تبلیغات
اخبار
بازدید طلاب مؤسسه مجتهده امین از زندان زنان اصفهان
موانع و راهکارهای مأموریت های علمی-تبلیغی طلاب خواهر در کرسی آزاداندیشی حوزه علمیه اصفهان بررسی شد
متفرقه
پنجشنبه 15 ارديبهشت 1390 در مورد اوقات فراغت توضيح دهيد؟

فراغت در لغت‏به «آسودگي‏»، «آسايش‏»،«آسوده شدن از كار»، «آزاد بودن از كار روزانه‏» و هر گونه فرصت و مجال ديگر و نظاير آن معني شده است. بنابراين اوقات فراغت در معناي لغوي به فواصل زماني روزمره - كه خارج از انجام اعمال حياتي و ضروري انسان است - اطلاق مي‏گردد كه مي‏تواند در جهت انجام امور دلخواه مورد استفاده قرار گيرد. اما صاحب نظران و دانشمندان علوم مختلف درباره معناي اصطلاحي آن به يك تعريف مشتركي دست پيدا نكرده‏اند، ولي مي‏توان تعريف گروه بين‏المللي جامعه‏شناسي را تعريف مناسبي تلقي كرد. اين گروه اوقات فراغت را چنين تعريف كرده است:

«اوقات فراغت مجموعه‏اي از اشتغالات است كه فرد كاملا به رضايت‏خاطر يا براي استراحت‏يا براي تفريح يا به منظور توسعه آگاهي‏ها و يا فراگيري غير انتفاعي و مشاركت اجتماعي داوطلبانه، بعد از رهايي از الزامات شغلي، خانوادگي و اجتماعي به آن مي‏پردازد.» (1) با اين تعريف مي‏توان نتيجه گرفت كه اوقات فراغت فرصت مناسبي را در اختيار انسان مي‏گذارد تا خستگي كار روزانه را از تن خويش بيرون كند و با انگيزه بهتر و يا بازيابي نيرو و آمادگي بيش‏تر، به فعاليت‏هاي خود ادامه دهد.

حضرت علي‏(عليه السلام) در اين‏باره مي‏فرمايد: «فرح و شادماني، باعث‏بهجت و انبساط روح و وجد و نشاط مي‏شود.» (2)

-*** اسلام و اهتمام به اوقات فراغت

در دين اسلام به مساله «وقت‏» توجه زيادي شده، تا جايي كه خداوند در قرآن به مفردات و اجزاء وقت و زمان از جمله به «شب‏»، «روز»، «فجر»، «صبح‏»، «نيم روز» و «عصر» قسم ياد كرده است. قسم ياد كردن خداوند به يكي از اين اجزاء و مفردات زمان، نشانه عظمت و اهميت آن است; يعني خداوند بدين وسيله مي‏خواهد فوائد و آثار و اهميت زمان را به انسان متذكر شود. ائمه اطهار(عليهم السلام) نيز براي چگونگي گذراندن اوقات شبانه‏روز، دستورالعمل‏هاي خاصي ارائه فرموده‏اند; از جمله امام رضا(عليه السلام) در اين‏باره مي‏فرمايد: «سعي كنيد اوقات خود را به 4 بخش تقسيم كنيد; ساعتي را براي مناجات و ارتباط با معبود قرار دهيد، ساعتي را براي امرار معاش و كسب روزي اختصاص دهيد و ساعتي را براي ارتباط و معاشرت با برادران و افراد مورد اعتماد و وثوق خود صرف كنيد. [يعني كساني كه كژي‏ها و عيوبتان را به شما تذكر مي‏دهند و در باطن به شما علاقه‏مند هستند] و ساعتي را نيز براي لذت بردن از امور حلال و غير حرام خالي نگه داريد [گذران اوقات فراغت]. در پرتو وجود بخش چهارم از اوقات است كه مي‏توانيد به 3 بخش ديگر ساعات زندگي نايل آييد و بهره لازم را ببريد.» (3)

گفتار و سخن امام هشتم‏(عليه السلام) حكايت از اين دارد كه رهبران دين و ائمه معصومين(‏عليهم السلام) به مساله اوقات فراغت انسان اهميت زيادي داده‏اند; تا جايي كه امكان بهره‏برداري كامل و مناسب از 3 بخش ديگر زندگي و توجه به امر معاد و معاش را نيز مشروط به اختصاص دادن ساعتي از زمان به بهره‏مندي لذايذ مشروع و مواهب مادي خدادادي دانسته‏اند.

بنابراين پرداختن به استراحت و آسايش و لذت بردن از مواهب طبيعي در اوقات فراغت، از جمله نيازهاي طبيعي و فطري انسان است.

اوقات فراغت از منظر روان‏شناسي-***

برنامه‏ريزي صحيح در زمينه اوقات و بهره‏گيري مناسب از آن مي‏تواند اثرات مثبت فراواني در زندگي انسان بر جاي گذارد. در زير به برخي از اين اثرات اشاره مي‏كنيم:

1-* اوقات فراغت و خلاقيت: تحقيقات انجام شده در زمينه ويژگي‏هاي افراد خلاق نشان مي‏دهد كه آنان علاوه بر اين‏كه از هوش سرشار و صراحت و انعطاف‏پذيري بالايي برخوردار هستند، از اوقات فراغت‏خود حداكثر بهره را گرفته و با آزادانديشي و تفكر خلاق خود، مسائل مختلف را بررسي مي‏كنند و در اين فرصت‏هاي آزاد به راه حل‏هاي نو دست مي‏يابند; زيرا وجود فشار زمان يا فشار وقت در غير ايام فراغت و در زندگي روزمره، زمينه‏ساز تنش و اضطراب بوده و وجود اضطراب شديد نيز يكي از آفات تفكر خلاق است.

علاوه بر اين تحقيقات و مطالعات انجام شده حاكي از آن است كه اوقات فراغت همواره بستر مناسبي براي خلاقيت‏ها و نوآوري‏ها بوده است; زيرا انسان در اوقات فراغت مي‏تواند با طيب خاطر و آزادانه انديشه كند و در حل مسائلي كه در حوزه شناختي او مطرح است از تفكر خلاق خود بهره بگيرد.

2-* اوقات فراغت و بهداشت رواني: وجود اوقات فراغت در طول زندگي مي‏تواند نقش مؤثري در سلامت و بهداشت رواني افراد داشته باشد. اشتغال مستمر و بدون وقفه فكري يا عملي افراد، خستگي جسمي و ذهني انسان را به دنبال دارد به گونه‏اي كه فرد به تدريج نشاط و شادابي خود را از دست مي‏دهد.

فقدان حداقلي از اوقات فراغت در زندگي روزمره باعث افزايش اضطراب و فشار رواني شده، زمينه اختلال در قواي حسي و ادراكي را فراهم مي‏كند. در طول سال تحصيلي نيز هرگز نبايد شاگردان را به مطالعه مستمر و بي‏وقفه مجبور كرد و مانع از استفاده آن‏ها از زنگ‏هاي تفريح و استراحت و بهره‏گيري از اوقات فراغت‏شد; زيرا فشار ذهني و رواني ناشي از فعاليت‏ها و مشغله‏هاي مستمر نه تنها موجب ايجاد اختلال در بهداشت رواني فرد مي‏شود، بلكه قدرت فراگيري، ادراك مطالب و نگهداري ذهني را به حداقل مي‏رساند.

3-* اوقات فراغت و اصلاح رفتار: كثرت و استمرار فعاليت‏هاي ذهني و درسي و يا عملي در زندگي روزمره بدون بهره‏گيري از فرصت‏هاي آزاد ممكن است‏به تدريج موجب پديدار شدن بعضي از عادات يا رفتارهاي نامطلوب در انسان شود. اين مساله در بين دانش‏آموزان مدارس به ويژه در مقطع راهنمايي و متوسطه به دليل تراكم و فشردگي برنامه‏هاي درسي بيش‏تر قابل ملاحظه است. بايد توجه داشت كه انحرافات اخلاقي و رفتاري به صورت ناگهاني ظاهر نمي‏شود، بلكه به تدريج پديدار مي‏گردد.

بنابراين، از اوقات فراغت مي‏توان به عنوان مناسب‏ترين زمينه براي اصلاح بسياري از اختلالات رفتاري پرخاشگري، افسردگي، كم‏رويي و... بهره گرفت.

4-* اوقات فراغت و بهره‏گيري از توان و استعداد دانش‏آموزان: به طور متوسط دانش‏آموزان روزانه بيش از 3 ساعت و در ايام تعطيلي در حدود 10 ساعت وقت فراغت دارند كه بايد به نحوي گذرانده شود. (4)

بنابراين، ايام تابستان بيش‏ترين وقت‏براي بهره‏گيري از اين توان و استعدادهاي موجود و بالقوه دانش‏آموزان است. با به كارگيري نيرو و توان و استعدادهاي مختلف دانش‏آموزان در اوقات فراغت، از هدر رفتن و هرز دادن نيروهاي نسل جوان و نوجوان جلوگيري به عمل خواهد آمد و در نتيجه، مي‏توان آن‏ها را با انواع فعاليت‏هاي شناختي و ذهني و يا كارهاي فني و تجربي آشنا نمود تا در جهت كمك به خانواده و جامعه خود و خودكفايي آن‏ها مؤثر و مفيد واقع شوند; به ويژه پرداختن به آن نوع فعاليت‏هايي كه مطابق ميل و رغبت و علاقه قلبي آنان باشد.

در خاتمه لازم است توجه اوليا و مربيان و خانواده‏ها را به اين هشدار مهم معطوف داريم كه علي‏رغم تمام ثمرات مثبت اوقات فراغت و لزوم وجود آن در زندگي هر انسان، يك واقعيت تلخ و ناخوشايند نيز در لابلاي آن به چشم مي‏خورد و آن اين كه به خاطر نبودن برنامه‏هاي آموزشي و تربيتي فراگير و كمبود امكانات و ضعف اقتصادي و فقر بعضي اقشار مردم و عدم امكان بهره‏گيري از برنامه‏هاي مختلف در اوقات فراغت‏به خصوص در تعطيلات طولاني تابستان و... زمنيه افزايش بزهكاري‏ها و انحرافات اخلاقي نيز بيش‏تر فراهم مي‏شود. بررسي‏ها و مطالعات انجام شده در ارتباط با بزهكاري كودكان و نوجوانان حاكي از اين واقعيت تلخ است كه در اغلب موارد انحرافات اخلاقي و آسيب‏پذيري‏هاي اجتماعي با اوقات فراغت دانش‏آموزان همبستگي دارد; يعني همواره شروع يا افزايش كژروي‏ها و بزهكاري‏هاي كودكان و نوجوانان در ايام فراغت‏به خصوص در طول تعطيلات مدارس بوده است. اين مساله مي‏تواند از طرف خانواده‏ها كاملا ملموس و مشهود باشد كه اكثر انحرافات اخلاقي دانش‏آموزان در ايام فراغت و تعطيلات شكل مي‏گيرد; به گونه‏اي كه بعضي از دست‏اندركاران علوم تربيتي چنين تعبير كرده‏اند: «تابستان دريچه‏اي به سوي بزهكاري و انحراف اخلاقي‏». بنابراين، در چنين شرايطي، خانواده‏هايي كه علاقه‏مند به تربيت صحيح فرزندان خود هستند بايد اين هشدار را جدي تلقي كنند و با توجيه عقلاني و منطقي فرزندان عزير خود به بهره‏گيري صحيح و مناسب از فرصت‏ها، زمينه پيشگيري هر گونه انحراف و كژي اخلاقي را فراهم نمايند.

پي‏نوشت‏ها:

1- تحف العقول، چاپ جامعه‏مدرسين، ص 410

2- مجموعه مقالات سمينار ملي رفاه اجتماعي، سازمان برنامه و بودجه، ص 147

3- قال علي‏عليه السلام: «السرور يبسط النفس و يشير النشاط‏»

4- مجله تربيت، شماره 10، سال هشتم، ويژه‏نامه تابستان 1372

 
امتیاز دهی
 
 



تعداد بازديد اين صفحه: 15302
خانه | بازگشت | حريم خصوصي كاربران |
Guest (PortalGuest)

دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم (شعبه اصفهان)
مجری سایت : شرکت سیگما