حكما گفته‏اند؛ "الطرق الي اللَّه بعدد نفوس الخلايق ؛ راه‏هاي به سوي خدا به اندازه نفوس خلايق است" گرچه مجموعه راه‏هاي وصول به معرفت‏اللَّه را سه راه دانسته‏اند: 1- راه عقل و برهان‏هاي فلسفي، 2- راه دل و فطرت، 3- راه طبيعت.

    اين راه‏ها با يكديگر متضاد نبوده و هر كس به فراخور خود راهي را طي مي‏كند. البته اين‏ها همه راه‏هاي معرفت خدا هستند، بدين معنا كه عقل و دل به وجود او گواهي دهند و ترديدي در مورد او روا ندارند. اما وصول به خداوند راهي بس دشوار و سنگين است، گرچه حاصل آن نيز به اندازه همه هستي ارزشمند است.

    براي رسيدن به اين شهود حقيقت بايد منازل و مقاماتي را طي كرد كه گفته‏اند: "ان بين العبد والحق –الف)- مقام من نور و ظلمه ؛ بين بنده و حق هزار مقام از نور و ظلمت است".

                                               كه خاصان در اين ره فَرس رانده‏اند              به "لا احصي" از تك فرو مانده‏اند

    كوتاه سخن آن كه راه راهي مشكل اما به غايت ارزشمند است و نياز به طلب و همت دارد.

    تهذيب نفس از هر گونه رذيلت اخلاقي و حيواني مقدمه ورود است. اخلاص عمل براي خدا و خالي شدن از هرگونه شرك سكويي ديگر براي اين حركت است. "من كان للَّه كان اللَّه له ؛ هر كس براي خدا باشد خدا براي او خواهد بود".

    پيامبر خدا فرمود: "من اخلص للَّه اربعين يوماً فَجَّر اللَّه ينابيع الحكمه من قلبه علي لسانه ؛ كسي كه چهل روز عمل خويش را براي خدا خالص كند خداوند چشمه‏هاي حكمت را از قلب او بر زبانش جاري مي‏كند".

    بلي قلب و دل اگر چون آيينه‏اي از زنگار شرك و ريا و گناه پاك گرديد، حقيقت در آن تجلي مي‏يابد.

    گرچه سخن در اين زمينه بي‏پايان است ولي ناچاريم به همين قدر اكتفا كنيم كه :

                               گر در خانه كس است‏             يك حرف بس است‏

    براي آگاهي بيشتر ر.ك:

    1- خداي جهان   محمد رضا روحاني‏نژاد

    2- به سوي آفريدگار   لطف اللَّه صافي‏

    3- در جستجوي خدا   ناصر مكارم شيرازي‏

    4- خداشناسي براي همه   جعفر سبحاني‏

    5- راه‏هاي خداشناسي   حبيب اللَّه آموزگار