اعضای هیات علمی
شبکه های اجتماعی
ایتا
کانال رسمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
نشر دیجیتال پژوهشگاه (پژوهان)
کتابخانه دیجیتالی دفتر تبلیغات اسلامی
دانشنامه اهل بیت علیهمالسلام
همکاریهای علمی و بینالمللی
پژوهشکده فلسفه و کلام
همایش جاودانگی نفس در اسلام و مسیحیت
پژوهشکده الهیات و خانواده
پژوهشکده مدیریت اطلاعات (کانال مدیریت دانش)
ایتا
پژوهشکده مدیریت اطلاعات (کانال پژوهشیار ویژه اعضای هیأت علمی و محققین)
پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن
همایش ملی بررسی آرای تفسیری علامه محمدهادی معرفت
پژوهشکده تاریخ و سیره
سایت دانشنامه اهل بیت (ع)
اینستاگرام
پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
نشر دیجیتال پژوهشگاه (پژوهان
)
دسترسی سریع
درباره پژوهشگاه
معرفی پژوهشگاه
پژوهشکدهها و مراکز
گروههای پژوهشی
هیأت علمی
ساختار و بخشها
جوایز و افتخارات
آثار و محصولات
کتب
نشریات
محصولات نرمافزاری
فروشگاه الکترونیک پژوهشگاه
امور هیأتعلمی
فهرست هیأتعلمی
فهرست محققین رسمی
پست الکترونیک هیأت علمی
پژوهشکدهها
تاریخ و سیره اهل بیت(ع)
علوم و اندیشه سیاسی
فقه و حقوق
فلسفه و کلام
مهدویت و آیندهپژوهی
فرهنگ و معارف قرآن
اسلام تمدنی
مدیریت اطلاعات و مدارک اسلامی
الهیات و خانواده
اخلاق و معنویت
مطالعات تمدنی و اجتماعی
مراکز
احیای آثار اسلامی
همکاری های علمی و بین الملل
ادارات
فناوری اطلاعات
کتابخانهها و پایگاهها
نشر دیجیتال پژوهان
پرتال جامع علوم و معارف قرآن
پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی
کتابخانه های پژوهشگاه
کتابخانه دیجیتال پژوهشکده مدیریت اطلاعات و مدارک اسلامی
کتابخانه دیجیتال دفتر تبلیغات اسلامی
مطالعات عدالت اجتماعی
ویکی علوم اسلامی
دانشنامه اهل بیت علیهم السلام
پرتال نشریات
کتابخانه پژوهشکده اسلام تمدنی
پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی (انگلیسی)
پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی (عربی)
پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی (اردو)
پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی ( ترکی استامبولی)
پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی ( فرانسوی)
لینکهای پژوهشی
پایگاه مجلات تخصصی
انجمنهای علمی پژوهشی
نشریات علمی معتبر وزارت علوم
پایگاههای آموزش عالی
اخبار پژوهشگاه
اخبار و اطلاعیهها
همایشها
گزارشهای تصویری
یادداشتها و مقالات
گفتگوهای علمی
ارتباط با ما
ارتباط با حوزه ریاست و روابط عمومی
ارتباط با رئیس پژوهشگاه
ارتباط با روابط عمومی
ارتباط با امور هیأت علمی
درخواست همکاری علمی پژوهشی
درخواست رزرو سالن همایشها
دفتر تلفن پژوهشگاه
خدمات فناوری اطلاعات
اتوماسیون اداری مالی
پست الکترونیک کارمندان
چند رسانه ای
تلویزیون پژوهش
رادیو پژوهش
صفحه اختصاصی آپارات
جوایز و افتخارات
شبهجنبشهای معنوی؛ درآمدی بر پیشگیری و رهاسازی
کتاب «مسئولیت کیفری رانندگان وسایل نقلیه» به عنوان اثر «شایسته تقدیر» شناخته شد
برگزیده حوزه مطالعات تمدنی-دکتر رسول نوروزی
برگزیده حوزه مطالعات تمدنی-دکتر حبیب الله بابایی
انتخاب دو اثر پژوهشگاه در جشنواره بین المللی فارابی
کسب لوح تقدیر کتاب مهدویت و سیاست های فرهنگی ترویج آن در جمهوری اسلامی
بيشتر
فارسی
العربية
English
اردو
Türkçe
Français
EN
| AR
| FA
معرفی پژوهشگاه
درباره پژوهشگاه
پژوهشگاه در یک نگاه
هیأت امنا
ساختار سازمانی
بیوگرافی رئیس فعلی پژوهشگاه
روسای پیشین پژوهشگاه
اعضای هیأت علمی
حوزه ریاست
حوزه ریاست و روابط عمومی
مرکز همکاری های علمی و بین المللی
اداره امور هیأت علمی
هیأت اجرایی جذب
گروه برنامهریزی و بودجه
اداره حراست
اداره نشر
اداره فناوری اطلاعات
معاونت پژوهشی
معرفی معاونت پژوهشی
معرفی معاون پژوهشی
اداره کتابخانهها و اسناد
گروه برنامهریزی، نظارت و ارزیابی پژوهشی
اداره نشریات
معاونت منابع انسانی و پشتیبانی
معرفی معاونت منابع انسانی و پشتیبانی
معرفی معاون منابع انسانی و پشتیبانی
اداره منابع انسانی
اداره امور پشتیبانی
اداره امور مالی
| پژوهشکده ها و مراکز
پژوهشکده ها
پژوهشکده فلسفه و کلام
پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسی
پژوهشکده مدیریت اطلاعات ومدارک اسلامی
پژوهشکده اخلاق و معنویت
پژوهشکده الهیات و خانواده
پژوهشکده مطالعات تمدنی و اجتماعی
پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن
پژوهشکده تاریخ و سیره اهل بیت (ع)
پژوهشکده مهدویت و آینده پژوهی
پژوهشکده اسلام تمدنی
پژوهشکده فقه و حقوق
مراکز
مرکز احیای آثار اسلامی
مرکز همکاری های علمی و بین الملل
| گروه های علمی
گروه های علمی
سازماندهی اطلاعات و مدارک
اشاعه اطلاعات و دانش
الهیات تطبیقی
اخلاق اجتماعی
مطالعات خانواده
کتاب شناسی و نسخه شناسی
تصحیح و احیای آثار اسلامی
مطالعات تمدنی
مطالعات فرهنگی اجتماعی
مطالعات عدالت اجتماعی
مسائل فقهی و حقوقی
فقه کاربردی
حکمت و کلام جدید
قرآن و مطالعات اجتماعی
هنر و تمدن اسلامی
فلسفه سیاسی
فقه سیاسی
علوم سیاسی
تدوین سازمان های دانش
جریان شناسی مهدویت
آینده پژوهی دین و دینداری
فلسفه
کلام
فلسفه اخلاق
اخلاق
تربیت
اسلام و مطالعات معنویت
فلسفه فقه و حقوق
دانش های وابسته به فقه
دائره المعارف های قرآنی
فرهنگ نامه های قرآنی
تفسیر قرآنی
علوم قرآنی
مطالعات تطبیقی
تاریخ تشیع
سیره اهل بیت(ع)
فرهنگ و تمدن اسلامی
دانشنامه اهل بیت(ع)
مهدویت پژوهی
| آثار و محصولات
فهرست آثار
فهرست آثار
فهرست آثار برگزیده
معرفی مجلات
خرید آثار
نشر دیجیتال پژوهشگاه
پرتال نشریات
فروشگاه نشر پژوهشگاه
فروشگاه اصلی و نمایندگی های فروش
پایگاه های وب
پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی
کتابخانه دیجیتال دفتر تبلیغات
دانشنامه اهل بیت(ع)
پرتال جامع علوم و معارف قرآن
| طرح های پژوهشی
طرح های پژوهشی
طرح های در دست انجام
طرح های انجام شده
موسوعه ها
موسوعه علامه شرف الدین
موسوعه علامه بلاغی
موسوعه شهید اول
موسوعه شهید ثانی
بیشتر
کلان پروژه ها
دائره المعارف قرآن کریم
دانشنامه اهل بیت (ع)
سیاست متعالیه
اندیشه سیاسی شیعه
نفس و بدن
بیشتر
فرهنگ نامه
بیشتر
اصطلاحنامه ها
بیشتر
| قطب های فکری فرهنگی
قطب بنیادهای نظری و
نظام متقن علوم اسلامی و انسانی
معرفی
میز اسلامی سازی علوم انسانی
میز توسعه و توانمند سازی علوم اسلامی
میز آموزش و پرورش
قطب تعمیق ایمان دینی و مبارزه با
جریانها و فرق انحرافی
معرفی
میز توسعه و تعمیق فرهنگ قرآن
میز توسعه و تعمیق باور دینی
میز وهابیت
کارگروه مقابله با فرق انحرافی
قطب نظام سیاسی و اجتماعی
اسلام و ایران
معرفی
میز نظام سیاسی جمهوری اسلامی
میز مسائل اجتماعی اسلام و ایران
میز تمدن اسلامی
قطب اخلاق، خانواده
و سبک زندگی
معرفی
میز تحکیم نظام خانواده
میز سبک زندگی اسلامی
میز اخلاق
پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
>
مطالب مرتبط
علی مهجور:
اربعین برآمده از امتزاج آئینهای ایرانی و نگرشهای شیعی است
پژوهشگر حوزه دین اظهار کرد: پژوهشهای باستانی نشان میدهد برخی مردمان ایرانی برای اموات خود سنت چهلم داشتهاند و در دوران متأخرتر، حکیم شیعیِ ایرانی ابوالقاسم فردوسی، مراسم چهلم را در شاهنامه مورد اشاره قرار داده است.
به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی به نقل از خبرنگارایکنا، نشست «جایگاه و نقش اربعین در تفکر دینی جهان ایرانی» امروز یکشنبه، ۲۸ شهریور، از سوی پژوهشکده فلسفه و کلام و مرکز همکاریهای علمی و بینالملل و اندیشکده اربعین پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و با ارائه علی مهجور، پژوهشگر حوزه دین، برگزار شد.
در ادامه متن سخنان وی را میخوانید.
اربعین نقطه به هم پیوستن صورتهای آیین ایرانی و اندیشههای اخلاق اسلامی است. در این برنامه در قالب تبیین صورت و محتوای اربعین تلاش میکنم نشان دهم آیین بزرگداشت شهدای کربلا، صورتِ برآمده از فرهنگ ایرانی است و نشانههایی از این قالب در معدودی از روایات شیعی وجود دارد. قالب اصلی و شکلی بزرگداشت اربعین، برآمده از آئینهای کهن ایرانی به همراه تأکید روایات اسلامی بر برگزاری آیین سوگواری اربعین است. محتوای اربعین ایدههایی است که در سه حوزه اجتماعی، اخلاقی و سیاسی تبلور پیدا کرده و برآمده از صدها سال تأملات شیعی است که در چالش با ناهنجاریهای اخلاقی، معضلات اجتماعی و ستمگریهای خلفای اموی و عباسی و پادشاهان و والیانی است که در این سرزمین حکمرانی کردهاند.
مراد از جهانِ ایرانی
یکی از مفاهیمی که ممکن است مناقشه برانگیز باشد خود مفهوم ایران است. چگونه یک رسم عزاداری اسلامی را با عنوان ایرانی خطاب میکنیم. وقتی در عرف ژئوپلتیک امروزی از کشوری به نام ایران صحبت میکنیم از گستره جغرافیایی مشخص و دارای اقوامی مختلف و مرزهای جغرافیایی صحبت میکنیم اما مفهوم مهم دیگری از ایران مطرح است که به گستره تمدنی ایران بر میگردد. ما شاعران، فیلسوفان، اندیشمندان و مشاهیر زیادی را با عنوان ایرانی میشناسیم که اصلا در موقعیت فعلی جغرافیایی ایران نبودهاند که از جمله نظامی گنجوی، مولوی، ابن سینا، ابوریحان بیرونی یا رودکی هستند.
همچنین شهرهایی وجود دارند که در طول تاریخ با عنوانی ایرانی میشناسیم همانند بغداد، مدائن، بلخ و بخارا اما هیچکدام در جغرافیای سیاسی امروز ایران نیستند. همچنین بسیاری از آداب و رسوم و مولفههای فرهنگی به رغم اینکه در جغرافیای سیاسی ایران نیستند اما به عنوان مولفههای ایران شناخته میشوند و این به اعتبار تمدن ایرانی است. ایرانی به معنای مردم فارس زبان نیست بلکه به معنای همه مردمی است که با زبانهای مختلف در این گستره جغرافیایی زندگی میکنند.
همچنین اگر به گستره جغرافیایی تمدن ایرانی در تاریخ این سرزمین نگاه کنید متوجه میشوید از پنجاب تا بین النهرین، همه در این گستره تمدنی بودهاند و از رود جیحون و شمالیترین نقاط کنار دریای خزر تا جنوب و حاشیه خلیج فارس و دریای عمان همگی در گستره این تمدن یعنی ایران فرهنگی، قرار میگیرند بنابراین منظور ما از جهانِ ایرانی، جغرافیای سیاسی کنونی ایران نیست لذا وقتی میخواهیم درباره تفکر دینی این تمدن و جایگاه اربعین سخن بگوییم باید این موارد را در نظر داشته باشیم.
وقتی از عنوان اربعین استفاده میکنیم، این مفهوم، سه واقعیت را در بر میگیرد؛ اولین مورد اتفاقی است که در بیستم ماه صفر سال ۶۰ هجری یعنی چهل روز بعد از رخداد عاشورا اتفاق میافتد که میتوانیم همانند هر رخداد تاریخی درباره کیفیت و اوضاع و احوال زمانی و مکانی آن صحبت کنیم. دومین واقعیتی که به عنوان اربعین شناخته میشود مربوط به بزرگداشت اربعین به عنوان یک آیین دینی در متون حدیثی شیعی است. سومین واقعیت، خود این آئینهایی است که برگزار میشود؛ مثلا پیاده روی اربعین یا مراسمی که در شهرهای خودمان برگزار میکنیم هم منطبق با احادیث و واقعیات تاریخی است.
یکی از واقعیات تاریخی که لازم به اشاره است بازگشت خانواده امام حسین(ع) به کربلا و زیارت قبور شهدا توسط حضرت زینب(س) و امام سجاد(ع) و رخداد دیگر زیارت مزار سیدالشهدا(ع) توسط جابر بن عبدالله انصاری است که رخداد دوم به نظر میرسد بر اساس مستندات تاریخی، قطعی است و از سوی کسی مورد تردید قرار نگرفته است. درباره واقعه نخست باید گفت نظرات مختلفی از سوی مورخان وجود دارد و برخی در اینباره تردید دارند اما مهمترین کتاب در پاسخ به این تردیدها «تحقیق درباره اولین اربعین سید الشهدا(ع)» نوشته شهید آیتالله قاضی طباطبایی است که به شبهات پاسخ دادهاند.
اربعین ریشه در کدام فرهنگ دارد؟
مسئله دیگری که به آن می پردازیم این است که سنت اربعین ریشه در کدام فرهنگ دارد؟ تنها حدیثی که به چهلمین روز گرامیداشت درگذشت یک مؤمن اشاره میکند حدیثی از پیامبر اسلام(ص) است که به ابوذر فرمودند زمین برای مؤمنی که از دنیا برود چهل صبح گریه میکند. حدیث دیگری برای بزرگداشت چهلم پیدا نکردم و ریشه دینی اربعین چه بسا به این حدیث و همچنین روایتی از امام صادق(ع) برمیگردد که با عنوان زیارت اربعین نقل شده است. منشأ مهم دیگر اربعین، سنتهای آئینی مردم ایران است. اینها سنتهای چند هزار ساله است و قدمت آن به گذشتههای دور بر میگردد پژوهشهای باستانی نیز نشان میدهد برخی اقوام ایرانی برای اموات خود سنت چهلم داشتهاند.
در دوران متأخرتر، حکیم شیعیِ ایرانی ابوالقاسم فردوسی، مراسم چهلم را در شاهنامه خود مورد اشاره قرار داده است. لذا شکل و صورت اربعین برآمده از امتزاج آئینهای ایرانی و نگرشهای شیعی است. نگرشهای اهل بیت(ع) در تلاقی با آئین ایرانی، اربعین را تبدیل به آئینی محکم و یک سوگواری برآمده از تار و پود فرهنگ ایرانی کردند. حال سؤال این است که به لحاظ محتوایی چرا این شکل از مراسم آئینی اهمیت پیدا کرده و چه باعث شده اربعین را به عنوان یک سوگواری مهم هر ساله برگزار کنیم؟
پاسخ به این سؤال، ما را به مولفههای محتوایی رهنمون میکند. اول اینکه روز چهلم تنها در سال نخست برگزار میشود لذا اینکه هر ساله برای سیدالشهدا(ع) اربعین میگیریم دربردارنده دو موضوع است؛ اول اینکه شهادت امام حسین(ع) برای شیعیان آن حضرت کهنه و قدیمی نمیشود و وقتی هر ساله چهلم میگیریم گویا سیدالشهدا در عاشورای امسال به شهادت رسیده است. نکته دومی که میتوانیم برداشت کنیم این است که اربعین به معنای امتداد داشتن جریان احیای دین و اصلاح انحرافات در آن است.
اربعین فرصتی برای اصلاح انحرافات
اگر حضرت زینب(س) پس از شهادت امام حسین(ع) پرچمدار اصلاح انحرافها شدند و بیداری را برای مسلمانان به ارمغان آوردند، اربعین هم بیانگر جاری بودن سنت احیاگری و اصلاحگری اسلام است. ایران به لحاظ موقعیت جغرافیایی و تنوع قومی و دینی همواره محل چالشها و درگیریها و شورشها بوده است. دورههای فراوانی هم در تاریخ بوده که این اقوام و ادیان همزیستی مسالمتآمیز داشتهاند. امام حسین(ع) و سوگواری آن حضرت همواره یکی از موقعیتهایی بوده که این همزیستی را بهتر و با کیفیتتر کرده است و حتی ادیان مختلف را جمع کرده است.
سیدالشهدا(ع) تنها متعلق به شیعیان نیست بلکه اهل تسنن و ارامنه و ادیان دیگر در این سرزمین برای سیدالشهدا عزاداری کردهاند. وقتی به آئین اربعین نگاه میکنیم فهم این نکته چندان دشوار نیست که برای مردم ایران تأکید بر اربعین به گونهای تأکید بر زیست مسالمت آمیز در زیر سایه امام حسین(ع) بوده است. گویا مردمانی که تشنه زندگی نوعدوستانه بودهاند با گرامیداشت اربعین همواره در پی احیای خیرخواهی، وفاداری، و همزیستی بودهاند.
با گرامیداشت اربعین این ارزشها احیا شده و مردم در جستوجوی یک جامعه آرمانی هستند. گویا اربعین در جامعهای که همواره نگران روی کار آمدن حکام و پادشاهان جائر و بیاخلاقی بوده، همانند احیای فرصتی برای بزرگداشت ارزشهای اخلاقی و احیای دین بوده است. این جایگاهی است که در سنت تفکری ایران کمتر مورد بررسی قرار گرفته است.
منبع:
خبرگزاری ایکنا
کلمات کليدي
اخبار پژوهشکده فلسفه و کلام
,
سلسله نشست های علمی ویژه اربعین 1400
امتیاز دهی
پاسخ
نام
پست الكترونيک
وب سایت
متنی که در تصویر می بینید عینا تایپ نمایید
نظر
مطالب مرتبط
پربازدید ترین مطالب
مطالب مرتبط
دعا مراکز لذت مغز انسان را فعال میکند/ آرامش پای روضه امام حسین(ع)
جلوههایی از تلاش میرحامد حسین برای دفاع از کیان تشیع
جلوههایی از تلاش میرحامد حسین برای دفاع از کیان تشیع
تفاوت دیدگاه محمدعلی امیرمعزی با اندیشه شیعی در شناخت خداوند
نشست علمی «معرفی اجمالی رویکرد شناختی به مطالعات دین» برگزار شد
کتاب صداقت در فلسفه اخلاق منتشر شد
دریافت مدرک دوره پسادکترا
کتاب بررسی مسئله کیفیات ذهنی منتشر شد
انتخاب دو اثر پژوهشگاه در جشنواره بین المللی فارابی
رشد مطالعات مستشرقان شیعهپژوه، زنگ خطر برای حوزه است
پربازدید ترین مطالب
[Part_Lang]
[Control]
تعداد بازديد اين صفحه:
246
Guest (PortalGuest)
پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامي - دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم
مجری سایت :
شرکت سیگما