند که ذات نفس بیرون از این اتحاد است. دیدگاه امام خمینی مبتنی بر آموزه های توحیدی است که به فنای واقعی و دگرگونی حال عارف منجر می¬شود، اما فنای اکهارتی علی¬رغم فنای نفس سالک در مرتبۀ واحدی که فراتر از مرتبۀ الوهیت و فراتر از مرتبۀ وجود است رخ می¬دهد و گاهی با باور تثلیث خلط می شود.
در ادامه این پنل آقای دکتر مهدی صفایی اصل به ارائه مقاله خود با عنوان «بررسی تجسم عمل در کتاب فتوحات مکیه» پرداختند و گفتند: تجسم اعمال یا همان رابطه تکوینی اعمال و اعتقادات انسان با لذات و آلام اخروی، از مهم‌ترین و پیچیده ترین مسائل معاد است. مقاله حاضر به دنبال تبیین تجسم عمل و بررسی مبانی وجودشناختی و انسان شناختی آن در کتاب فتوحات مکیه است. عمده ترین مبانی وجودشناختی عبارتند از: وحدت وجود، تجلی، تطابق عوالم هستی و تجدد امثال. در بین مبانی مذکور، وحدت وجود و تجلی، تاثیر غیرمستقیم در ایده تجسم اعمال داشته و از سوی دیگر مبانی تجدد امثال و تطابق عوالم هستی، تاثیر مستقیم در شکل‌گیری این دیدگاه داشته اند.
بر اساس این مبانی، چیزی در عالم هستی معدوم نشده و با توجه به ظهور و بطون تجلیات، مرگ عبارت است از انتقال عالم ظهور به عالم بطون؛ لذا اعمال انسان از بین نمی‌روند و در عوالم دیگر عینیت و ظهور خواهند یافت. در بخش مبانی انسان شناختی نیز ابتدا به بررسی ماهیت انسان و امکان شناخت او پرداخته شده و در ادامه قوای باطنی انسان تحلیل شده است. در بین قوای باطنی، قوه خیال، ظرفی برای تلطیف محسوسات یا تجسم معانی است و راه ادراک این معانی تجسم‌یافته در عالم مثال نیز قوه خیالی است که خداوند در وجود انسان قرار داده است. تجرد برزخی قوه خیال نیز یکی از مقدمات اثبات تجسم اعمال است.
منبع:
اخبار پژوهشکده فلسفه و کلام
اخبار پژوهشکده فلسفه و کلام, همایش جاودانگی نفس در اسلام و مسیحیت
|