معمولاً هرگاه ارتباط مسجد و خانواده مورد کنکاش قرار می گیرد، رابطه یک سویه خانواده با مسجد بحث و بررسی می شود، در حالی که می توان ارتباط بین این دو نهاد مهم را دو جانبه در نظر گرفت و تعامل آن دو و یا تأثیر هریک بر دیگری را در معرض بحث و بررسی گذاشت. بنده در این فرصت به نمونه هایی از تعامل مسجد و خانواده اشاره می کنم.

-         وقف زمین برای مسجد

از موارد مفید و مهم تعامل خانواده با مسجد، اقدام این نهاد اجتماعی در وقف کردن زمین ملکی جهت احداث و بنای مسجد است.مسلمانان به پیروی از پیشوایان و امامان معصوم (ع) از صدر اسلام تاکنون در این زمینه پیش تازند و از این سنت حسنه آنان در وقف زمین هایشان برای مسجد است که شاهد شکوفایی مساجد در سراسر جهان هستیم.

به این لحاظ، خانواده هایی که توانایی مالی ساختن مسجد و یا فرصت و قدرت اداره کردن آن را ندارند، ولی زمینی دارند که برای ساخت مسجد کفایت می کند، می توانند آن قطعه زمین را جهت احداث مسجد وقف کنند، تا زمینه ای برای مسلمانان دیگر فراهم گردد و آن ها برای ساختن آن اقدام کنند.

وقف که معنی و مفهوم آن عبارت است از متوقف ساختن مالکیت خصوصی و شخصی و اقدام به عمومی کردن منافع آن در راه خدا برای استفاده دائمی مردم، دارای احکام فقهی و شرعی ویژه ای است که در کتب فقهی علما و رساله های عملیه مراجع تقلید عظام بیان شده است و درباره آن، سفارش و توصیه های فراوانی وارد شده است. از جمله این که در خبر صحیح از امام جعفر صادق (ع) روایت شده است: «انسانی که می میرد،  دستش از تحصیل اجر و  پاداش (کارهای دنیا) کوتاه می گردد، مگر کسی که سه چیز را از به یادگار گذاشته باشد: 1- ملکی که در حیاتش وقف کند و پس از وفات او به همان حال باقی باشد. 2- سنت و شیوه هدایت گری که در حیاتش پایه گذاری کرده و پس از وفاتش نیز به آن  عمل  گردد. 3- فرزند صالح و شایسته ای از خود بجا گذاشته باشد که پس از وفاتش برای او دعا و طلب مغفرت نماید».

بی تردید آگاهی خانواده ها از این گونه احادیث ، موجب رغبت بیشتر آن ها به وقف کردن زمین های ملکی برای احداث مسجد می گردد. به ویژه، اگر بدانند که آن زمین در نزد خداوند متعال از چه جایگاه و منزلتی برخوردار می شود.

-         ساخت و ساز مسجد

خانواده های مسلمان و متدین در ساخت یا تعمیر مسجد، نقش مهمی بر عهده دارند. آن ها با اختصاص بخش هایی از مایحتاج زندگی خود برای ساخت و یا تعمیر مسجد، در این امر خداپسندانه سهیم می شوند و از این راه، ایمان و هدایت یافتگی خود را به منصه ظهور می رسانند.

خداوند متعال در قرآن کریم می فرماید: «مشرکان را لیاقت آن نباشد که مساجد خدا را آباد کنند، همان هایی که به کفر خود گواهی دهند».

این آیه نشان می دهد که تعمیر مساجد و یا ساخت و ساز آن، توفیقی است از جانب خدا که نصیب کافران و مشرکان و بی دینان نمی شود. بلکه این توفیق الهی تنها سزاوار مؤمنان و خانواده های متدین و خداجوست که به جز خدا، به چیز دیگری نمی اندیشند.

خداوند سبحان در دنباله همین آیه می فرماید: «همانا آن هایی که ایمان به خدا و آخرت دارند و نماز برپا می دارند و زکات می پردازند و به غیر از خدا از کسی نمی ترسند، مساجد خدا را آباد می کنند. پس امید است این گروه از مؤمنان، از هدایت شدگان قرار گیرند».

پیامبر گرامی اسلام ، حضرت محمد (ص) نیز درباره فضیلت ساخت مسجد فرمود: «هرکسی در دنیا مسجدی بنا کند، خداوند متعال به مقدار هر وجب آن یا به نقلی، به مقدار هر ذراع آن، به اندازه پیمودن چهل هزار سال، شهری به وی عطا می کند که تمامی آن از طلا، نقره، مروارید، یاقوت، زمرد، زبرجد و لؤلؤ باشد.

درباره ساخت مسجد و یا تعمیر و بازسازی آن، آیات و روایات فراوانی است، که تمامی آن ها مسلمانان متعهد و خانواده های دین مدار را تشویق و توصیه به این اَمر خداپسندانه می نمایند و با ایجاد اراده و عزم جدی در وجدان مسلمانان، آن ها را در تمامی شهر ها و روستاها وادار به ساخت چنین پایگاه و مکانی مقدس می کند و از این راه جلوه ای زیبا و بی بدیل از یکتاپرستی و خداگرایی در جوامع بشری به وجود می آورند.

-         اداره مسجد و تصدی امور آن

مسجد به خودی خود نمی تواند در اصلاح اخلاق و بازسازی روحی و روانی انسان ها تأثیرگزار باشد و این، متولیان و متصدیان امور آن هستند که از طریق مسجد و با بهره مندی از فضای مقدس و ملکوتی آن، نقش آن را در جامعه برجسته و فایده مند می کنند.

متصدیان مساجد برای شادابی و طراوت این مکان مقدس و جذابیت آن برای اقشار مختلف مردم، به ویژه جوانان و نوجوانان، باید وظایف زیر را به نحو احسنت انجام دهند:

1. نظافت و پاکیزگی مسجد

چون رفت و آمد مردم در مسجد همیشگی و نامحدود است، باید نظافت و پاکیزگی آن نیز همیشگی و دایمی باشد و متصدیان اَمر آن، از انجام چنین وظیفه مهمی احساس خستگی نکرده و خود را از آن کنار نکشند. به ویژه در اوقاتی که حضور مردم در آن بیشتر و چشمگیرتر است.

در حدیثی از رسول اکرم (ص) آمده است: «کسی که در روز پنج شنبه و شب  جمعه، مسجد را نظیف و خاک و خاکروبه ای را که به چشم می آید بیرون بریزد، خداوند سبحان گناهانش را می آمرزد».

2. روشن نگه داشتن مسجد

مسجد باید همیشه برای عبادت کنندگان مهیا و درهایش باز و چراغ هایش روشن باشد. پیامبر خدا (ص) در این باره فرمود: «کسی در مسجدی از مسجدهای خدا چراغی را بیفروزاند، مادامی که مسجد از نور آن روشن است فرشتگان و حاملان عرش پیوسته برای او طلب مغفرت می کنند».

بی تردید مقصود رسول خدا (ص) در روشن کردن مسجد، برپا و مهیا داشتن آن برای عبادت است، که در آن عصر نمونه برجسته آن روشن نگه داشتن مسجد بوده است. ولی امروز، نیاز های دیگری مانند: وسایل سرمازا، وسایل گرمازا، تلفن، آب، کتابخانه و حتی رایانه و خطوط اینتر نتی وجود دارد که متصدیان مساجد باید به این مسائل نیز توجه کافی داشته باشند.

3. جلوگیری از حضور برخی از اقشار

گرچه مسجد خانه دوم همه مسلمانان و مؤمنان است و ورود همه در آن آزاد و بلامانع است، اما در ورود برخی از اقشار، مانند دیوانگان و یا کودکان خردسال و غیر ممیز که نمی توانند نظافت و حرمت مسجد را نگه دارند، باید دقت کرد.

در روایتی از پیامبر اسلام (ص) آمده است: «مساجدتان را از دسترس کودکان خردسال و دیوانه هایتان دور نگه دارید.»

انتهای پیام/ 115