اگر انسان توبه واقعاً توبه كند خداوند نيز بخشنده و مهربان است و يقيناً مورد عفو الهي قرار خواهد گرفت.

توبه يعني بازگشت و سه شرط اساسي دارد:

ا) پشيماني؛ (يعني از گناهان و خطاهاي گذشته خود نادم و پشيمان شود)

2) تصميم جدي گرفتن بر ترك گناه؛

3) جبران گذشته؛ يعني اگر حقي از ديگران بر گردن اوست آن حق را ادا كند يا اگر واجبي را ترك كرده آن را در صورت امكان قضا كند و ...

اگر كسي اين سه شرط را عمل نمود و سپس از خداوند بخواهد كه او را ببخشد و استغفار كند خداوند متعال نيز او را خواهد بخشيد.

نكته اي كه قابل تذكر است اين است كه اولا ًنااميدي از رحمت خدا و مأيوس شدن از بخشش الهي خود از بزرگترين گناهان كبيره است و لذا هيچگاه نبايد از رحمت الهي نااميد شد و چنين فكري را در سر پروراند كه خدا مرا نمي بخشد هرچند كه انسان گناهان زياد و كبيره اي را انجام داده باشد. و ثانياً انساني كه گناه كرده و توبه كرده بايد هميشه بين حالت خوف و رجاء باشد يعني از طرفي بايد هميشه از گناهان خود خائف و ترسان باشد كه نكند خدا مرا نبخشيده باشد و هميشه خود را شرمسار درگاه خدا بداند و سخنش اين باشد كه خدايا اگر مرا نبخشي چه كنم؟ و از طرفي ديگر نيز بايد اميدوار باشد كه خداي من كريم و ارحم الراحمين است و مگر ممكن است خداي متعال با چنين اوصافي گنهكار را نبخشد و كسي را از درگاه خويش نااميد و محروم برگرداند.

براى آگاهى بيشتر ر.ك: مكارم شيرازى، ناصر، تفسير نمونه، ج 24، ذيل آيه شريفه 8، سوره «تحريم».