دشنام دو گونه است:

1. دشمنامي كه در اصطلاح قرآن كريم و فقه اسلامي «قذف» نام دارد و آن نسبت دادن زنا يا لواط به مرد يا زن مسلمان پاكدامن است. اين نوع دشنام از گناهان كبيره است و در روايات به كبيره بودنش تصريح شده و در قرآن مجيد بر آن وعده عذاب داده شده است. در سوره نور آيه 24 خداوند مي فرمايد:

«آنان كه به زنان با ايمان نسبت ناروا مي دهند در حالي كه آن زنان از اين امر بي خبرند در دنيا و آخرت از رحمت خداوند دورند و ملعون مي باشند و براي آنها عذاب بزرگي است».

دشنام اگر به اين صورت باشد، دشنام دهنده بايد حد شرعي كه هشتاد تازيانه است بخورد البته مشروط به چند امر:

1. دشنام دهنده (قذف كننده) بايد بالغ باشد، پس اگر طفل نابالغ يا ديوانه باشد، حد بر او جاري نمي شود.

2. دشنام داده شده (قذف شده) پنج شرط در او باشد: بلوغ، عقل، حر بودن (بنده نباشد) ، اسلام، پاكدامن بودن، يعني تظاهر به عمل زشت و شنيع نباشد و از نسبت ناروا به او دادن ناراحت گردد و اگر يكي از اين پنج شرط در او نباشد، دشنام دهنده را حد نمي زنند.

3. دشنام به زنا يا لواط باشد و نسبت دادن هم صريح باشد نه كنايه، مثلا به مرد مسلمان بگويد: «اي لواط كننده يا دهنده يا اي زنا كننده» يا به زن مسلماني بگويد: «اي زنا دهنده» البته اجراي حد در صورتي است كه دشنام داده شده، اجراي حد را از قاضي و حاكم شرع بخواهد.

4. دشنام دهنده نتواند نسبتي را كه داده اثبات كند و اثبات زنا يا لواط به آوردن چهار شاهد عادل مرد است و اگر نتوانست چهار شاهد بياورد او را حد قذف (نسبت ناروا دادن) مي زنند كه هشتاد تازيانه است.

البته اين شرايط مربوط به اجراي حد است و اگر اين شرايط نباشد حرمت اين نسبت ناروا دادن و اين گونه دشنام به جاي خود باقي است و در برخي موارد شرعا تعزير ثابت مي شود (تعزير، مجازاتي است كه اندازه و مقدار خاصي براي آن در قرآن و روايات بيان نشده و حاكم شرع به حساب صلاح ديد و شرايط خاص، اندازه معني از مجازات را برايش تعيين مي نمايد).

2. دشنامي كه نسبت نارواي زنا يا لواط نمي باشد، بلكه هر نسبتي است كه به مسلمان غيرمتظاهر به فسق داده شود و موجب اذيت او گردد كه اين نيز حرام است و با شرايطي تعزير دارد. مثل اين كه بگويد: «اي فاسق، اي شرابخوار، اي سگ، اي الاغ».

در روايت آمده كه اميرمؤمنان(ع) فرمود: اگر مردي به مرد ديگر بگويد: فاسق يا خبيث يا كافر يا منافق يا حمار بايد او را سي و نه تازيانه زد. در روايت آمده است: چهارنفرند كه دوزخيان از آنها در آزارند، يكي از آنها كسي است كه پيوسته از دهانش چرك جاري است و آن كسي است كه در دنيا دشنام مي داده است. در هر صورت وظيفه فعلي شما توبه و استغفار واقعي و طلب آمرزش از خداوند و راضي كردن و خشنود كردن كسي است كه مورد دشنام قرار گرفته است.

و بايد تصميم جدي بگيريد كه در آينده بر خود مسلط باشيد و هرگز عصبانيت شما را از مرز اخلاق و حدود شرعي و الاهي خارج نسازد. توجه داشته باشيد گرچه انسان در حال عصبانيت مانند گويي در دستان شيطان است چنان چه اين مضمون در حديث آمده است و ممكن است به چيزهاي زيادي در آن حال توجه نداشته باشد ولي در هر صورت از انسان سلب اختيار نمي كند و مهم تر از آن كه مقدمات عصبانيت در اختيار خود انسان است و اگر فردي زمينه بروز عصبانيت را فراهم نياورد معمولا به زودي تسليم خشم نمي شود و اگر هم عصباني و خشمگين شد، كنترل خود را به كلي از دست نمي دهد و زمان اختيار را كاملا به دست شيطان نمي دهد.