به طور كلي از انسانها در دو مرحله بازخواست ميشوند

پرسش در قبر

از مضمون روايت امام سجاد(ع) استفاده ميشود كه وقتي انسان را در قبر ميگذارند، دو فرشته از فرشته هاي الهي به سراغ او مي آيند و از اصول عقايد، يعني توحيد، نبوت و امامت او و اينكه از چه پيشواياني پيروي ميكرده و از چگونگي مصرف كردن عمر در طرق مختلف و طريق كسب اموال و مصرف آنها ميپرسند، و چنانچه از مؤمنان راستين باشد، بخوبي از عهدة جواب برميآيد و مشمول رحمت و عنايات حق ميشود و اگر از مؤمنان نباشد، در پاسخ سؤالات، عاجز ميماند و مشمول عذاب دردناك برزخي ميشود.(بحارالانوار، مجلسي، ج 6، ص 223، حديث 24، چاپ بيروت.)

پرسش در قيامت

بعضي از مواردي كه در قيامت از انسان پرسيده ميشود، عبارتند از:

1. نعمتهاي مادي و معنوي الهي: "ثُمَّ لَتُسْئَلُنَّ يَوْمَـئِذٍ عَنِ النَّعِيمِ; (تكاثر، 8) سپس در آن روز همه شما از نعمتهايي كه داشتهايد سؤال خواهيد شد."

2.از عمر، مال، عمل و محبتّ اهلبيت سؤال مي شود، پيامبراكرم ميفرمايد: "در قيامت هيچ بنده اي قدم از قدم بر نميدارد تا از چهار چيز سؤال شود: از عمرش كه در چه راهي آن را فاني كرده؟ و از مالش كه از كجا جمع آوري نموده و در چه راه مصرف كرده است؟ و از عملش كه چه كاري انجام داده؟ و از محبت ما اهلبيت"!(مجمع البيان، مرحوم طبرسي، ج 10، ص 748، دارالمعرفة.)

3. سؤال از مشركان كه در برابر پيامبران چه كرديد؟: "وَ يَوْمَ يُنَادِيهِمْ فَيَقُولُ مَاذَآ أَجَبْتُمُ الْمُرْسَلِينَ; (قصص، 65) به خاطر بياوريد روزي را كه خداوند آنها را ندا ميدهد و ميگويد: به پيامبران چه پاسخي گفتيد.؟"

4. از مجرمان پيرامون گناهان اعتقادي، عملي و اخلاقي سؤال ميشود: "وَقِفُوهُمْ إِنَّهُم مَّسْئُولُونَ; (صافات، 24) آنها(مجرمان) را متوقف سازيد كه بايد بازپرسي شوند."

5. دختران زنده به گور شده سؤال ميشود: «وَ إِذَا الْمَوءُودة سُـئِلَتْ ، بِأَيِّ ذَنبٍ قُتِلَتْ» (تكوير، 8ـ9) در آن هنگام كه از دختران زنده به گور شده سؤال شود كه به كدامين گناه كشته شدند؟!"

6. در قيامت از قرآن، نماز، همنشينان، حيوانات، اراضي، زيردستان، تكاليف، و... نيز سؤال ميشود.

 به طور كلي در قبر و عالم برزخ از اعتقادات پرسيده ميشود; ولي جزئيات اعمال انسان در قيامت و در صحراي محشر موردباز خواست و مؤاخذه قرار ميگيرد.(پيام قرآن، آيةالله مكارم شيرازي و ديگران، ج 6، ص 175 ـ 178، نسل جوان.)