به منظور دست يافتن به يك ازدواج موفق اولين قدم شناخت كافي نسبت به استعدادها وشرايط خود  و شناخت اهداف زندگي مي باشد.سپس بايد معيارهاي همسر مناسب خود را بشناسيد و به آنها آگاهي يابيد. از اين رو قبل از هر اقدامي، بايد با توجه به سليقه شخصي و مقتضاي ايمان خود و بهره گيري از كتاب‏هاي مربوطه، اوصاف و ويژگي‏هاي يك همسر ايده‏آل را بنويسيد به منظور آشنايي با ويژگي‏هاي همسر مناسب، لازم است حداقل از يكي از كتب زير استفاده كنيد.

در قدم بعدي، لازم است به ويژگي‏هاي استخراج شده ضريب و امتياز بدهيد، مثلاً يكي از ويژگي ها ايمان است و ويژگي ديگر شغل مي‏باشد و بي‏ترديد اين دو ويژگي از اهميت و امتياز يكسان برخوردار نيستند. لذا در مرحله دوم به ويژگي‏هاي به دست آمده ضريب بدهيد.

مرحله بعد شناسائي فرد مناسب به عنوان همسر از طريق والدين، خواهران يا برادران، دوستان و هر فرد مجرب و دلسوز و مورد اعتماد ديگر مي باشد.

بعد از شناسائي مورد نوبت به خواستگاري مي رسد. خواستگاري نيز در فرهنگ جامعه ما به اين گونه است كه افراد با تجربه تر و بزرگتر قبل از اينكه دختر و پسر خودشان اقدام كنند به خواستگاري مي روند و سپس منتظر واكنش خانواده آنها هستند در صورت پاسخ مثبت نوبت به مرحله بعدي مي رسد. با اعلام آمادگي خواستگار، بايد وارد مرحله تحقيق شويد و از وجود ويژگي‏هاي مورد نظر در فرد خواستگار خود آگاه شويد كه آيا شرايط شما را واجد است يا نه؟ در اين مرحله بايد از همكاري برادران و پدر و ديگر افراد مورد اطمينان، برخوردار شويد و به تحقيق درباره فرد مورد نظر بپردازيد. دقت كنيد كه اطلاعات دقيق و صحيح به شما بدهند تا بتوانيد براساس آن اطلاعات دقيق، تصميم گيري كنيد. پس دقت در كسب اطلاعات نبايد مورد غفلت قرار گيرد. بهترين شكل آشنايي، شناخت خانواده خواستگار و اطلاع از ميزان پايبندي وي به آداب اخلاقي و احكام شريعت است.

بعضي از ويژگي ها و اوصاف، يك ويژگي كيفي است و كميت پذير نيست (مانند ايمان و صداقت و...) در اين گونه موارد بايد به رفتار وي مراجعه نمود و بر اساس آن قضاوت كرد. شخص با ايمان غيبت نمي‏كند، دروغ نمي‏گويد، نماز را در اول وقت مي‏خواند، حساب مالي دارد و... لذا از راه صحيح بايد به وجود اين اوصاف پي برد؛ نه اينكه صرفاً به گفته ديگران اعتماد كرد.

بعد از به دست آوردن اوصاف و ميزان برخورداري شخص مورد نظر از اين اوصاف، به وي امتياز بدهيد در صورتي كه از مجموعه مثلاً 100 امتياز، وي حداكثر امتياز را به دست آورد، اقدام كنيد. توجه داشته باشيد كه هرگز شخصي كه صد در صد مطابق خواسته و معيارهاي شما باشد يافت نخواهد شد. البته بعضي از اوصاف را نمي توان ناديده گرفت و احراز آنها لازم است؛ هر چند وي امتياز بالا را داشته باشد (مانند خوش اخلاقي و ايماني و صحت مزاج و عدم ابتلا به بيماري‏هاي ارثي و ژنتيكي).

همچنين در اين مرحله بايد دختر و پسر با نظارت خانواده هايشان جلسات گفتگو با يكديگر داشته باشند و از نزديك با افكار و نظرات و بطور كلي نگرش هم ديگر آگاه شوند. در اين مرحله هر دو نفر (دختر و پسر) بايد احساسات خود را كنترل كنند و معقولانه تصميم بگيرند و از عجله و شتابزدگي اجتناب كنند زيرا ازدواج يكي از مهمترين مسائل زندگي است كه نقش تعيين كننده اي در سرنوشت آنها دارد.

موضوعات قابل طرح در گفت و گوى قبل از مراسم عقد مختلف است؛ زيرا افراد عقيده‏ها، آرمان‏ها، هدف‏ها و خواسته‏هاى گوناگون دارند. البته بعضى از مسائل و موضوعات عمومى است و ضرورت دارد جوانان قبل از ازدواج براى آگاهى يافتن از ويژگى‏هاى جسمانى، روانى، اخلاقى يكديگر مطرح كنند و درباره آن‏ها به گفت و گو بنشينند. ناگفته پيداست، اين گونه جلسات حتماً بايد تحت اشراف خانواده‏هاى دو طرف صورت گيرد؛ زيرا مذاكره مستقيم و بدون اطلاع خانواده دختر و پسر مطلوب عرف و در اكثر موارد مورد پسند شرع و عقل نيست و به جاى اين كه زوج جوان را به حقيقت برساند، مايه انحراف و مشكلات ديگر مى‏شود. در اين جلسات مى‏توان درباره مسائل زير گفت و گو كرد:

خط مشى كلى زندگى آينده‏

مراد تبيين مبناى زندگى آينده است؛ براى مثال جوان متدين مى‏خواهد زندگى اش بر اساس قوانين اسلام بنا شود. در اين جا بايد از ميزان پاى بندى افراد به ارزش‏هاى دينى و اخلاقى سؤال شود.

اهداف زندگى‏

يعنى هدف هايى كه هر كدام قصد دارند در زندگى آينده شان دنبال كنند؛ هدف‏ها و آرمان‏هاى علمى و تحصيلى، اجتماعى، شغلى و...؛ براى مثال تا چه اندازه به ادامه تحصيل علاقه‏مند است و مشكلات تحصيل را تحمل مى‏كند. شغل مناسب و مورد علاقه‏اش چيست؟ جايگاه اجتماعى را داراى چه اهميتى مى‏داند؟ از نظر اقتصادى و مالى به چه سطحى مى‏انديشد و حداقل و حداكثر چقدر است؟

چگونگى رابطه با خانواده و بستگان

براى مثال به چه اندازه به رفت و آمد با اقوام و خويشان و نيز دوستان اهميت مى‏دهيد و بر آن اصرار مى‏ورزيد؟ به آداب و رسوم فرهنگى و اجتماعى رفتار با بستگان چقدر پايبنديد؟

خواست‏ها و انتظارهاى دو طرف از يكديگر

شيوه تربيت فرزندان

مسؤوليت تربيت با چه كسى است و چگونه بايد آن را آموخت؟

نقص‏هاى جسمانى و بيمارى‏هاى مزمن احتمالى يكديگر

در اين جلسات بايد به نكات زير توجه شود تا به شكل مناسب انجام گيرد و دو طرف به هدف خود دست يابند.

گفت و گو بايد خونسردانه و با آمادگى قبلى و در فضايى آرام و بدون خوف و فشار از طرف ديگران صورت گيرد.

گفت و گو پس از انجام خواستگارى رسمى از طرف خانوادها و تحقيق و آگاهى از بعضى شرايط كه در مرحله تفحص به دست مى‏آيد، انجام گيرد نه در ابتداى آشنايى؛ به عبارت ديگر، در واپسين مراحل تحقيق و قبل از مراسم عقد بايد گفت و گو تحقق يابد.

براى موفقيت بيش‏تر، دو طرف بايد در ابتداى جلسه از يكديگر بخواهند صادقانه به پرسش‏ها و مسائل مطرح شده پاسخ دهند تا از صفات اخلاقى و خصوصيات يكديگر آگاهى يابند.

لازم به ذكر است همسر مورد نظر را نمى‏توان صرفا با طرح چند سؤال آن هم در يكى دو جلسه، شناسايى كرد چه اينكه اين جلسات بيشتر جنبه تشريفاتى دارد و طرفين به خاطر برخوردهاى اوليه ممكن است خيلى خوب نتوانند همديگر را ارزيابى كنند لذا علاوه بر اين جلسات گفتگو بايد راهكارهاى مطمئن‏ترى را ضميمه كرد تا مجموعا به يك نتيجه مطلوب رسيد و آگاهانه دست به انتخاب زد به نظر مى‏آيد يكى از بهترين راه هاى شناخت همسر، شناخت خانواده او مى‏باشد چه اينكه او محصول يك خانواده است و اگر خانواده مناسب باشد تا حدود زيادى مى‏توان به محصولات آن نيز اطمينان داشت راه شناسايى خانواده استفاده كردن از افراد مجرب، آگاه و دلسوز و در عين حال راز دار و مطمئن امكان‏پذير است. بنابراين بعد از اينكه مجموعه‏اى از اطلاعات را از طريق خانواده، مشورت با افراد كارشناس و مجرب و مطالعه بدست آورديد آنگاه نوبت به جلسات حضورى و گفتگو مى‏رسد طبيعى است كه اگر اين فرآيند به صورت صحيح و دور از احساسات انجام بگيرد درصد بالايى از اطلاعات لازم را براى انسان فراهم نموده. در جلسات حضورى بيشتر بايد توجه به مسائلى مانند تعادل روحى، سلامت جسمانى ، قيافه ظاهرى و نگاه كلى فرد به زندگى مورد توجه قرار گيرد براى به دست آوردن تعادل روحى كه اهميت بسيار زيادى دارد بايد رفتار فرد را مانند نحوه سخن گفتن او، انسجام كلامى او. طريقه نشستن و حركات و سكنات او مورد توجه قرار گيرد اگر در اين گونه امور وضعيت عادى داشت تا حدودى مى‏توان به تعادل روحى او نيز پى برد.

ه. نسبت به ازدواج نبايد حساسيت افراطي نشان داد و همان گونه كه گذشت بايد نسبت به معيارهاي اساسي پاي فشرد، ولي بر معيارهاي غير اساسي نبايد اصرار كرد؛ چه بسا آنها را بعداً بايد خود محقق سازيد و يا بايد از آنها چشم پوشي كنيد؛ چرا كه فردي كه صد در صد مطابق خواست شما باشد، هرگز پيدا نخواهد شد و انسان ها بايد با يكديگر تفاوت داشته باشند تا بتوانند خود به كمالي ره يابند و فرزندان از هر يك از والدين - متناسب با ويژگي‏هاي شخصيتي او - بهرمند شوند. از غضب يكي بترسند و از مهرباني ديگر خشنود گردند. حساسيت بيش از حد سخت آسيب مي رساند و چه بسا موجب خسته شدن شما و فراموش شدن ويژگي‏هاي حياتي و اساسي مي‏گردد.

ضمنا چه خوب است قبل از جلسه خواستگاري يا آمدن خواستگار دو ركعت نماز به نام نماز استخاره يعني طلب خير نمودن (مانند نماز صبح) بخوانيد و پس از نماز به سجده رفته و صد مرتبه بگوييد: «استخيرالله برحمته» از درگاه رحمت خداوند خير و سعات مي طلبم.

در حديث است اگر قبل از تصميمات مهم ، اين نماز را بخوانيد خداوند شما را به راهي كه صلاحتان است راهنمايي مي فرمايد.

همچنين بايد از فاكتورهاى گوناگونى استفاده كرد. با سؤالاتى از قبيل «نظر شما درباره زندگى مشترك چيست و به نظر شما همسر مطلوب و به دنبال آن زندگى مطلوب چگونه زندگى مى‏تواند باشد» مى‏توان تا حدودى با
ديدگاههاى او و انتظار از زندگى آينده پى برد البته همان طور كه قبلاً بيان شد از طريق اين گونه جلسات نمى‏توان شخصيت فرد را آن طور كه هست شناسايى كرد بنابراين علاوه بر اين جلسات از كانالهاى مختلف كه به بعضى از آنها اشاره شد بايد اطلاعات لازم را بدست آورد و بعد از همه اين مسائل بايد با توكل به خداوند متعال و توسل به اهلبيت كمك خواست تا آنها نيز در يافتن يك همسرمناسب و كفو كه از هر نظر در زمينه‏هاى گوناگون به صورت نسبى نزديك به ما باشد، ما را يارى كنند.