ازطريق مطالعه كتب مربوط به انسان شناسي وهمچنين تفكر درمورد جسم و روح خود مي توانيد به شخصيت خود پي ببريد.البته ما براي اينكه شما را مختصري دراين مورد آشنا سازيم ، ابعاد وجودي انسان را بطور خلاصه برايتان مي نويسيم :

1. بايد توجه داشت كه انسان موجودي دو بعدي و دو ساحتي است كه علاوه بر بعد جسماني و مادي از واقعيتي به نام نفس و روح نيز برخوردار است خداوند متعال در اين باره مي فرمايد: «ثم سواه و نفخ فيه من روحه؛ آنگاه او را درست اندام كرد و از روح خويش در او دميد» (سجده، آيه 9).

اين نكته را نبايد از نظر دور داشت كه دلايل عقلي و شواهد تجربي همچون تله پاتي و آتوسكپي و... وجود روح را اثبات مي كند كه براي مطالعه در اين زمينه مي توانيد به كتب معرفي شده در پايان بحث مراجعه نماييد.

2. نفس و روح انسان امري غير مادي و مجرد است و به اصطلاح فلاسفه جوهري مجرد است بايد توجه داشت كه امور فرا مادي و مجرد را نمي توان به طور مستقيم با مشاهده و آزمايش و حس مورد مطالعه و ارزيابي قرار داد اگر چه مي توان با مطالعه برخي از آثار آنها را كه در عالم ماده ظهور و بروز پيدا مي كنند به شناخت آنها تا حدودي دست يافت. حال با توجه به اين نكته كه حقيقت انسان امري مجرد و نفخه اي از روح خداست كه قابليت تجلي صفات جمال و جلال را دارا مي باشد و از اين رو انسان به عنوان خليفه الله معرفي شده است لذا بايد گفت همان گونه كه ذات غيبي خداوند از دسترسي افكار و اوهام به دور است. گستره توانمندي هاي روح آدمي نيز به آساني قابل شمارش و شناخت نيست و تنها مي توانيم به انواع كاركردهاي روح آدمي و مراتب تدبير او اشاره كنيم روح آدمي كه حقيقت او را تشكيل مي دهد در يك مرتبه تدبير كننده رشد و فعاليت هاي فيزيولوژي بدن است و در مرتبه اي فراتر، حواس پنجگانه و ادراكات حسي را تدبير مي كند و در مرتبه اي بالاتر نيروي شهوت و غضب و خيال آدمي را تدبير مي كند و در مرتبه اي والاتر نيروي عقل و قوه تشخيص درستي و نادرستي را تدبير مي كند و در افقي فراتر قلب و نيروي گرايش وي به صورت شوق يا تنفر را تدبير مي كند.

3. همان گونه كه گفته شد انسان موجودي دو بعدي است كه از دو ساحت نفس و بدن تشكيل شده است اما بايد توجه داشت كه حقيقت انسان و انسانيت وي تابع جنبه نفساني وي است از برخي آيات كه به مسأله مرگ انسان مي پردازد به وضوح مي توان به اصالت روح پي برد در اين آيات از مرگ به «توفي» ياد شده است «قل يتوفاكم ملك الموت الذي وكل بكم؛ بگو فرشته مرگي كه بر شما گمارده شده جانتان را مي ستاند» (سجده، آيه 11).

واژه توفي و كلمات هم خانواده آن مانند وفات، مستوفا و... به معني صيانت و حفظ كردن و همه چيز را گرفتن است. از آيات فوق چنين استنباط مي شود كه در هنگام مرگ چيزي به طور كامل گرفته و حفظ مي شود و آن چيز غير از جسمي است كه متلاشي و مضمحل مي شود كه از آن با ضمير «كم» ياد شده است. همچنين از اين مباحث فهميده مي شود كه تمام آن امري كه «من» بودن و وجود هر كس به آن است، توسط ملائكه يا خداوند گرفته و حفظ مي شود. بنابراين. نفس انساني كه توسط ملائكه به تمام قبض و نگهداري همه هويت ها را تشكيل مي دهد و به همين جهت است كه از گرفتن و قبض ارواح آدميان به «توفاكم» تعبير شده است. اگر نفس انساني تنها جزء و بخشي از هويت انساني را تشكيل مي داد و اصالت با روح نمي بود لازم بود كه از قبض روح به «گرفتن بخشي از وجود انسان» تعبير مي شد نه گرفتن همه وجود او يعني به جاي «يتوفاكم» مي بايست «يتوفي بعضكم» گفته مي شد (همان، ص 36).

نتيجه گيري:

حقيقت و ماهيت وجودي انسان عبارت از بعد روحاني وي است روح امري فرا مادي است كه تدبير شؤونات مختلف انساني را به عهده دارد كه تفصيل آن در مطالب گذشته گفته شد. در پايان لازم است كه اين نكته نيز اضافه شود كه هر يك از صاحبان علوم براي انسان تعريفي ارائه كرده اند برخي انسان را حيوان ناطق ناميده اند ودر حقيقت در صدد بيان جنس و فصل منطقي وي برآمده اند و برخي به شرح اسم كفايت كرده اند كه حقيقت او را از «انس يا نسيان» دانسته اند و برخي از نظريه پردازان غربي حقيقت انسان را تفكر او يا قدرت شكاكيت او دانسته اند.

براي آگاهي بيشتر در اين باره ر.ك:

- مصباح، محمد تقي، معارف قرآن، مؤسسه در راه حق، ص 451

- دهنوي، حسين، انسان شناسي، مؤسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني

- رجبي، محمود، انسان شناسي، مؤسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني، 1379

- واعظي، احمد، انسان از ديدگاه اسلام، دفتر همكاري حوزه و دانشگاه، تهران، 1377

- سبحاني، جعفر، منشور جاويد، ج 4، مؤسسه امام صادق(عليه السلام)، قم 1375

- نصري، عبدالله، مباني انسان شناسي در قرآن، مؤسسه فرهنگي دانش و انديشه معاصر، 1379