براي مبارزه با گناه و هواهاي نفساني رعايت چند نكته لازم است و از آنجا كه افراد از نظر روحيه و فكر متفاوت هستند برخي از نكات براي بعضي از اشخاص كاربردي تر مي باشد و تشخيص اين مطلب با خود شما است.
يك) كوچك نشمردن هيچ گناهي هرچند به نظر صغيره باشد.
دو) عزم جدي و آهنين بر ترك معصيت و مراقبت جدي و دائمي نسبت به تمام افعال خود.
سه) شرط نمودن با خدا مبني بر ترك معصيت و هم چنين از او استعانت جستن.
چهار) هر گاه فكر گناه و وسوسه آن به ذهن آمد بلافاصله آن را از لوح ذهن خارج كردن و توجه خود رابه خدا و امور شريفه مشغول داشتن .
جديت و موفقيت در اين امر پيروزي بزرگي است و در واقع دفع دشمن شيطان نفس از همان خاكريز اول است.
قرآن مجيد در وصف پارسايان مي فرمايد: «ان الذين اتقوا اذا مسهم طائف من الشيطان تذكروا فاذاهم مبصرون; پرهيزگاران چون گرفتار وسوسه شيطان شوند هماندم متذكر (ياد خدا) شده و بصيرت يابند» (اعراف, آيه 201)
پنج) مطالعه و تفكر پيرامون عواقب سوئ و وخيم گناه. (در اين رابطه مطالعه كتب پيرامون معاد بسيار نافع و لازم است)
شش) خود را همواره در محضر حق تعالي دانستن و او را به يقين در همه حال مراقب و بيناي به افعال خود نگريستن.
هفت) استمداد از خداوند و دعا و نيايش كه فرمود: «اگر فضل و رحمت خدا بر شما نبود هيچ كدام به فضيلت و تزكيه روي نمي آورديد» (و لو لا فضل الله عليكم و رحمته ما زكي منكم من احد ابدا و لكن الله يزكي من يشاء)(نور، آيه 21)
هشت) جايگزين سازي اعمال و عادات نيكو; مانند شركت دائمي در نماز جماعت، نماز شب، زيارت اهل قبور و دعا. «ان الحسنات يذهبن السيئات»(هود، آيه 114); خوبي ها سرانجام ميدان را بر بدي ها تنگ خواهد كرد و آنها را از بين خواهد برد.
نه) توجه به چهره كريه و زشتي واقعي گناهان.
ده) براي ترك معاصي لازم است در بسياري از موارد انسان از مكروهات و چه بسا از برخي مباحات نيز چشم پوشد تا او را به انجام زشتي ها نزديك نسازند.
يازده) در حد ممكن دوري جستن از مكان ها و شرايطي كه آدمي را به گناه ترغيب مي نمايد.
دوازده) تقويت اراده از راههاي معقول و مشروع نظير روزه داري در ايام خاص (دوشنبه يا پنجشنبه هر هفته).
سيزده) محاسبه نفس همه روزه و در صورت رخداد خطا خود را محاكمه و توبيخ نمودن و بلافاصله استغفار كردن.
چهارده) مطالعه پيرامون زندگي پارسايان و زاهدان و مطالعه كتب اخلاقي و ...
پانزده) ذكر و ياد خدا
عصاره آنچه تا حال مطرح شد ذكر و ياد خداوند است.
ذكر خدا آثار مثبت فراواني دارد. «ذكر» از آن جهت كه با ذاكر اتحاد وجودي مي يابد و ذكر خدا با حضور او همراه است، پس ذاكر خود را در مشهد و محضر خدا حاضر مي بيند و از كمال قرب بهره مند مي شود. در نتيجه بر محور حيااز بسياري از افكار پليد و اخلاق زشت و اعمال نكوهيده احتراز مي كند.
اين كه انسان «حيا» را سرلوحه افكار و اعمال خود قرار دهد از مهمترين اهداف تربيتي اسلام شمرده مي شود. خداوند در اولين آيات نازل شده بر پيامبر - صلي الله عليه و آله - روي اين اصل تربيتي تاكيد بسيار نموده، آنجا كه مي فرمايد: آيا انسان نمي داند ( و حيا نمي كند) از اين كه خدا او را مي بيند؟ (الم يعلم بأن الله يري)(علق، آيه 14)
مومن با اين ويژگي در مصاف با اهريمن درون و بيرون كه او را به هوي فرا مي خواند و بساط هوس را را به روي او مي گشايد، (بر آنها) پيروز مي شود به طوري كه براي دفع هر خطر آلودگي به گناه محفوظ مي ماند يا براي رفع گناه مرتكب شده، تائبانه كوشش مي كند. از سوي ديگر شيطان كه عامل نسيان و غفلت از حق است با ذكر خدا رانده مي شود. پس ذكر و ياد خدا يكي از دو اثر مثبت را خواهد داشت: يكي آن كه مانع غفلت است و به اصطلاح جنبه دفع خطر دارد و ديگر آنكه نسيان پديد آمده را به توجه تبديل مي كند و به تعبيري جنبه رفع خطر دارد.
نكته مهمي كه درباره ذكر خدا بايد مراعات شود استمرار آن است. شيطان هرگز از تعدي نسبت به انسان صرف نظر نمي كند، بنابراين بايد عامل دفع يا رفع آن نيز استمرار داشته باشد. از اين رو به «ذكر كثير» امر شده است. «يا ايها الذين آمنوا اذكروا الله ذكرا كثيرا»(احزاب، آيه 41)
يكي از مهمترين نمونه هاي ذكر، تلاوت قرآن است. سعي كنيد از هر فرصتي براي اين منظور استفاده كرده، آيات قرآن را با توجه به معاني و مفاهيم آن قرائت نمائيد. مخصوصا شبها سوره واقعه را بخوانيد. در باره فضيلت تلاوت اين سوره از پيامبر عظيم الشأن اسلام نقل شده كه فرمود: كسي كه سوره واقعه را بخواند، نوشته مي شود كه اين فرد از غافلان نيست.(تفسير مجمع البيان، ج9 ص212، به نقل از تفسير نمونه، ج23 ص194)
به قول حافظ (عليه الرحمه):
زاهد ار رندي حافظ نكند فهم چه باك
ديو بگريزد از آن قوم كه قرآن خوانند
كتب ذيل را مطالعه كنيد: شهيد دستغيب، قيامت و قرآن (تفسير سوره طور)