در گفتگو با حجت الاسلام والمسلمین مرتضی متقی نژاد انجام شد: نگاهی به اصطلاح نامه مسائل جدید کلامی به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی  با  توجه به اتمام پروژه تولید اصطلاح نامه مسائل جدید کلامی در گروه تدوین سازمان های دانش پژوهشکده مدیریت اطلاعات و مدارک اسلامی، و چاپ آن توسط نشر پژوهشگاه جهت آشنایی بیشتر با این اثر گقتگویی با حجت الاسلام والمسلمین دکتر مرتضی متقی نژاد انجام شده است که تقدیم به  علاقه مندان به مباحث مدیریت دانش می شود.
ضمن تبریک به شما و دیگر دست اندرکاران تدوین این اثر، در ابتدا بفرمایید کاربرد اصطلاح نامه ها و نسبت آن با دختواره علوم چیست؟ 
مفاهیم و معقولات ابزار اصلی اندیشیدن و استدلال کردن اند ولی نقل و انتقال اندیشه ها و تفهیم و تفهّم های علمی، همواره به وسیله اصطلاحات صورت می گیرد، بنابراین اصطلاحات در ارائه مفاهیم علمی نقش اساسی را بر عهده دارند.  در علم اصطلاح شناسی،  اصطلاحات وسیله ارتباط بین علماست، همان طور که در علم زبان شناسی، زبان وسیله ارتباط بین انسانهاست. این اصطلاحات علمی، در اصطلاح نامه ها، در فرم استانداردی نمایان می شوند که با تنظیم روابط منطقی و نظام مند، نهایتاً درختواره علوم را شکل می دهند. ارتباط میان متون و مدارک علمی و نظام اصطلاح نامه، منجر به مدیریت اطلاعات علمی می شود و زمینه ارتقای دانش ها و تولید علم را فراهم می کند.      

در متون کلامی اصطلاح کلام جدید و مسایل جدید کلامی به کار رفته است آیا آن دو متفاوتند یا از نظر معنا یکی هستند؟  
کاربرد اصطلاح"کلام جدید" به خصوص در زبان فارسی پیشینه زیادی ندارد  با این حال، برداشت های های گوناگون از این واژه در میان دانشورانِ حوزه دین، این پرسش را پیش آورده است که آیا کلام جدید تفاوتی ماهوی با کلام سابق دارد و علمی جدید تلقی می شود؟ كلام جديد چنان چه از نامش پيداست به معناى تجدد، تحوّل و نوآورى در علم كلام است. اصل تحول و نوآورى در علم كلام، به اجمال مورد پذيرش صاحب نظران مسائل دينى در غرب و شرق است؛ با ورود مباحثی از قبیل:  «فلسفه دین » در قرن اخیر و طرح دیدگاههای نو و بکلی متفاوت در الهیات سنتی مسیحی یهودی، بستر و زمینه ای برای شکل گیری این گمان شد که علم کلام و الهیات، دستخوش تحولی اساسی شده است و گویی دانشی نوین ظهور یافته است که از آن تلقی به علم جدید و به تعبیری کلام جدید شده است در حالی که این نو شدن و تجدد، ناظر به جریان سریع رشد مباحث و مسایل جدید کلامی و وجود تحولات و گرایش های نوینی است که در حجم وسیعی در میان متکلمین معاصر به وقوع پیوسته است. نو شدنِ مباحث کلامی به معنای تجدد هویت علم کلام نیست. زیرا؛ تبیین پیش گفته، بیش از این را بدست نمی دهد که متکلم در فهم متون دینی و در القای مطالب به مخاطبین بایستی به مباحث، دانش ها و معارف عصری خویش توجه داشته باشد; و این نکته موجب نمی شود که لزوما موضوع، مبانی و اغراض و غایات علم کلام دچار تحولی اساسی شود تا در پرتو آن رشته اتصال قدیم و جدید گسسته شود و علمی نو با عنوان «كلام جديد» پدیدآید. نو شدن کلام به معنای گشودن افقهای جدید در میدان منازعات کلامی موجب می شود تا «کلام اسلامی » از برکت این چالشهای نوین، بالنده تر گردد.
از این روی در حوزه ی دانش ها، وقتی سخن از مسائل جدید به میان می آید منظور هر نوع تحولی است  که درآن علم صورت می گیرد. درواقع؛ مسایل جدید، عنوان مشیر است به تحولات پیرامون علم، هر چند آن تحول، از نوع مسئله نباشد، بلکه ممکن است ازنوع موضوع علم ، روش ، مبانی و امثال آن  باشد؛ ولی از آنجا که؛ برای بررسی علوم درمقام تحقق، ابتدا مسایل آن را می بینند و آنگاه  به ارکان واضلاع دیگرعلم می نگرند از این روی؛ مسایل جدید،عنوان مشیر برای هر نوع تحول قلمداد شده است.
بر پایه آن چه گفتیم؛ مراد از مسایل جدید کلامی، هر نوع تحول علمی- اعم از مسایل مرتبط، روش های مرتبط، مبانی مرتبط و ... با باورهای دینی(اعتقادی وغیراعتقادی) است که حقیقتی را کشف یا تقویت نماید.   این تحول و تجدد دو قسم است:
1-تحول در نگرشها، رویکردها و روابط مسایل موجودِ پیشین؛
2- پدیدارشدن مسئله ای بدون پیشینه در حوزه کلامی ؛
در قسم اول، متکلمان معاصر با رویکرد نوینی مسائل گذشته را بررسی کرده اند.: ۱-تفاوت نگرش به موضوعات در گذشته وجدید؛ مباحث گذشته در بحثهای جدید به لحاظ جایگاه منطقی، متفاوت با گذشته شده اند و به همین لحاظ مورد نقد و بررسی قرار گرفتهاند؛ مثل واژه عقل در گذشته به عنوان منابع دین و ... مورد بررسی قرار میگرفت ولی امروزافزون بربحث های گذشته، در بحث مناسبات عقل و دین، ملاک ارزشهای اخلاقی و ... مورد تحقیق و جستجو قرار میگیرد.  
2ـ طرح عناوین گذشته باعنوان جدید
گاه، بحثهای گذشته با عناوین جدیدی مطرح شدهاند، مانند نیاز بشر به دین که در گذشته با عنوانی مانند ضرورت بعثت پیامبران مطرح میشد ولی از آن جا که علوم تجربی برخی از نیازهای بشر را پاسخ داده است پرسش میشود که آیا دین همچنان پاسخگوی نیازهای بشر هست یا خیر؟ و مانند کارکردهای دینی که در کلام سنتی با عنوان فواید بعثت مطرح بوده ولی امروزه با پیشرفت روانشناسی و جامعهشناسی و کارکردهای فردی و اجتماعی پرسش از کارکردهای دین به صورت جدی مطرح میگردد .  
3ـ تبیین جدید از مباحث گذشته؛ با توجه به شبهاتی که نسبت به مباحث گذشته پیش آمده است، از آن مباحث تبیین جدیدی صورت گرفته، تا مباحث گویاتر و پاسخ به شبهات پذیرفته تر شود.
اما قسم دوم یعنی مسائلی که با موضوع و محمول جدید بیان شدهاند وگونه های مختلفی دارند :
1- مباحث نو پیدا و مستقل:  یعنی مباحثی که به صورت بحث مستقل کلامی مطرح شدهاند، مانند علم و دین، دین و انسان و ... . 
2- مباحثی که به عنوان پیش فهم مباحث دیگر مطرح شدهاند؛ که متکلم باید موضع خویش را نسبت به آنها روشن کند تا بتواند به فهمی از آموزههای دینی دست یابد، مانند: معرفت شناسی، انسان شناسی، جهان شناسی، هستی شناسی و ... به عنوان مباحث مرتبط و پیش فهم از  این طیف اند.  

آیا در مجامع علمی بصورت اصطلاح نامه به این موضوع پرداخته شده است؟ 
بر اساس اطلاعات بدست آمده تاکنون چنین کاری صورت نگرفته است.
در خصوص کتاب اصطلاح نامه مسائل جدید کلامی بفرمایید این کار از چه زمانی شروع شد؟ و چه خصوصیاتی دارد؟
طرح تدوین اصطلاح نامه مسایل جدید کلامی در سال1388آغاز و با بررسی و مطالعه بیش از 40 عنوان کتاب  و مقالات متعدد و پس از طی مراحل تحقیق که عبارتند از : شناسایی منابع،( بیش از 100 عنوان) ارزش گذاری و درجه بندی آنها،(با مشورت اساتید و کارشناسان) تحقیق و استخراج اصطلاحات، ایجاد روابط بین اصطلاحات، بازنگری و اصلاحات لازم، بررسی و تصویب نهایی؛ (در قالب گروه علمی)، موارد ذیل به دست آمد:
تعداد کل واژه ها:4813- تعداد واژه های راس: 10- تعداد واژه های مرجح2825- تعداد واژه های نامرجح 1988- تعداد واژه های اعم 384- تعداد واژه های وابسته 2523

از چه روشهایی برای نمایش اصطلاحات استفاده شده است؟
اين اصطلاح‏نامه به شكل‏ سه ارائه  شده است :
1ـ نمايش الفبايى: بخشى كه در آن اصطلاحات در نظم الفبايى آورده شده كه معمولاً حاوى تمام اصطلاحات مرجح و غير مرجح است و استفاده براى هر گونه مراجعه كننده‏اى را آسان می کند. نمایه سازان ، فهرست نویسان وعموم مراجعان از این بخش بهره می گیرند.
2 ـ نمايش نظام‏ يافته: بخشى كه در آن، اصطلاحات در مجموعه‏ ها و گروه‏ هاى هم موضوع رده‏ بندى شده‏اند.اين قسمت در واقع يك فهرست رده‏ بندى شده نسبت به بخش الفبايى اصطلاح‏نامه است با اين تفاوت كه در اين صورت رابطه اعم و اخص با تورفتگى هر اصطلاح در مقايسه با ديگرى نشان داده مى ‏شود و در ضمن از عبارت راهنما، براى تعيين ملاك دسته ‏بندى اصطلاحات اخص استفاده مى‏ شود. دراین روش مرور تمامی موضوعات در حوزه موضوعی خاص، از بالا ترین رده تا پایین ترین زیر بخش، قابل مشاهده است
3- نمایش سلسله مراتبی: در اين نمايش، اصطلاحات و روابط سلسله‏مراتبى (اعم واخص) آنها به شكل دو بعدى (فراتر و فروتر، حاكم و تابع) منعكس مى‏شوند؛ به  گونه ای كه ساختار و نظام معنایی حاکم برحوزه موضوعی، قابل مشاهده و پیگیری است.

در پایان اگر مطلبی در موضوع بحث دارید در خدمت شما هستیم
لازم است از همه افرادی که در این اثر، نقش آفرین بوده اند قدر دانی شود مانند: حجج اسلام آقایان محمد هادی یعقوب نژاد( سرپرست پژوهشکده اطلاعات و مدارک اسلامی) و حسین حسن زاده ( مدیر سابق گروه علمی اصطلاح نامه )که کار اصلی را برعهده داشته اند همچنین اعضای گروه، شورای پژوهشی، اداره  امور پژوهشی، اساتید مشاور، ارزیابان، صاحب نظران  و محققان که تلاش و رهنمودهای آنان برای پیدایش اثر ستودنی است. از مدیران ارشد دفتر تبلیغات اسلامی و رئیسان وقت پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی بخصوص حجج اسلام آقایان حسین توسلی و دکتر نجف لک زایی که مارا در انجام این مهم یاری کرده اند بی نهایت تشکر می شود. این مجموعه که بی گمان کاستی هایی دارد ان شالله با ارشادات و انتقادهای سازنده در ویرایش های بعدی به شکل مطلوب تری ارائه گردد.
با تشکر از شما بخاطر وقتی که در اختیار ما گذاشتید.




 
منبع: اخبار پژوهشکده مدیریت اطلاعات و مدارک اسلامی
کلمات کليدي
اخبار پژوهشکده مدیریت اطلاعات و مدارک اسلامی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
 
امتیاز دهی
 
 

[Part_Lang]
[Control]
تعداد بازديد اين صفحه: 196
Guest (PortalGuest)

پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامي - دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم
مجری سایت : شرکت سیگما