حقوق سیاسی بشر از نگاه فقه سیاسی
پژوهشگر: روح‌الله شریعتی
موضوع اثر و اهمیت آن: حقوق سیاسی بشر از نگاه فقه سیاسی
وظیفه فقه بیان دستورات شریعت در موضوعات مختلف فردی و اجتماعی به¬ويژه موضوعات جديد و مبتلا به عموم جامعه است و اين مهم در مورد موضوعات نوپیدایی که از جوامع ديگر وارد شده، ضرورت بيشتري دارد. بحث از حقوق سیاسی بشر با عنایت به فقه سیاسی اسلام از جمله این نوع مباحث است که تأیید آن حاکمیت ها را موظف به رسمیت شناسی حقوق سیاسی مردم کرده، نظر توده مردم را به درون حاکمیت نفوذ می¬دهد. بیان رویکردهای مثبت و منفی فقهی و نظر مطلوب و مستدل به این موضوع و فروعات آن می تواند به اقدامات عملی حاکمیت و مردم در راستای ساماندهی حقوق متقابل مردم و حاکمان کمک شایانی بنماید.
برجستگی های اثر نسبت به آثار مشابه:
در این پژوهش سعی شد پاسخهای فقهی در خور موضوع به سوالات و مسائل مورد نظر حقوق سیاسی بشر بدهد. به عبارت دیگر از آنجا که غالب این حقوق جدیدند، مطابقتشان با اصول شریعت نیازمند اجتهاد است. و در این کتاب سعی شده، در هر موضوع ادله مثبت و منفی فقهی مرتبط با آن آورده ¬شود البته گاه صرف عدم مخالفت با مبانی دینی اثبات شده، گاه بر اساس مبانی و اصول کلی از قبیل کرامت انسانی و عدالت و اصولی مانند اصاله الاباحه، و چه بسا استناد به برخی از قواعد فقهی و در مواردی با تأکید بر سیره معصومین این حقوق ثابت شده است. به طور کلی ویژگی این کتاب جمع رویکردهای مختلف فقهی و مستندات هر یک در موضوعات اصلی حقوق سیاسی بشر است.
روش تحقیق و شیوه ارائه مطالب:
استفاده از شیوه رایج اجتهاد که مستندات فقهی به همراه نظرات فقیهان مورد بررسی و دقت قرار می¬گیرد بهترین روش پژوهش عمیق در این گونه موضوعات است که با عنايت به پويايي فقه اسلام و به ويژه تأثير دو عنصر زمان و مکان در آن، استخراج نظرات به-روز و کارآمد فقهی امکان پذير است. در این اثر سعی شده است در هریک از پنج حق سیاسی دو رویکرد مثبت و منفی به همراه مستندات آنها مورد بررسی قرار گیرد و در نهایت نظر مطلوب به صورت مستدل و مشروح بیان شود.
نتیجه اثر:
به عنوان نتیجه در جملاتی کوتاه می توان گفت که با توجه به بررسی مستندات فقهی دو رویکرد مثبت و منفی در این عرصه، دید کلی فقه و مستندات فقهی بر پذیرش اکثر قریب به اتفاق این حقوق است نه نفی آنها؛ که با این وجود بر اساس فقه وظایفی برای حاکمیت و دیگر اشخاص ایجاد می¬شود که تخطی از آنها جایز نیست. بدان معنا که چنانچه چیزی به¬عنوان حق فرد از نگاه شریعت به اثبات رسید، هیچ کس نمی‌تواند آن را از او سلب کند و حکومت ملزم است در راستای به رسمیت شناسی آن حق زمینه های استیفای آن را برای افراد فراهم کند.
مباحث اصلی اثر:
مباحث اصلی این اثر پس از کلیات در پنج عنوان می‌گنجد، این عناوین عبارت است از: حق عدم تبعیض یا مساوات، حق آزادی عقیده و بیان، حق مشارکت سیاسی، حقوق اقلیت‌ها و حق تشکیل انجمن‌ها، احزاب و تشکل‌های سیاسی. که در این کتاب به بیان پنج حق مزبور با توجه به دو رویکرد مثبت و منفی فقیهان به این حقوق خواهیم پرداخت؛