دیپنا: عضو هيئت علمی مؤسسه امام خمينی(ره) گفت: پيامبر اكرم(ص) هم تجربه دينی داشته‌اند و هم تجربه وحيانی؛ تجربه وحيانی پيامبر(ص) قرآن است، ولی تجربه دينی آن حضرت احساساتی است كه در هنگام عبادت به ايشان دست می‌داده است.

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی دین پژوهی ایران به نقل از خبرگزاری قرآنی ايران (ايكنا)، اجلاسيه مناظره «وحی تجربه دينی و نبوی» شب گذشته، 21 مردادماه، با حضور حجت‌الاسلام والمسلمين ابوالفضل ساجدی و عبدالله نصری به همت هيئت حمايت از كرسی‌های نظريه‌پردازی در نمايشگاه بين‌المللی قرآن كريم برگزار شد.

در اين نشست حجت‌الاسلام ساجدی به طرح نظريه خود پرداخت و در تعريف تجربه دينی گفت: به هر نوع تجربه درونی و انفعالاتی كه در اثر باورهای دينی حاصل شود، تجربه دينی گفته می‌شود. اين تجربه اگر چه تشابهاتی با وحی دارد اما بر خلاف نظر نظريه‌پردازان غربی تفاوت اين تجربه با وحی به حدی است كه نمی‌توان اين دو را يكی دانست و به اين وسيله بر وحی خرده گرفت.

وی اين سؤال را مطرح كرد كه آيا می‌توان بين تفاوت دينی مردم عادی، تجربه دينی عرفا و تجربه وحيانی پيامبر(ص) مرز قائل شد؟ سپس پاسخ داد: اگر بتوان چنين تفكيكی بين اين‌ها قائل شد لوازمی را كه برخی بر تجربه دينی وارد می‌كنند، نمی‌توانند بر وحی وارد كرده آن را خطاپذير جلوه دهند.

حجت‌الاسلام ساجدی در تشريح تفاوت‌های تجربه دينی و وحی گفت: يكی از تفاوت‌های اين دو تجربه تفاوت در شخص تجربه‌كننده است كه در وحی تجربه‌كننده اين احساس فردی است منحصر به فرد، دارای تعالی معنوی، امی، مدعی نبوت، هماوردطلب، علنی‌ساز وحی و ... كه افراد تجربه‌كننده كشف و شهود هيچ‌كدام از اين ويژگی‌ها را ندارند.

وی با تأكيد بر اينكه پيامبر(ص) هم تجربه دينی داشته و هم تجربه وحيانی، به تفاوت اين دو تجربه در وجود حضرت رسول(ص) اشاره و عنوان كرد: تجربه وحيانی پيامبر(ص) قرآن است ولی تجربه دينی وی احساساتی است كه در هنگام عبادت به ايشات دست می‌داده است، زمان تجربه وحيانی پيامبر(ص) به اختيار خود ايشان نبوده اما تجربه دينی تقريباً به اختيار پيامبر(ص) بوده است و رابط تجربه وحيانی جبرئيل بوده است اما در ساير تجربه‌های دينی چنين رابطی وجود ندارد.

حجت‌الاسلام ساجدی با اشاره به اينكه برخی ادعا می‌كنند تجربه وحی هم از وجود خود پيامبر(ص) نشئت گرفته و بدين وسيله بر وحی خدشه وارد می‌كنند، عنوان كرد: تجربه وحيانی شريعت‌ساز است اما تجربه دينی چنين نيست و حتی تجربه دينی در گرو اعتقاد به خدا هم نيست ولی تجربه وحيانی مشروط به اعتقاد به خداست، همچنين تجربه دينی احساسی است.

وی در پايان نتيجه‌گيری كرد كه اگر چه می‌توان تشابهاتی بين تجربه دينی و وحی پيدا كرد اما تفاوت‌های شگرفی بين آنها وجود دارد كه ناقض نظر افرادی است كه ادعای يكی بودن اين دو تجربه را دارند.

در ادامه نشست، عبدالله نصری منتقد اين نظريه به نقد مباحث مطرح شده پرداخت و گفت: ما در بحث وحی چند ديدگاه داريم كه بين معاصران و گذشتگان تفاوت ديدگاه وجود دارد، آنها بين محتوای وحی، راه حصول وحی و كيفيت نزول وحی با هم تفاوت ديدگاه دارند. برای فلاسفه پرسش اساسی كيفيت نزول وحی بوده است؛ يعنی چگونه كلام الهی كه به صورت الفاظ نبوده است و غير مادی بوده به شكل الفاظ در می‌آيد كه متكلمان و فلاسفه درصدد پاسخ به اين سؤال بر‌می‌آيند، البته تمام فلاسفه گذشته بر وحی بودن كلام مطرح شده از سوی رسول(ص) ايمان داشته‌اند.

وی ادامه داد: در دوره جديد برای برخی شخصيت‌های فكری هم حقانيت وحی زيرسؤال می‌رود و هم تلاش می‌شود برای نزول وحی روندی طبيعی ارائه شود و برای اثبات اين روند طبيعی تنها راه‌حل اين است كه خود محتوای وحی هم ساخته شده پيامبر(ص) عنوان شود.

نصری افزود: در بحث نزول كلام الهی چند فرض قابل تصور است؛ يكی اينكه كلام الهی در قالب الفاظ نازل می‌شود؛ ديگری اين ديدگاه است كه كلام الهی به صورت الفاظ نازل نمی‌شده و پيامبر(ص) لباس لفظ بر عين معنای وحی می‌پوشانده است و نظر آخر اين است كه وحی تراوشات فكری پيامبر(ص) است و در اين نظريه نهايی است كه تئوری يكی بودن تحربه دينی و وحی مطرح می‌شود.

وی در نقد نظريه حجت‌الاسلام ساجدی گفت: درست است كه زمان نزول وحی بر پيامبر(ص) در اختيار ايشان نبوده اما زمان كسب تجربه دينی هم در اختيار اشخاص نيست و هيچ عارفی ادعا نكرده كه زمان تجربه اين احساس را در اختيار دارد، همچنين هيچ فيلسوفی مطرح نكرده است كه تجربه دينی فقط احساسی بوده و جنبه معرفی ندارد.