آشنايي به زندگاني شهيدين براي پژوهش گران بسيار درس آموز است. شهيد ثاني كتابي دارد به نام «بغيه المريد في كشف احوال شيخنا الشهيد» كه در آن جا زندگي خودنوشت اش را آورده است. اگر شما بتوانيد اين كتاب را پيدا كنيد و تحقيق نماييد، كار مهمي است. شاگرد شهيد، «ابن العودي» ميگويد: من شب و روز با او بوده ام گاهي ميديدم كه شب براي گذران زندگي هيزم جمع ميكرد و صبح هم تدريس مينمود. خيلي نكات آموزندهاي است.
دو نكته در زندگاني شهيدين است:
اولاً: كلية كتابهاي شهيدين قابل عرضه به جهان اسلام است و هيچ تنشي ايجاد نميكند و مثل بعضي كتابها نيست كه انسان نميتواند آنها را عرضه كند. مانند كتاب منيه المريد كه در آداب تعليم و تعلم نوشته شده كه براي همة نظامهاي آموزشي و تعليم و تربيتي در جهان اسلام، قابل ارائه و آموزش است. كتاب منيه المريد هم به صورت جداگانه چاپ و به مراكز علمي و آموزشي ارسال شود تا بدانند كه برنامه معلم و متعلم چيست؟ كتاب آداب المتعلمين يك اقتباس است از منيه المريد و در ايران هم يكي ـ دوبار تحقيق و منتشر شده است. اين ميرساند كه شيعه براي آموزش، آداب و برنامة منظمي دارد.
متن لمعه با اين اختصار قابل عرضه به جهان است و همچنين كتابهاي ديگر ايشان به خصوص كتاب فوائد. فوائد بايد از نو تحقيق شود. هرچند تا كنون چند چاپ خورده ولي بايد به صورتي باشد كه مرغوب تر باشد، و ايشان اولين كسي است در شيعه كه كتاب فوائد را نوشته است. قبل از اين ما در شيعه كتاب فوائد نداريم، البته فوائد علامه هست، ولي فوائد علامه يك دوره فقه است، نه اين فوائد.
هر دو بزرگوار ـ به خصوص شهيد اول ـ محور اجازه است و غالباً اجازات متأخرين ما به شهيد منتهي ميشود؛ يعني شهيد اول مجمعي براي اجازات بوده است و اجازات ديگر علما چه از اهل سنت و چه از اهل شعيه همه و همه بيشتر به وسيلة شهيد اول به دست ما رسيده است. و اين هم يكي از ويژگيهاي ايشان است. اجازات شهيد، مفصل است و إن شاء الله شما يك جلد را به اجازات اختصاص دهيد.
بزرگ ترين نتيجة تحقيق و نشر و عرضة اين كتابها اين است كه قدرت علمي و فقهي شيعه را به جهان نشان ميدهد. متأسفانه «جبع» كه محل تولد شيعه است الآن مركز مسيحيهاست كه اين براي ما باعث سرافكندگي است كه نتوانستيم آن مركز را حفظ كنيم. ولي حال كه آن مركز از بين رفته بايد كتابهاي آن بزرگواران را حفاظت نماييم. اين كتابها اگر ميان شيعيان لبنان رايگان پخش شود و به كتاب خانههايشان اهدا شود. يك مقدار براي آنها، هم عقده گشايي ميشود و هم سرافراز ميشوند كه ما چنين شخصيتهاي بزرگي داشته ايم.