-         حضور در عبادتگاه و ارتباط بشر با محل عبادت از چه زمانی آغاز شد؟

از زمانی که مشیّت و اراده خداوند متعال بر این قرار گرفت که انسان به زمین هبوط کند و با تشکیل خانواده در این کره خاکی زندگی کند، نیاز بشر به جایی که محل عبادت و راز و نیاز او با خدا باشد، محسوس بود و به همین جهت انسان های موجود آن عصر با پدیده عبادت گاه، آشنایی و رابطه ویژه ای داشتند و به مرور زمان، عبادت و پرستش خداوند سبحان در جایی به نام عبادت گاه و یا مسجد، در زندگی انسان ها نهادینه شده است.

-         جایگاه عبادت گاه در میان مسلمانان با سایر ادیان الهی چگونه است؟

در تمام ادیان و مذاهب الهی، عبادت گاه ها، جایگاه ویژه ای نزد پیروان آن ها داشته و از اعتبار و قداست خاصی برخوردار هستند. اما در میان تمام پیروان ادیان الهی، مسلمانان اهمیت خاصی برای عبادت گاه خود قائل اند، به طوری که در هر شبانه روز پنج و یا حداقل سه بار به آن مراجعه  و نمازها و عباداتشان را در آن انجام می دهند و در حقیقت، بخشی از عمر خود را در مساجد سپری می کنند و آن را خانه دوم خود می دانند.

-         نهاد خانواده چه نفشی در ایجاد ارتباط افراد با مسجد دارد؟

در میان مسلمانان، خانواده به عنوان رکن رکین و زیر ساخت اصلی و اساسی جامعه، در برقراری ارتباط معنوی و الهی مسلمانان با مسجد، نقش مهم و منحصر به فردی بر عهده دارد و در هر عصر و نسلی مانع دوری و افتراق مردم با مساجد بوده است.

رابطه خانواده با مسجد، از چند جهت می تواند مورد بحث و بررسی قرار گیرد. ولی با توجه به فرصت محدوی که در اختیار دارم، در این جا تنها به رابطه کمی و رابطه کیفی می پردازم.

رابطه کمی

رابطه خانواده با مسجد از لحاظ کمی از دو نگاه "رابطه موقت و محدود" و "رابطه دایم و غیر محدود" قابل بررسی است.

در "رابطه موقت و محدود"  انسان به وقت نیاز و یا در ایام خاص مانند ماه مبارک رمضان به مسجد روی می آورد  و بعد از رفع نیاز و یا پایان ایام خاص، رابطه اش را با مسجد ضعیف و یا حتی ترک می کند.

این رابطه، گرچه خالی از فایده و ارزش نیست، اما مورد توصیه و سفارش الهی نمی باشد، و برعکس مورد نقد و سرزنش قرار گرفته و مشابه این تمثیل است که انسان هرگاه به مصیبت و گرفتاری مبتلا می شود، به خدا رو می آورد و هنگامی که گرفتاری اش برطرف می شود، بار دیگر خدا را فراموش می کند. این رفتار و کردار سرزنش شده در چند جای قرآن، از جمله در این آیه شریفه65 سوره عنکبوت،  مورد نقد قرار گرفته است: «فاذا رکبوا فی الفلک دعو الله مخلصین له الدین، فلما نجیهم الی البر اذا هم یشرکون». یعنی: هرگاه سوار کشتی شوند، خدا را از روی اخلاص و پاکی می خوانند و همین که به خشکی رسند [و از کشتی پیاده گردند] شرک می ورزند!

بی تردید هرکس به چنین روش و شیوه ای در استفاده و بهره مندی از مسجد روی آورد، مورد نقد و سرزنش الهی قرارمی گیرد  و به همین جهت باید در حد امکان از آن پرهیز کرد.

اما نگاه دیگر، "رابطه دایم و غیر محدود" است. رابطه نیک و پسندیده خانواده ها با مساجد آن است که حد و حصاری نداشته  و دایم و همیشگی باشد و در حقیقت، مسجد خانه دیگری برای آنان باشد.

در سوره اعراف، آیه 29 آمده است: «و اقیموا وجوهکم عند کل مسجد و ادعوه مخلصین له الدین». یعنی: توجهتان را در هر مسجدی به سوی او کنید و او را بخوانید، در حالی که دین (خود) را برای او خالص گردانید.

این توصیه الهی بیان گر این معنا است که انسان همیشه به خدا توجه داشته و از روی اخلاص و نیت پاک، او را بخواند و برای این امر در عبادت گاه و به ویژه در مسجد، تأکید بیشتری شده است و این امر نشان دهنده حضور شایسته و بایسته مسلمانان در مساجد است.

پیامبر اکرم (ص) نیز در روایتی فرمود: «من کان القرآن در بته و المسجد بیته ، بنی الله تعالی له بیتاً فی الجنه و درجه دون الدرجه الوسطی». یعنی: هرکس که قرآن همدم او و مسجد خانه او باشد، خداوند متعال خانه ای در بهشت برای او بنا کرده و در درجه ای پایین تر از درجه وسطی به وی عطا خواهد کرد.

 رابطه کیفی

در این مورد نیز رابطه می تواند فیزیکی و ظاهری و یا معنوی و باطنی باشد. گاهی اوقات، انسان به مسجد می رود و حضور فیزیکی و جسمی در آن پیدا می کند، ولی روحش در قید و بند چیزهای دیگر است و فکر و خیالش در عرصه های دیگر و خارج از حوزه معنویت و عبادت قرار گرفته است.

چنین انسانی، رابطه بی حاصل و بی ارزش با مسجد برقرار کرده و از کسب ثواب و ارزش های معنوی و روحی محروم مانده است. محروم تر از او کسی است که در مسجد به کارهای غیر عبادی و حتی گناه آلود به پردازد .

در جلد دوم کافی شریف صفحه 357 در حدیثی از پیامبر خدا (ص)آمده است: «الجلوس فی المسجد انتظار الصلاه، عباده مالم یحدث. قیل : یا رسول الله (ص) و ما یحدث  قال (ص)  الاغتیاب». یعنی: نشستن در مسجد به انتظار نماز، عبادت است، مادامی که حدثی از او سر نزند. پرسیده شد: ای رسول خدا (ص)  به چه چیزی محدث میشود؟ فرمود: به غیبت کردن.

در روایت اهل بیت عصمت و طهارت (ع) آمده است: «یأتی فی آخر الزمان ناس یأتون المساجد، فیقعدون فیها حلقاً، ذکرهم الدنیا و حب الدنیا، لاتجالسوهم، فلیس لله فیهم حاجه». یعنی: در روزگار آخرالزمان، مردمی وارد مسجد می شوند و حلقه ای برای خویش تشکیل داده و درباره دنیا و دوستی (مظاهر) دنیا به گفت و گو می پردازند [و از عبادت و نیایش غافل می مانند]، با چنین کسانی هم نشینی نکنید. زیرا خدا را (رغبت) و حاجتی به آنان نیست.

رابطه خانواده با مسجد باید مفید و ثمر بخش باشد و این رابطه، درصورتی برقرار می شود که انسان با تمام وجودش در مسجد حضور پیدا کند و روح و روان خود را با عطر معنویت و عبادت مسجد، معطر گرداند و علاوه بر حضور فیزیکی و جسمی، حضور معنوی و باطنی داشته باشد و اندیشه و توجهاتش تنها به خدا و خداشناسی و خداستایی باشد و خود را از هر فکر و خیال دنیوی رها کند.

در جلد 1 کتاب من لا یحضره الفقیه، صفحه 199 از امام زین العابدین (ع) درباره حضور معنوی در مسجد آمده است: «والمساجد بیوت الله، فمن سعی الیها فقد سعی الی الله و قصد الیه، و المصلی مادام فی صلاته فهو واقف بین یدی الله - عز و جل-». یعنی: مساجد، خانه های خدا می باشند. پس هرکسی که به سوی آن ها بشتابد، به سوی خدا شتافته و او را قصد کرده است و شخص  نمازگزار، مادامی که در حال نماز است، در نزد پروردگار متعال قرار گرفته است.

از این حدیث شریف، می توان چنین به دست آورد که: انسانی که در مسجد، در حال نماز است و تمام توجهات او تنها به سوی خداست و او را از روی اخلاص و ایمان، عبادت و پرستش می کند، چنین کسی توفیق لقای الهی یافته و به مقام بس والا و بزرگی نایل شده است.

انتهای پیام/ 115