مرکز همکاری های علمی و بین الملل
رصد نوآورى در پژوهشهاى دينى
كتاب حاضر مشتمل بر ده مقاله از نويسندگان مختلف در حوزههاى فلسفه وكلام، فقه و حقوق، مطالعات اجتماعى، و علوم قرآنى و حديث است. اين مقالات در چهار بخش سامان يافته اند كه شرح آن در چکیده آمده است.همه مقالات به روش تحليلى نگاشته شده اند و برخى از آنها رويكرد انتقادى نيز دارند.
رصد نوآورى در پژوهشهاى دينى؛ به كوشش عبدالمجيد مبلغى، تهيه‌كننده: اداره همكارىهاى علمى و پژوهى؛ چاپ اول، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامى، زمستان 1394، 456 ص رقعى.
***
شرط پويايى در همه دانشهاى بشرى، نوآورى و رويكردهاى تازه و پرهيز از جمود در ميراث علمى و فرهنگى گذشتگان است.
ميراث علمى گذشتگان هرچند گنجينه اى گرانبهاست كه لزوماً بايد مورد توجه آيندگان باشد، اما نبايد بر دستاورهاى علمى گذشتگان بسنده كرد.
آنچه از سرمايه ها و آثار علمى و فرهنگى گذشتگان بر جاى مانده، حاكى از نگرشها و نيازهاى آنان بوده است؛ ازاين‌رو امروز كه نگرشها و نيازهاى جديدى رخ نموده است، رويكردى نو به عرصه ها و بنيان هاى علمى مورد نياز است. حوزه دين و دين پژوهى نيز بى نياز از نوآورىهاى پژوهشى نيست.
آدمى در فراز و نشيب تاريخ با سؤالات ونگرشهاى جديدى در حوزه دين مواجه مىشود كه در هر دوره ممكن است متفاوت با سؤالات و نگرشهاى قديم تر باشد. ذهن و فهم انسان به‌سان رودى سيّال و در حال حركت است كه همواره مسائل جديدى را مى يابد و در نتيجه به پاسخ هاى جديدى نيازمند مى شود.
عرصه دین‌پژوهى در دوران پس از پيروزى انقلاب اسلامى بيش از گذشته در جامعه علمى ايران مورد توجه قرار گرفت، به‌ويژه در حوزه علوم انسانى، و بدين سان نياز به نوآورىها در پژوهشهاى دينى بيش از پيش ضرورت مىيابد. اين نوآورى هاى دينى را به طور خاص در سطوح عالى نظام آموزشى يعنى رساله هاى سطح چهارم حوزه علميه و مقطع دكترى دانشگاه بايد جستجو كرد. پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامى با درك اين ضرورت اقدام به معرفى نوآورىهاى پايان نامه هاى برتر حوزه دين‌پژوهى در قالب جشنوارهاى علمى كرده است كه كتاب حاضر يكى از دستاوردهاى آن است.
كتاب حاضر مشتمل بر ده مقاله از نويسندگان مختلف در حوزه هاى فلسفه وكلام، فقه و حقوق، مطالعات اجتماعى، و علوم قرآنى و حديث است. اين مقالات در چهار بخش سامان يافته اند كه به قرار زير است:
بخش نخست: فلسفه و كلام، با سه مقاله: تبيين در علم و الهيات، وحدت نفس و قوا، نگاهى فلسفى به پرسش از صدق جملات دينى.
بخش دوم: فقه وحقوق، با سه مقاله: حقوق مالى (عينى و دينى)، قصدى‌گرايى و تصورات درست و نادرست در مورد آن، راهكارهاى فقهى تحديد كاربرد تسليحات كشتار جمعى.
بخش سوم: مطالعات اجتماعى، با دو مقاله: سنجش كارآمدى خانواده، همگرايى علم و دين در نظريه روان درمانگرى يكپارچه توحيدى.
بخش چهارم: علوم قرآنى و حديث، با دو مقاله: نقد شبهه تعريض و اهانت به صحابه در نهج البلاغه و پاسخ به آن، بازتعريف زبانشناسى مفهوم سياق.
همه مقالات به روش تحليلى نگاشته شده اند و برخى از آنها رويكرد انتقادى نيز دارند.
گزارش محتوایی مقالات
در مقاله «تبيين در علم و الهيات» نويسنده بر آن است كه مىتوان انحصار در دو ديدگاه صورت‌گرايى و غيرصورت‌گرايى را رد كرد و به ديدگاه سومى قائل شد و ديدگاه سوم كه مورد پيشنهاد نويسنده است، تلفيق اين دو ديدگاه است.
در مقاله «وحدت نص و قوا» نويسنده معتقد است كه بسيارى از مشكلات نفس را كه از پيچيده ترين مباحث فلسفى و علمى است، مىتوان با مبانى حكمت متعاليه حل كرد. در اين مقاله اصول و كليات مباحث آن به‌ويژه رابطه نفس و قوا و تبيين نظريه وحدت نفس و قوا بررسى شده است.
نويسنده مقاله «نگاهى فلسفى به پرسش از صدق جملات دينى» درصدد است كه با بيانى مختصر، مفهوم سمانتيكى صدق در انديشههاى تارسكى، فيلسوف رياضيات، را بررسى كند و مقاله خود را طرحى در تبيين صدق جملات مندرج در نصوص دينى در افقى مطابقى و سمانتيكى مىداند.
در مقاله «حقوق مالى (عينى و دينى)، نويسنده حقوق را به دو دسته عينى و دينى تقسيم كرده است. در اين تحقيق دسته بندى جديدى از حقوق عينى نيز ارائه شده است: حق عينى اصلى بالفعل، حق عينى اصلى بالقوه. فايده اين تقسيمبندى در رد معاملات و انتقالاتى است كه بدون تنفيذ صاحب حق عينى شده است.
در مقاله «قصدى‌گرايى و تصورات درست و نادرست در مورد آن» كه به صورت توصيفى ـ انتقادى تأليف شده است، نه تصور غلط از قصدى‌گرايى بررسى شده است.
از جمله نتايجى كه نويسنده به دست آورده است، آن است كه قصدى‌گرايى نبايد به عنوان نظريهاى انگيزه‌خوان تفسير شود. هدف فهم در نظريه قصدى‌گرايى، كشف نيات معنايى و گاهى نيات مقوله اى است، نه نيات انگيزشى.
نويسنده مقاله «راهكارهاى فقهى تجديد كاربرد تسليحات كشتار جمعى» معتقد است كه در دكترين نظامى و دفاعى اسلام، صرف دفاع به هر قيمت در مقابل تجاوز دشمن جايگاهى ندارد؛ ازاين‌رو به منظور صيانت از سلامت افراد غيرمحارب، به طور يكجانبه دستورهاى حمايتى صادر شده است و به دليل تخريب و تلفات غيرقابل كنترل تسليحات كشتارجمعى، كاربرد شيوه هاى غيرانسانى اين‌گونه تسليحات، ممنوع است.
در مقاله «معرفى شاخصهاى خانواده كارآمد از ديدگاه اسلام...» به روش توصيفى ـ تحليلى به بيان ويژگىهاى خانواده كارآمد از ديد اسلام پرداخته است. شاخص بينشى، شاخص اخلاقى و شاخص حقوقى و در زير هر شاخص امورى از جمله عوامل كارآمدى خانواده بيان شده است.
نويسنده مقاله «همگرايى علم و دين در نظريه روان درمانگرى يكپارچه توحيدى» به معرفى الگويى روان‌درمانى مى پردازد كه تلاش مىشود با ادغام فنون رفتارى، شناختى، تحليلى و رشدى در آموزههاى معنوى به‌ويژه ايمان به خداى يگانه و تقويت دلبستگى شخصى به خدا در فرآيند درمان، ارزشهايى در فرد احيا شود كه توان يكپارچه سازى و انسجام‌بخشى ابعاد مختلف شخصيت او را داشته باشد و بتواند سبب بهبود، رشد و تعالى وى شود.
در مقاله «نقد شبهه تعريض و اهانت به صحابه در نهج البلاغه و پاسخ به آن» اين شبهه به صورت جامع بررسى، و با ادله عقلى، نقلى و تاريخى و با بهره گيرى از سبك شناسى جديد و با استفاده از روش تحليل و تطبيق و مقايسه نقد، و بىاساس بودن آن اثبات شده است.
نويسنده مقاله «بازتعريف زبان شناختى مفهوم سیاق» بر آن است كه سياق در بيان انديشمندان اسلامى، بيش از آنكه به مفهوم بافت (Context) نزيك باشد، به مفهوم هممتن (Co - text) و بافت متن يا درون‌متنى نزديك است.
تاریخ بروز رسانی دوشنبه یازدهم فروردین ماه 1399
منبع:
اداره نشر پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
http://shop.isca.ac.ir/index.php/books/281-D8B1D8B5D8AF-D986D988D8A2D988D8B1DB8C-D8AFD8B1-D9BEDA98D988D987D8B4-D987D8A7DB8C-D8AFDB8CD986DB8C
معرفی آثار, آثار علمی مرکز همکاری های علمی و بین الملل, دکتر عبدالمجید مبلغی
|