نویسنده: راضیه ستوده مقدم
منبع: اختصاصی سایت مرسلات
چکیده
عنوان این پژوهش «خانواده متعادل از منظر اسلام و روانشناسی» است که با روش کتابخانه‌ای انجام گرفته است. اسلام خانواده را از مهمترین و اساسی‌ترین واحدهای اجتماعی می‌داند. از این‌رو متعادل بودن اعضاء خانواده و رابطه‌هایشان بی‌گمان اثرات مثبتی را در جامعه به دنبال خواهد داشت. صاحب‌نظران روانشناسی که یافته‌ها و راهکارهای آنان معارض با قواعد اخلاقی و فطری بشر نیست، یکی از مهمترین نهادهای مؤثر در تربیت و رفتار آدمی را، سازمان خانواده متعادل می‌دانند. ویژگی‌های خانواده متعادل در نوع روابط خانوادگی و نقش‌هایی که هر یک از اعضاء بر عهده دارند، متبلور می‌شود.آگاهی داشتن زوجین در خانواده متعادل از معیارهای انتخاب همسر، روانشناسی، تفاوت‌ها و حقوق زن و مرد بنیان خانواده را استوارتر می‌سازد. موانع تشکیل خانواده متعادل از دیگر موضوعاتی است که جهت دستیابی به خانواده متعادل نمی‌توان نسبت بدان بی‌تفاوت بود. در این عرصه باید موجبات تیرگی روابط افراد خانواده را شناسایی کرد و از آن پیشگیری نمود. آثاری که از خانواده‌ی متعادل برجا می‌ماند، خانواده‌ها را بر آن می‌دارد که برای رسیدن به چنین جوّ و فضایی تلاش کنند. همسران در خانواده متعادل رحمت و مودّت را تضمین کننده‌ی عشق به کانون خانواده و آسایش و سکینه‌ی خاطر را ضامن و دوام کانون خانواده خود می‌دانند.
واژگان کلیدی: تعادل، متعادل، خانواده، روان‌شناس، روانشناسی.
مقدمه
(هُنَّ لِبَاسٌ لَّکُمْ وَ أَنتُمْ لِبَاسٌ لَّهُنَّ: زنان لباس شما و شما نیز لباس زنان هستید.)[1]
خانواده، اساسی‌ترین نهاد در جامعه اسلامی است. اسلام برنامه زندگی زوجین را بر اساس صلح و صفا، سازگاری و گذشت قرار می‌دهد و می‌خواهد زن و مرد در کمال آسایش و امنیت فکری در کنار هم باشند و چنین چیزی تنها در سایه‌ی خانواده‌ی متعادل به وجود می‌آید. تعادل و میانه‌روی از صفت بارز خانواده‌های خوشبخت است و هر خانواده‌ای ممکن است در معرض دو آفت بزرگ افراط و تفریط قرار گیرد.
در این مقاله انتظار می‌رود که همسران بتوانند با ساختاری نسبتاً جامع، خانواده سالم و متعادل را از نظر اسلام و روانشناسی بشناسند و از همان قدم اول، پایه‌های زندگی را مستحکم کنند.
بنابراین، داشتن خانواده‌ای سالم و متعادل از اهداف هر جامعه انسانی و اسلامی است. اگر از این موضوع غافل شویم علاوه بر خانواده، جامعه و اجتماع بشری هم متزلزل خواهد شد و آسیب‌های جبران‌ناپذیری بر پیکر خانواده وارد می‌شود و زن و مرد نمی‌توانند سعادت خود و فرزندانشان را در این پیوند زناشویی تضمین کنند.
مطالبی که در مورد خانواده متعادل صورت گرفته، در حیطه اسلام پراکنده و در حیطه روانشناسی بسیار جزئی و موردی انجام شده است و تا آنجا که ما تفحص کرده‌ایم مقاله‌ی جامعی که به صورت تلفیقی آنها را جمع‌آوری نماید یافت نشد به عنوان نمونه کتاب «خانواده متعادل» محمدرضا شرفی که در آن به ویژگی‌ها اشاره شده بود اما به آثار، موانع و عوامل استحکام در خانواده متعادل پرداخته نشده بود. بدین جهت سعی شد در این مقاله در حد امکان از آنها استفاده شود. روش تحقیق در این مقاله روش کتابخانه‌ای می‌باشد.
تعریف واهمیت خانواده متعادل
نهاد خانواده، از منظر اسلام، دارای جایگاه و قداست ویژه‌ای است که قابل مقایسه با هیچ نهاد دیگری نیست. در حدیثی از پیامبر خدا(ص) آمده است که می‌فرمایند: «در اسلام، هیچ بنایی ساخته نشده که نزد خداوند عزّوجلّ محبوبتر و ارجمندتر از ازدواج باشد.»[2]
اسلام در تعریف خانواده همان معنای عرفی را تایید می‌نماید[3] و آن راگروهی متشکل از افراد دارای شخصیت مدنی، حقوقی و معنوی معرفی می‌کند. [4]
روان‌شناسان بسیاری اذعان داشته‌اند که «خانواده از دو همسر و فرزند یا فرزندان ایشان تشکیل می‌شود، بر این اساس شامل بقیه خویشاوندان نیست.»[5]
منظور از خانواده‌ی متعادل، سازمان فاقد عیب و نقص نمی‌باشد، بلکه این مفهوم به شبکه‌ای از روابط متقابل اطلاق می‌شود که اعضای آن درگیر با مشکلات و موانع احتمالی بوده و ضعف‌های کم و بیش قابل اعتنایی نیز دارند، لیکن در مقابله با موارد مذکور، شیوه‌ی منطقی اتخاذ می‌کنند.[6]
متعادل بودن خانواده موجب می‌شود که سلامت خانواده امکان‌پذیر گردد، مقاومت و پایداری خانواده در مقابل مشکلات بیشتر شود، رضایت و امنیت و آسایش افراد ایجاد شود و زمینه برای خانواده‌ی مطلوب و بالنده فراهم شود.[7]
بی‌شک، سلامت جامعه وابسته به سلامت خانواده است و سلامت روانی و جسمانی افراد تأمین نمی‌شود مگر آن که ازدواج‌هایی موفق و خانواده‌هایی سالم و متعادل داشته باشیم.[8]
ویژگی خانواده متعادل
1) بینش تکاپویی: در خانواده متعادل زن و مرد از بینش تکاملی و تحولی برخوردارند. این ویژگی فرد را بر می‌انگیزد تا نقطه نظر ثابت و غیر قابل تغییری نسبت به همسر خود اتخاد ننماید.[9]
2) توجه به اهداف ارزشمند: خانواده‌ی متعادل برای زندگی خود ارزش قائل بوده و زندگی را فدای امور پوچ و بی‌ارزش و ناپایدار و زودگذر نمی‌کند. هر فردی برای داشتن خانواده‌ی سالم باید هدف زندگی خود را درک کند.[10] در روانشناسی هدف روشن به همراه اندیشه‌ی مثبت، نقطه‌ی شروع موفقیّت است.[11]
3) تفاهم: اگر بتوانیم خود را در نقطه‌نظر همسرمان قرار دهیم، به گونه‌ای که نحوه‌ی تفکر و بینش او را نسبت به مسائل، عیناً درک نموده و از دیدگاه او نسبت به مسائل و دنیا بنگریم، به مرز تفاهم با همسر خود رسیده‌ایم.[12]
4) منطق و حق سالاری: امام علی7 فرمودند: «از نشانه‌های فرد با ایمان این است که غرض او از سخن گفتن، زورگویی و فخرفروشی و تحمیل به دیگران نیست.»[13]
5) شادکامی: در کلام خداوند است که در مورد عظمت پیامبر6 می‌فرماید: «مرحمت خدا تو را با خلق مهربان و خوش‌خوی گردانید و اگر تندخو بودی مردم از گِرد تو متفرّق می‌شدند...»[14] خانواده متعادل برای تعادل در زندگی و کامیابی هر چه بیشتر، از خوش‌خلقی و گشاده‌رویی و چهره‌ای پرنشاط استفاده می‌کنند. [15]
6) انتقاد سازنده: انتقاد در فضای سالم و صمیمانه می‌تواند راهی برای رسیدن به کمال باشد. امام صادق7 می‌فرمایند: «محبوب‌ترین برادرانم در نزد من آن است که عیب‌هایم را به من هدیه دهد.» [16]
7) خودشکوفایی و دیگر خودشکوفایی: اعضاء خانواده متعادل به پیشرفت و رشد شخصیت همدیگر علاقمند هستند و زمینه را برای تحقق این امر فراهم می‌نمایند.[17]
8) مثبت‌گرایی: یکی از مؤثرترین و کارسازترین ویژگی‌ها در خانواده متعادل مثبت‌گرایی است و افراد همواره تفکری مثبت نسبت به کارهای یکدیگر دارند. [18]
9) رازداری: امام صادق7 فرمودند: «سینه خردمند، صندوق راز توست.»[19] در خانواده متعادل رازهای درون خانواده نزد دیگران فاش نمی‌شود. [20]
10) مشارکت و همکاری: در تعالیم اسلامی، کار زن یا مرد در خانه ارزش معنوی زیادی دارد و موجب اجر و پاداش در پیشگاه الهی می‌شود. در حدیثی آمده است: «هر زنی جرعه آبی به دست شوهر دهد، بیش از یک سال عبادت ثواب دارد.»[21] همسران متعادل کسانی هستند که بتوانند در تمام مسائل زندگی خود احساس مشارکت و سهیم بودن نمایند.[22]
عوامل استحکام در خانواده متعادل
· هدف شناسی: بدیهی است هدف داشتن، آرامش و پایه‌ریزی کانون خانواده سالم است. از دیدگاه اسلام هدف ازدواج صرفاً کام‌جویی جنسی نیست، بلکه تشکیل کانون سالم و متعادل خانوادگی است.[23]
· معیار انتخاب همسر: مهمترین آنها شامل ایمان و اخلاق، کفویت، اصالت خانوادگی است. رسول اسلام6 به تمامی پیروان خود فرمودند: «کسی که با زنی به خاطر مال و دارایی او ازدواج کند، خداوند او را به حال خود واگذار می‌کند و کسی که به خاطر جمال و زیبایی با او ازدواج نماید، در او امور ناخوشایند خواهد دید! و کسی که به خاطر ایمان و ارزش‌های دینی با او ازدواج نماید، خداوند همه‌ی آن را برای وی فراهم می‌کند.»[24]
همچنین در آیات قرآن، ازدواج با مشرک و کافر نهی شده است چرا که همتای مؤمن نیست.[25] تکیه‌ی اساس اسلام در کفویت، بیشتر بر مسأله ایمان و اعتقاد است.[26]
اسلام تأکید دارد که درباره‌ی سوابق خانوادگی همسر تحقیق لازم صورت گیرد، به خصوص، مراتب ایمانی و اخلاقی او در نظر گرفته شود. در عین حال روان‌شناسان و متخصصان خانواده شرایط و ملاک‌هایی برای ازدواج موفق توصیه می‌کنند این توصیه‌ها را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد:[27] الف: ویژگی‌های شخصی ب: ملاک‌های ازدواج که برخی از آنها را اشاره کردیم.
· آگاهی پس از ازدواج: بدیهی است برای موفقیت در خانواده باید اعضای خانواده احساس مسئولیت کنند و به وظایف خود عمل کنند[28] و حقوق یکدیگر را رعایت نمایند و این مهم هنگامی مقدور است که زن و شوهر از حقوق خود و همسرشان به خوبی و وضوح آگاهی یابند.[29]
بعضی از حقوق مرد بر زن شامل اطاعت، تمکین، نیاراستن خود برای غیرشوهر، بدون اجازه‌ی شوهر از خانه بیرون نرود و بعضی از حقوق زن بر شوهر شامل حق نفقه و تأمین معیشت، آراستگی، احترام به زن می‌باشد.
پیامبراکرم6 فرمودند: «حق زن بر شوهرش این است که وقتی غذا می‌خورد به او نیز بخوراند، آن‌گاه که لباس مناسبی می‌پوشد به همسرش نیز بپوشاند. بر صورت او ضربتی نزند، و به او سخن زشت و ناروا نگوید و محدود نمی‌کند او را مگر در خانه، که زن باید به اجازه‌ی شوهر از خانه خارج گردد.»[30]
امام باقر7 می‌فرمایند: «زنی به خدمت پیامبر اکرم6 آمد و پرسید: حق شوهر بر همسرش چیست؟ پیامبر اسلام6 فرمودند: از شوهرش اطاعت کند و نسبت به او عصیان و سرکشی ننماید؛ از ثروت او مگر با اجازه و رضایتش انفاق نکند؛ بی‌اجازه‌ی او روزه‌ی مستحبی نگیرد؛ نفس خویش را از او باز ندارد، اگرچه بر پشت شتر باشد؛ بدون اجازه و رضایت او از خانه خارج نگردد.»[31]
پس اگر زن و شوهر به وظایف اسلامی و اخلاقی خود آگاه باشند و آن را به کار ببندند کانون خانواده همیشه گرم و با محبت است و فرزندانشان خوش‌اخلاق و با شخصیت بار می‌آیند و برعکس اگر به وظایف خود عمل نکنند بداخلاقی و سردی و بی‌رغبتی بر آن خانواده سایه می‌افکند و در اثر کشمکش‌های دائمی پدر و مادر، فرزندان هم تندخو و بی‌شخصیت پرورش می‌یابند.[32]
· آشنایی با تفاوت‌ها: مسئله اصلی این است که همواره اختلاف‌سلیقه و تفاوت‌های فردی وجود دارد و زوج‌ها باید حاضر شوند تفاوت‌های فردی را بپذیرند و اختلافات زناشویی را در یک فضای محرمانه و صمیمانه مطرح کنند.[33] برخی از این تفاوت‌ها از لحاظ جسمی و فیزیولوژیکی مانند این‌که مرد به طور متوسط درشت‌اندام‌تر و زن کوچک‌اندام‌تر، مرد بلندقدتر و زن کوتاه‌قدتر است.[34] برخی دیگر از لحاظ روحی و روانی است مانند این‌که زن توجه بیشتری به جزئیات دارد و مرد کلی‌نگر است[35] و برخی دیگر از نظر احساسات نسبت به یکدیگر است مانند این‌که مرد می‌خواهد شخص زن را تصاحب کند و در اختیار بگیرد و زن می‌خواهد دل مرد را مسخر کند.[36]
موانع تشکیل خانواده متعادل
عوامل و انگیزه‌های بسیاری هستند که در حیات خانوادگی دخالت کرده و آن را متزلزل می‌سازند. خانواده متعادل برای جلوگیری از نفوذ این عوامل در حیات شخصی‌شان ناگزیرند، این عوامل را بشناسند و جلوی آن را سدّ نمایند. این عوامل شامل:
1. سوء تفاهم و سوء ارتباط.
2. سوء ظنّ و بدبینی: حضرت علی7 در نامه‌ای از خطاب به فرزند عزیزش امام حسن7 می‌نویسد که: «از غیرت ورزی بی‌جهت و سوءظنّ اجتناب کن؛ زیرا این نوع سوءظنّ زنان سالم و عفیفه را نیز به نادرستی و شک و تردی می‌اندازد.»[40]
3. برچسب زدن: «برچسب زدن، یعنی دیگری را با لقبی که معمولاً منفی است صدا بزنیم.[41] اسلام بر کرامت و عزت‌نفس بسیار تکیه کرده است و اجازه نداده است که انسان خود و دیگران را تحقیر کند.[42]
4. خودخواهی و خودبرتر بینی.
5. تحقیر و سرزنش کردن.
6. مقایسه کردن همسر با دیگران: مقایسه کردن هر فرد با دیگری کار درستی نیست. هر فرد شرایطی متفاوت با افراد دیگر دارد و ظرفیت‌ها و توانایی‌های افراد یکسان نیست؛ از این رو نمی‌توانیم از همگان انتظار یکسانی داشته باشیم.[43] قرآن نیز به امر متفاوت بودن انسان‌ها توجه داشته و در مقام بیان آن می‌فرماید: «به تحقیق شما را در مراحل مختلف آفریدیم.»[44] امّا این که چرا افراد متفاوت هستند، دلیلش آن است که از نظر وراثت و محیط با یکدیگر تفاوت دارند.[45]
7. توقّعات و انتظارات بی‌جا و چشم و هم چشمی.
8. ناسپاسی از زحمات.
9. تجمّل‌گرایی.
10. عدم شناخت و آگاهی به اصول زندگی مشترک: تجربه‌ی مشاورین خانواده نشان داده است که یکی از دلایل اصلی بروز اختلافات زندگی زناشویی، عدم شناخت زن و مرد از یکدیگر است و نبود این اطلاعات و عدم آگاهی مانع تشکیل خانواده متعادل می‌شود. [46]
11. دعوا و جدال.
12. سُست شدن باورهای مذهبی: شاید مهمترین عاملی که سلامت و استحکام خانواده را تهدید می‌کند، سُست شدن باورهای مذهبی و اصول اخلاقی و فقدان معنویت است.[47]
13. فریبکاری و عدم صداقت: مهمترین سرمایه زندگی صداقت است و اگر صداقت در زندگی نباشد پایه‌های زندگی لرزان است.[48] صداقت در تحلیل روانشناختی به گفتار و رفتاری اطلاق می‌شود که فرد انگیزه و قصدی مغایر با مفاد گفتار و رفتارش نداشته باشد.[49]
14. دخالت‌های دیگران.
15. عوامل تهدیده کننده‌ی دیگر.
و عوامل تهدید کننده‌ی دیگر که مانع تشکیل خانواده متعادل می‌شود.
آثار تشکیل خانواده متعادل
1. سلامت و استحکام ناشی از آگاهی: در خانواده متعادل سلامت و استحکام و اقتدار عاطفی و منطقی وجود دارد. پدر و مادران از بصیرت و بینش اجتماعی بر خوردارند و آگاهی‌های مستمر ایشان ضامن رشد مطلوب شخصیت اجتماعی، زمینه‌ساز پذیرش مسئولیت اجتماعی و نیز تبلور نوآوری‌ها و خلاقیّت‌های ذهنی در کودکان و نوجوانان می‌باشد.[50]
2. آرامش روحی و روانی: قرآن کریم خانواده‌ی متعادل را چنین معرفی می‌کند، «از نشانه‌های او این که از نوع خودتان همسرانی برای شما آفرید تا بدان‌ها آرام گیرید و میانتان دوستی و رحمت نهاد. آری این نعمت برای مردمی که می‌اندیشند قطعاً نشانه‌هایی است.»[51] پس برترین معیار و نشانه‌ی برتری و سعادتمندی همسران، احساسی است که از آرامش روان و شکوفایی وجود دارند. روانشناسی که خود علمی فراگیر است، آرامش زندگی خانواده را وابسته به عشق‌های زودگذر و هوس‌های جوانی نمی‌داند، عشقی قابل تقدیر است که آرام و طبیعی رشد کند.[52]
3. ابراز محبّت.
4. پذیرش عذر یکدیگر: در خانواده متعادل هرگاه یکی از طرفین، دچار اشتباه و خطا شد و بعد فهمید که اشتباه کرده و عذرخواهی کرد، همسرش این عذرخواهی را با روی باز می‌پذیرد.[53] حضرت علی7 می‌فرمایند: «بدترین مردم کسی است که معذرت خواهی دیگران را نپذیرد و از خطایشان نگذرد.»[54]
5. بیرون کردن مشکلات و رضایت از زندگی: خانواده متعادل با فکر و تدبّر وارد کار و تلاش می‌شوند و انتظار هر گونه مشکل و پیشامد را دارند، در حل مشکلات می‌کوشند و در عبور از امواج حوادث و طوفان‌ها آگاه و هوشیار می‌گذرند.[55] حضرت علی7 می‌فرمایند: «بدان که برون شدن از مشکلات از دو حال خارج نیست یا چاره و حیله‌ای می‌توان برای آن به کار برد، پس باید چاره اندیشی کرد و اگر چاره‌ای ندارد باید در مقابل آن صبر پیشه ساخت.»[56]
6. داشتن تفاهم.
7. احترام متقابل.
8. مدارا و سازگاری.
9. همدلی، اعتماد و صمیمیت: در خانواده متعادل سه مؤلفه‌ی اصلی همدلی، اعتماد و صمیمیت وجود دارد.[57] در نظر درمانگران خانواده، مورد اعتماد بودن و به دیگر اعضای خانواده اعتماد داشتن، نشانه‌های بالندگی خانواده است.[58]
10. واقع بینی.
11. تربیت فرزندان صالح: از دیدگاه اسلام خانواده مهمترین تأثیرات وظایف را در رشد و تربیت کودک بر عهده دارند.[59] امام صادق7 می‌فرمایند: «بهترین چیزی که پدران برای پسرانشان به ارث می‌گذارند تربیت است، نه مال، چرا که مال می‌رود و تربیت می‌ماند.»[60] ژان پیاژه معتقد است: «دو سالگی در کودک اوج بحران و تمییز دادن بین خوب و بد است و در این سنین باید با موازین و مقررات اجتماعی تطبیق یافته و تربیت شود.»[61] فرزندان خاانواده متعادل، انسان‌های دلسوز و مهربان و عنصرهای پرکار و متعهد در جامعه می‌شوند.[62]
توصیه‌ها و راهکارهایی به همسران
· تلاش کنید که واقعاً شخصیت همسر خود را تکمیل کنید، چون بخشی از شخصیت همسرتان، مرهون تلاش‌های شما خواهد بود. زن و شوهر شبیه هم نیستند و نباید هم باشند، چون هر یک نقش خاصی را در زندگی به عهده دارند. بلکه وجودشان مکمل و متمّم یکدیگر است. [63]
· به جای وابستگی و تملّک شدید به همدیگر، به محبّت و عواطف سالم و رشد دهنده بپردازید.[64]
· خطاهای یکدیگر را در حضور دیگران بازگو نکنید. [65]
· گاهی در فضای محرمانه و صمیمانه رفتار یکدیگر را ارزیابی کنید و انتظارهای خود را به یکدیگر بیان نمایید.[66]
· هرگز اجازه ندهید افکار منفی و یأس‌آلود، چون موریانه، ریشه های مسرّت و شادکامی زندگی‌تان را از بین ببرد و بر شما مسلّط شود.[67]
· «هرگز حسرت زندگی خوب دیگران را نخورید، بلکه از زندگی آنان درس بگیرید و در روابط زناشویی خود بهره ببرید.
· بکوشید در طول زندگی و در رویارویی با مسائل مختلف رازدار همسرتان باشید و برای هرکس سفره‌ی دلتان را نگشایید.»[68]
· از خوبی‌های همسر و فرزندانتان در حضور دیگران تعریف کنید تا همواره خودشان را مایه‌ی افتخار شما بدانند.»[69]
· در زمینه سازماندهی زندگی سعی کنید خود را تغییر دهید، اگر سعی کنید دیگران را تغییر دهید، بیهوده زحمت می‌کشید.[70]
· از لجاجت و رقابت ناسالم با همسرتان جداً پرهیز کنید و جای آن را به یک دلی، یک رنگی، صمیمیت و رفاقت بدهید.[71]
· تلاش کنید به جای تشخیص مقصر به دنبال راه حل برای مشکل باشید.[72]
· مشکلات و اختلافات را بر سر فرزندانتان با یکدیگر معامله نکنید بلکه مسائل را بین خودتان حل کنید.[73]
به امید داشتن خانواده‌هایی متعادل به تماشای رویش امید و آینده‌ای روشن می‌نشینیم.
پیشنهادات
1. برای جوانانی که درصدد ازدواج هستند، کلاس‌هایی جهت آموزش مسایل ازدواج و عوامل استحکام در خانواده برگزار کنند و آنها را برای زندگی مشترک خانوادگی آماده کنند.
2. کلاس‌هایی جهت آموزش زنان و مردان پس از ازدواج در سراسر شهرها برگزار کنند تا مشکلات و تنش‌های خانوادگی حل شود و آشنا شوند با تفاوت‌های فردی زن و مرد؛ زیرا بیشتر مشکلات خانوادگی از عدم آگاهی زوجین شروع می‌شود.
3. CDهای آموزشی جهت آشنایی خانواده‌ها برای داشتن خانواده‌ی متعادل و متکامل تکثیر و پخش شود و به درب منازل تحویل داده شود؛ زیرا اگر خانواده سالم باشد جامعه و اجتماع سالم خواهد ماند.
4. مشاوره‌های رایگان در سطح شهر باشند که خانواده‌ها برای از بین بردن سوءتفاهمات و حل مسائل خود به آنها رجوع کنند تا این سوءتفاهمات تبدیل به کینه‌ها و روشن کردن آتش برای سوزاندن زندگی‌ها نشود.
5. دادن کتاب‌های آموزشی به جوانان و خانواده‌ها جهت آشنایی بیشتر با مسائل زندگی.
6. آموزش دانش‌آموزان در مدارس جهت آشنایی بیشتر با خانواده و رفع مشکلات در زندگی آینده و از بین بردن مشکلات در زندگی پدر و مادر خود.
نتیجه‌گیری
اسلام آموزه‌های پربار و پرمحتوایی در زمینه‌های عوامل استحکام، آثار، ویژگی‌ها و حتی موانع تشکیل خانواده متعادل دارد. و روان‌شناسان و صاحب‌نظران دینی هم نظرات و راهکارهای عملی مؤثری برای تشکیل خانواده‌ی متعادل ارائه داده‌اند. خانواده‌ای که تعادل داشته باشد، جایگاه عشق و محبت، کانون اُنس و مودّت و بهترین آسایشگاه است. اعضاء خانواده‌ی متعادل با شناخت وظایف خود و حقوق یکدیگر و تفاوت‌های فردی و طرز برخورد با آن باعث استحکام و گرمی خانواده می‌شوند و آنها سعی می‌کنند که پیش از ازدواج معیارهای انتخاب همسر که مدّنظر اسلام است را مورد توجه قرار دهند و همسری نمونه انتخاب کنند و پس از ازدواج با گذشت، محبّت، صداقت و چشم‌پوشی از خطاهای یکدیگر بگذرند و کانون خانواده را هرچه بیشتر گرم‌تر کنند. آنها با شناخت موانع تشکیل خانواده‌ی متعادل و از بین بردن آنها، سعی بر آن دارند که آسایش و آرامش خانواده را فراهم کنند. آثاری که از این خانواده برجا می‌ماند افراد را ترغیب و تشویق به تشکیل خانواده متعادل می‌کند. سازگاری و انعطاف‌پذیری که در چنین خانواده‌ای وجود دارد، در بسیاری مواقع تنش‌ها و سختی‌های موجود در فضای خانواده را کاهش می‌دهد. خانواده‌ی متعادل در پرتو شناخت صحیح و واقع‌بینانه‌ی همسران از وظائف زناشویی و طرز تفکر و خواسته‌های یکدیگر، پویا و سالم و باصفا می‌شود و بدین‌سان بستر مناسب برای تربیت فرزندان صالح فراهم می‌شود.
فهرست منابع مقاله
1. قرآن کریم، ترجمه‌ی الهی قمشه‌ای، تهران، آدینده نگار، چاپ نهم، 1387ش.
2. نهج البلاغه، محمدبن حسین رضی،ترجمه محمد دشتی، قم، بوستان کتاب، چاپ چهارم، 1386ش.
3. افروز، غلامعلی، روانشناسی: همسران برتر، تهران، انجمن اولیاء و مربیان، چاپ دهم، 1389ش.
4. اکبری، محمود، زندگی شیرین، قم، گلستان ادب، چاپ دوم، 1380ش.
5. اکبری، محمود، صمیمانه با عروس و داماد، قم، نورالزهراء، چاپ دهم، 1386ش.
6. امیری‌پور، احمد، آنچه یک خانواده باید بداند، مشهد، راز توکل، چاپ دوم، 1390ش.
7. انصاری قمی، محمدعلی، شرح غررالحکم و دررالکلم، بی‌جا، مهر آیین، 1378.
8. انصاریان، حسین، نظام خانواده در اسلام، قم، ام ابیها، چاپ هفدهم، 1376ش.
9. ایمانی، محسن، بررسی ابعاد تربیتی و روانشناختی دوران عقد، تهران، سازمان انجمن اولیاء و مربیان، 1381ش.
10. بابازاده، علی‌اکبر، مسائل ازدواج و حقوق اعضاء خانواده، تهران، پدر، چاپ چهارم، 1370ش.
11. به پژوه، احمد، ازدواج موفق و خانواده سالم چگونه؟، تهران، انجمن اولیاء و مربیان، 1388ش.
12. بهشتی، محمدحسین و دیگران، شناخت اسلام، تهران، فرهنگ اسلامی، 1360ش.
13. تقوی، رضا، چهل چشمه‌ی معرفت، انتشارات نخیل، چاپ پنجم، 1387ش.
14. تقی زاده، محمداحسان و اکرم، حسین‌زاده، وصال مهرورزان، اصفهان، حدیث راه عشق، چاپ دوم، 1384ش.
15. حسین زاده، علی، مهارت‌های سازگاری، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 1388ش.
16. دی انجلیس، باربارا، رازهایی درباره‌ی زنان که هر مردی باید آن را بداند، ترجمه‌ی هادی ابراهیمی، تهران، نسل نواندیش، چاپ سوم، 1383ش.
17. سالاری‌فر، محمدرضا، درآمدی بر نظام خانواده در اسلام، قم، هاجر، 1384ش.
18. سعیدیان، محسن، آیین همسرداری و تدبیر خانواده، تهران، انتشارات منیر، چاپ دوم، 1386ش.
19. شرفی، محمدرضا، خانواده متعادل، تهران، انجمن اولیاء و مربیان، چاپ چهاردهم، 1388ش.
20. صافی، احمد، خانواده متعادل و نامتعادل، تهران، انجمن اولیاء و مربیان، چاپ هشتم، 1385ش.
21. طبرسی، حسن بن فضل، مکارم الاخلاق، ترجمه ابراهیم میرباقری، بی‌جا، فراهانی، بی‌تا.
22. عزیزیان، فاطمه، روانشناسی موفقیت در خانواده، قم، نسیم حیات، چاپ پنجم، 1388ش.
23. فرمایش، نصرالله، راهنمای ازدواج، مشهد، انتشارات باربد، چاپ دوم، 1378ش.
24. کشاورزمنش، نسیم، در آشیانه مهر، مشهد، انتشارات قدس رضوی، چاپ دوم، 1388ش.
25. گروه تدوین و تولید متون آموزشی، نیمی حوا و نیمی آدم: نگاهی به دنیای متفاوت زن و مرد، مشهد، آستان قدس رضوی، چاپ هشتم، 1389ش.
26. مجد، محمد، انسان در دو جلوه: روانشناسی زن و مرد، تهران، مؤسسه فرهنگی انتشارات مکیال، چاپ دوم، 1381ش.
27. محمدپور، احمدرضا و دیگران، مدیریت تعارض همسران، مشهد، آهنگ قلم، چاپ ششم، 1390ش.
28. محمدی ری شهری، محمد، حکمت‌نامه‌ی کودک، عباس پسندیده، قم، دارالحدیث، چاپ دوم، 1385ش.
29. محمدی ری شهری، محمد، میزان الحکمه، ترجمه حمیدرضا شیخی، قم، دارالحدیث، چاپ دوم، 1379ش.
30. مشکینی، علی، ازدواج در اسلام، ترجمه احمد جنتی، قم، الهادی، چاپ پانزدهم، 1381ش.
31. مطهری، مرتضی، نظام حقوق زن در اسلام، تهران، صدرا، چاپ پنجاهم، 1376ش.
32. مظاهری، حسین، اخلاق در خانه، قم، انتشارات اخلاق، 1368ش.
33. میتیوس، اندریو، آخرین راز شاد زیستن، مترجم هانیه حق نبی مطلق، تهران، سلسله مهر، چاپ دوم، 1388ش.
34. میرباقری، محسن، به رنگ آسمان: بایسته‌های خانواده از دیدگاه قرآن، مشهد، آهنگ قلم، چاپ ششم، 1389ش.
35. میرزابیگی، حسنعلی، خانواده سالم، قم، فراگفت، چاپ چهارم، 1388ش.
36. نامنی، محمود، لطفاً پدر و مادر خوبی باشید، تهران، نامن، چاپ سوم، 1388ش.
37. نوابی نژاد، شکوه، مشاوره ازدواج و خانواده درمانی، تهران، انجمن اولیاء و مربیان، چاپ پنجم، 1386ش.
38. نیلی پور، مهدی، مدیریت خانواده، قم، سلسبیل، 1385ش.
39. وحیدی، محمد، احکام خانواده 2، قم، نشر هاجر، 1385ش.
40. هیل، ناپلئون و استون کلمنت، موفقیت نامحدود در 22 روز، ترجمه هدی ممدوح، تهران، مؤسسه فرهنگی هنری، نقش سیمرغ، 1388ش.
[2] . محمد، محمدی ری شهری، میزان الحکمه، ترجمه حمیدرضا شیخی، قم، دارالحدیث، چاپ دوم، 1379، ج5، ص 81.
[3] . احمد، امیری پور، آن چه یک خانواده باید بداند، مشهد، راز توکل، چاپ دوم، 1390، ص 247.
[4] . احمد، صافی، خانواده متعادل و نامتعادل، تهران، انجمن اولیاء و مربیان، چاپ هشتم، 1385، ص 10.
[5] . احمد، امیری پور، آن چه یک خانواده باید بداند،. ص 247.
[6].محمدرضا، شرفی، خانواده متعادل، تهران، انجمن اولیاء و مربیان، چاپ چهاردهم، 1388، ص 40.
[7] . احمد، صافی، خانواده متعادل و نامتعادل، ص 70.
[8] . احمد، به پژوه، ازدواج موفق و خانواده‌ی سالم چگونه؟، تهران، انجمن اولیاء و مربیان، 1388، ص 74.
[9] . محمدرضا، شرفی، خانواده متعادل، ص 48.
[10] . فاطمه، عزیزیان، روانشناسی موفقیت در خانواده، ص 95.
[11] . ناپلئون هیل، کلمنت استون، موفقیت نامحدود در 22 روز، ترجمه هدی ممدوح، تهران، مؤسسه فرهنگی هنری نقش سیمرغ، 1388، ص 45.
[12] . محمدرضا، شرفی، خانواده متعادل، ص 63.
[13] . محمدرضا، شرفی، خانواده متعادل، ص 97.
[14] . قرآن کریم، ترجمه الهی قمشه‌ای، تهران، آدینده نگار، چاپ نهم، 1387، سوره آل عمران/ 159.
[15] . احمد، صافی، خانواده متعادل و نامتعادل، ص 128.
[16] . حسین، مظاهری، اخلاق در خانه، قم، اخلاق، 1368ش، ص 225.
[17] . احمد، صافی، خانواده متعادل و نامتعادل، ص 122.
[18] . حسنعلی، میرزابیگی، خانواده سالم، قم، فراگفت، چاپ چهارم، 1388، ص 10.
[19] . محمد، محمدی ری شهری، میزان الحکمه، ج5، ص 2437.
[20] . محمدرضا، شرفی، خانواده متعادل، ص 137.
[21] . علی، مشکینی، ازدواج در اسلام، ترجمه احمد جنتی، قم، الهادی، چاپ یازدهم، 1381، ص 175.
[22] . حسین، انصاریان، نظام خانواده در اسلام، قم، هاجر، 1384، ص 248.
[23] . محمدحسین، بهشتی و دیگران، شناخت اسلام، تهران، فرهنگ اسلامی، 1360، ص 306.
[24] . حسن‌بن‌فضل، طبرسی، مکارم الاخلاق، ترجمه ابراهیم میرباقری، بی‌جا، فراهانی، بی‌تا، ج1، ص 387.
[26] . محمود، اکبری، زندگی شیرین، قم، گلستان ادب، چاپ دوم، 1380، ص 25.
[27] . شکوه، نوابی نژاد، مشاوره ازدواج و خانواده درمانی، تهران، انجمن اولیاء و مربیان، چاپ پنجم، 1386، ص 11.
[28] . احمد، به پژوه، ازدواج موفق و خانواده سالم چگونه، ص 38.
[29] . محمدرضا، شرفی، خانواده متعادل، ص 114.
[30] . رضا، تقوی، چهل چشمه‌ی معرفت، تهران، نخیل، چاپ پنجم، 1387، ص 235.
[31] . همان، ص 233 و 234.
[32] . محسن، سعدیان، آیین همسرداری و تدبیر خانواده، تهران، منیر، چاپ دوم، 1386، ص 119.
[33] . احمد، به پژوه، ازدواج موفق و خانواده سالم چگونه؟، ص 47.
[34] . مرتضی، مطهری، نظام حقوق زن در اسلام، تهران، صدرا، چاپ پنجاهم، 1376، ص 164.
[35] . گروه تدوین و تولید متون آموزشی، نیمی حوا و نیمی آدم: نگاهی به دنیای متفاوت زن و مرد، مشهد، آستان قدس رضوی، چاپ هشتم، 1389، صص 7 تا 9.
[36] . مرتضی، مطهری، نظام حقوق زن در اسلام، ص 165.
[37] . احمد، به پژوه، ازدواج موفق و خانواده سالم چگونه؟، ص 39.
[38] . بابارا دی، آنجلیس، رازهایی درباره‌ی زنان که هر مردی باید آنها را بداند،هادی ابراهیمی، تهران، نسل نواندیش، چاپ سوم، 1383، ص 337.
[39] . حسنعلی، میرزابیگی، خانواده سالم، ص 60.
[40] . محمدبن حسین، شریف الرضی، نهج البلاغه، ترجمه محمد دشتی، نامه 31، ص 383.
[41] . نسیم، کشاورزمنش، در آشیانه مهر، مشهد، انتشارات قدس رضوی، چاپ دوم، 1388، ص 22.
[42] . علی، حسین زاده، مهارت‌های سازگاری، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 1388، ص 83.
[43] . محمود، اکبری، صمیمانه با عروس و داماد، قم، نورالزهرا، چاپ دهم، 1386، ص 96.
[45] . محسن، ایمانی، بررسی ابعاد تربیتی و روانشناختی دوران عقد، تهران، سازمان انجمن اولیاء و مربیان، 1381، ص 81.
[46] . محمد، مجد، انسان در دو جلوه: روانشناسی زن و مرد، تهران، مؤسسه فرهنگی انتشارات مکیال، چاپ دوم، 1381، ص 22.
[47] . احمد، به پژوه، ازدواج موفق و خانواده سالم چگونه؟، ص 60.
[48] . محمود، اکبری، زندگی شیرین، ص 89.
[49] . محمدرضا، سالاری فر، خانواده در نگرش اسلام و روانشناسی، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، چاپ چهارم، 1387، ص 117.
[50] . غلامعلی، افروز، روانشناسی: همسران برتر، تهران، انتشارات انجمن اولیا و مربیان، چاپ دهم، 1389،
[51] . سوره روم، آیه‌ی 21.
[52] . نصرالله، فرمایش، راهنمای ازدواج، مشهد، انتشارات باربد، چاپ دوم، 1378، ص 108.
[53] . محمود، اکبری، زندگی شیرین، ص 59.
[54] محمدعلی، انصاری قمی، شرح غررالحکم و دررالکلم، بی جا، مهر آیین، 1378، ج4، ص 165.
[55] . محمد، وحیدی، احکام خانواده 2، قم، نشر هاجر، 1385، ص 217.
[56] . محسن، میرباقری، به رنگ آسمان: بایسته‌های خانواده از دیدگاه قرآن، ص 63.
[57] . احمدرضا، محمدپور ودیگران، مدیریت تعارض همسران، مشهد، آهنگ قلم، چاپ ششم، 1390، ص 39.
[58] . ستیر، ویرجینیا، آدم سازی، ترجمه بهروز بیرشک، تهران، اندیشه، 1361، ص 18.
[59] . رضا، کرمی نوری، علیرضا مرادی، روانشناسی تربیتی، ایران، 1371، ص 46.
[60] . محمد، محمدی ری شهری، حکمت نامه ی کودک، عباس پسندیده، قم، داراالحدیث، چاپ دوم، 1385، ص91.
[61] . محمود، نامنی، لطفاً پدر و مادر خوبی باشید، تهران، نامن، چاپ سوم، 1388، ص 112.
[62] . علی اکبر، بابازاده، مسائل ازدواج و حقوق اعضاء خانواده، تهران، بدر، چاپ چهارم، 1370، ص 207.
[63] . محمدرضا، شرفی، خانواده متعادل، ص 82.
[64] . محمداحسان، تقی زاده، اکرم حسین زاده، وصال مهرورزان، اصفهان، حدیث راه عشق، چاپ دوم، 1384، ص112.
[65] . محمود، اکبری، صمیمانه با عروس و داماد، ص 147.
[67] . محمدرضا، شرفی، خانواده متعادل، ص 112.
[68] . محمود، اکبری، صمیمانه با عروس و داماد، ص 149.
[69] . احمد، به پژوه، ازدواج موفق و خانواده سالم چگونه؟، ص 102.
[70] . اندریو، میتوس، آخرین راز شاد زیستن، مترجم هانیه حق نبی مطلق، تهران، سلسله مهر، چاپ دوم، 1388، ص220.
[71] . احمد، صافی، خانواده متعادل و نامتعادل، ص 125.
[72] . محمداحسان، تقی زاده، اکرم حسین زاده، وصال مهرورزان، ص 108.
[73] . مهدی، نیلی پور، مدیریت خانواده، قم، سلسبیل، 1385، ج3، ص 32.