با انجام توبه حقيقي وحقيقت توبه و استغفار، پشيمانى از گناه گذاشته و عزم و تصميم بر عدم ارتكاب آن در آينده است و اگر اين حالت  براى كسى پيش آمد، اين نشانه توبه واقعى است و پذيرفته شدن توبه واقعى حتمى مى‏باشد. پس ما بايد سعى كنيم توبه‏مان  استغفار حقيقى باشد.  از چند طريق انسان مى‏تواند تا حدودى دريابد كه توبه او مورد پذيرش واقع گرديده است يا نه:

 الف) احساس بهجت و آرامش خاصى كه پس از دعا و توبه به انسان دست مى‏دهد يا به تعبير ديگر احساس سبكى از گناهان و آلودگى‏ها.

 ب ) هر قدر انسان از گناهان خود به طور جدى پشيمان شده و با تضرع و التجاى بيشترى خدا را بخواند توبه او مقبول‏تر است. بنابراين ميزان انقلاب  روحى انسان در حال استغفار نيز مى‏تواند به عنوان يك علامتى به كار آيد.

 ج ) ميزان اعتماد به وعده‏هاى نيكوى الهى قابليت و عنايات الهى را افزون مى‏سازد. بنابر اين هر اندازه خدا باورى و توكل و اعتماد به وعده‏هاى او را در  خود افزون يافتيم مى‏توانيم بيشتر اميد يابيم كه ما را پذيرا گشته است.

 د ) هر قدر آثار واقعى توبه در اعمال و كنش‏هاى ما بيشتر هويدا گردد. يعنى رغبت كمترى به گناه و اراده و عزم راسخ‏ترى در اطاعت پروردگار يابيم نشان  مى‏دهد كه توبه ما توبه واقعى‏ترى بوده و به همين نسبت مقبول‏تر واقع گرديده است. امام امت (ره) مى‏فرمودند: اگر بعد از ماه مبارك رمضان تغييرى  در حالات خود يافتيد به همان نسبت وارد ضيافت‏الله شده‏ايد ولى اگر دگرگونى در شما پديد نيامد از آن بى‏بهره مانديد.

  اما توبه مثل مقامات دين مراتب دارد و براى طالب و سالك راه خدا در اولين قدم، توبه لازم است. خوب است در مقام  اقدام به توبه عملى را كه سيد بن طاووس در اقبال در اعمال ماه ذى‏القعده روايت كرده، به جا بياورد و تفصيل آن اين است كه  حضرت ختمى مرتبت(ص) روز يكشنبه دوم ماه ذيقعده بيرون تشريف آورده فرمودند: اى مردم كدام يك از شما اراده توبه  دارد؟ عرض كرديم كه همه ما مى‏خواهيم كه توبه نماييم. فرمودند: غسل بكنيد و وضو بگيريد و چهار ركعت نماز و در هر  ركعت يك مرتبه سوره «الحمد» و سه مرتبه «توحيد» و يك مرتبه «معوّذتين(قل اعوذ برب الفلق و قل اعوذ برب الناس)»  بخوانيد و بعد از نماز هفتاد مرتبه «استغفراللّه‏ ربّى و اتوب اليه» و ختم به لاحول و لاقوّة الاّ باللّه‏، العلىّ العظيم»بكنيد و بعد از آن  بگوئيد: يا عزيزُ يا غفّارُ اِغفِرلى ذنوبى و ذنوبَ جميع المؤمنين و المؤمناتِ فانّهُ لايَغفِرُالذّنوبَ الاّ انت. فرمود: نيست هيچ بنده‏اى از  امت من كه اين عمل را بكند، الاّ اين كه منادى از آسمان ندا كند اى بنده‏ى خدا عملت را از سر بگير كه توبه تو مقبول است و  گناه تو آمرزيده... .ما عرض كرديم: يا رسول‏اللّه‏(ص)، اگر اين عمل را در غير ماه ذيقعده انجام دهد چطور مى‏شود؟ فرمودند:  همان طور است كه وصف كردم(يعنى همان آثار را دارد). 

 و فرمودند اين كلمات را جبرئيل در معارج به من ياد داد.

  در توبه هر چه مقدورات بايد قلب را متأثر و متحول ساخت، چون تأثّر قلبى سبب جوش آمدن درياى رحمت الهى  مى‏شود، اگر به دنيال اين مقام هستى كافى است حالات بزرگان اولياء و معصومان را در مقام مناجات و استغفار (كه خودشان  را به چه حال و روزى مى‏انداختند) ملاحظه نمايى مثلاً نقل شده امام صادق(ع) در دعاى رجبيّه، محاسن شريف را به دست  مى‏گرفت و انگشت سبابه را حركت مى‏داد و آن دعا را مى‏خواند، حالتى بر اساس مسكنت و افتادگى در پيشگاه خداوند  متعال؛ يا مناجات التائبين امام سجاد(ع) يا دعاى كميل حضرت امير(ع) را ملاحظه كنيد تا توبه واقعى و استغفار حقيقى را  بياموزيدنباشيد و بيشتر سعي و تلاشتان در اين زمينه باشد كه باه راه كارهاي ارائه شده، زمينه مجدد ارتكاب گناه را از بين ببريد و به تقويت ايمان خود بپردازيد كه ما در اينجا به آن راهكارها اشاره مي كنيم:

راه هاي تحصيل، تحكيم و تقويت ايمان:

1- تفكر پيرامون آيات و نشانه هاي خداوند در گستره هستي: توجه به اين نشانه ها، ياد خدا را در دل ها زنده مي كند و لطف و رحمت او را به ما يادآور مي شود و در نهايت بر دوستي و محبت ما به خدا مي افزايد. (ر.ك: سوره يس، آيات 23 تا 40).

2- توجه دائم به خداوند و ذكر و ياد او: حضور خداوند در خاطر ما، در همه لحظات زندگي، ارتباط ما را  با او افزايش مي دهد و به تدريج به پيوندي استوار مي انجامد. يكي از حكمت هاي نمازهاي پنجگانه، زنده نگه داشتن ياد خدا در طول شبانه روز، در دل مؤمن است.

«يا ايها الذين آمنوا اذكروا الله ذكرا كثيرا؛ اي كساني كه ايمان آورده ايد! خدا را بسيار ياد كنيد» (احزاب، آيه 41).

انجام برخي كارها مانند قرائت قرآن، دعا و زيارت، مطالعه سيره ائمه و همنشيني با نيكان و صالحان، ما را به ياد خدا مي اندازد.برخي كارها نيز مانع توجه به خداوند است كه بايد اين موانع را كنار زد تا غفلت بر آن حاكم نشود. قرآن كريم مي فرمايد: «ياد خدا دل هاي مؤمنان را مي لرزاند و هنگامي كه آيات الهي را گوش دهند، بر ايمانشان افزوده مي شود» (انفال، آيه 2).

3- توجه به نعمت ها و الطاف خدا نسبت به انسان: اگر در زندگي خود توجه كنيم، خود را غرق در نعمت هاي الهي خواهيم يافت. فلسفه آفرينش اين نعمت ها اين است:

ابر و باد و مه و خورشيد و فلك در كارند         تا تو ناني به كف آري و به غفلت نخوري
(سعدي)

انسان بر خوان نعمت حق نشسته تا با يادآوري لطف او، ياد خدا را در دل زنده نگه دارد و قلب خود را به او نزديك تر كند.

4- انجام نيكي ها و دوري از بدي ها: هر عمل نيك دل را نوراني تر مي كند و برعكس هر گناه صفحه دل را تيره و كدر مي سازد. بايد بكوشيم با عمل به نيكي ها، دل خود را نوراني تر كنيم و با دوري از گناهان رشته محبت خود را با خدا استوار سازيم.

5- در انتخاب دوستان مذهبي و متدين و پاي بند به اصول اخلاقي و ارزشي دقت بيشتري كنيد، در عين حال اين افراد، شاد، با نشاط و اجتماعي باشند زيرا بيشترين عاملي كه معمولا در دوران جواني تأثيرگذار است گروه همسالان است. بنابراين دقت كافي در اين زمينه مبذول شود.

6- براي اوقات شبانه روز خود برنامه مناسبي بريزيد و سعي كنيد هرگز بيكار و يا براي مدت زيادي تنها نباشيد زيرا در زمان بيكاري و تنهايي شيطان بيشتر به سراغ افراد مي آيد.

7- نسبت به نماز به خصوص نماز اول وقت (به ويژه به جماعت) اهميت بيشتري دهيد. همان طور كه مي دانيد نماز انسان را از فحشاء و منكرات باز مي دارد و اين وعده حق الهي است.

8- هر روز سعي كنيد آياتي از قرآن را تلاوت كنيد (حداقل يك حزب قرآن) و ثواب آن را به روح پدر شهيدتان هديه كنيد.

9- مطالعه كتب اخلاقي و تفكر در آيات قرآن نقش تعيين كننده اي در بازداري انسان از ارتكاب گناه دارد.

10- در پايان هر روز به محاسبه رفتار و افكارتان بپردازيد. در صورت موفقيت خود را تشويق كنيد و در صورت مشاهده هرگونه كژي، خود را تنبيه يا سرزنش كنيد و تصميم بگيريد بلافاصله آن را جبران كنيد.