بهشت و جهنم دو گونه است:

    1 ) بهشت و جهنم برزخى؛ كه مؤمنان و كافران پس از مرگ تا روز قيامت در آن قرار مى‏گيرند. اين بهشت و جهنم الان وجود دارد، ولى داراى مكان خاصى نيست؛ بلكه بر جهان ما احاطه دارد؛ يعنى، همان‏طور كه وقتى بچه در شكم مادر(عالم جنين) است، دنيا بر او احاطه دارد.

    2 ) بهشت و جهنم ابدى؛ كه از قيامت شروع مى‏شود و پايانى ندارد. در رابطه با اين كه آيا آن بهشت و جهنم هم‏اكنون وجود دارد يا نه، ديدگاه‏هاى متفاوتى وجود دارد.

به نظر مى‏رسد برانگيخته شدن براى حساب در دادگاه الهى بر روى همين زمين باشد و آياتى از قرآن؛ مانند آيات51 «سوره زلزال» و آيه 51 سوره يس و آيات زير بر اين مطلب اشعار دارد. البته زمين در آن روز داراى وضع فعلى نيست و از حالت كروى به صورت كشيده درمى‏آيد (واذا الارض مدت والقت ما فيها و تخلت انشقاق 4-3). ليكن بهشت و جهنم بر روى اين زمين نمى‏باشد.

تاريخ و مكان، بلكه اساسا علوم و دانش هاي بشري ذاتا مجرد ازماده است و زمان و مكان ندارد و از جان انسان بيرون نيست. از اين رو با رفتن روح از بدن علوم هم همراه او مي شوند. بهشت و جهنم نيز از محدوده تاريخ دنيايي و زمان و مكان خارج است و قبل، بعد، كي و كجاي دنيوي بر نمي دارد و چنانچه ما بخواهيم آنها را تصور كنيم بايد به تعبيرهاي قرآن و احاديث معصومين(عليه السلام) رو آورده بگوييم: بهشت نزد سدره المنتهي است.

در احاديث فراواني كه به برخي از آنها اشاره شد «سدر المنتهي»، «جنه المأوي»،  «عرش»، «كرسي»، «معراج» و «ملكوت» همه كنار هم قرار گرفته است؛ يعني همه در آسمان ها قرار گرفته است.

وجود فعلي بهشت و دوزخ در روايات اسلامي:

بسياري از احاديث اسلامي نيز اين معني را تأييد و تأكيد مي كند كه بهشت و دوزخ هم اكنون مخلوقند، از جمله در حديثي از امام علي بن موسي الرضا(عليه السلام) آمده است كه يكي از اصحاب او از بهشت و دوزخ پرسيد كه آيا آنها هم اكنون مخلوقند؟ امام(عليه السلام) فرمود: «و ان رسول الله قد دخل الجنه ورأي النار لما عرج به الي السماء؛ آري آفريده شده اند و پيامبر(صلي الله عليه وآله وسلم) به هنگام معراج وارد بهشت شد و دوزخ را نيز مشاهده كرد».

راوي مي گويد عرض كردم گروهي مي گويند آنها مخلوق نيستند، امام (عليه السلام) فرمود: «ما اولئك منا ولا نحن منهم، من انكر خلق الجنه والنار فقد كذب النبي و كذبنا؛ آنها از ما نيستند و ما از آنها نيستيم، كسي كه آفرينش بهشت و دوزخ را انكار كند پيامبر را تكذيب كرده و ما را نيز تكذيب نموده است» (بحارالانوار، ج 8، ص 119، ح 6).

در بسياري از روايات مربوط به معراج پيامبر(صلي الله عليه وآله وسلم) به مسأله بهشت و دوزخ و وجود فعلي آنها اشاره شده و اينها در حقيقت تأكيدي است بر آنچه در آيات فوق خوانديم كه قرآن در سوره نجم در جريان معراج پيامبر(صلي الله عليه وآله وسلم) نيز اشاره كرده است.

در تفسير علي بن ابراهيم در شرح آيه «و لقد رآه نزله اخري عند سدره المنتهي» چنين آمده است: «و اما الرد علي من انكر خلق الجنه والنار فقوله عندها جنه المأوي، اي عند سدره المنتهي فسدره المنتهي في السماء السابعه و جنه المأوي عندها؛ پاسخ كساني كه آفرينش بهشت و دوزخ را انكار مي كنند آيه «عندها جنه المأوي» است يعني در نزد سدره المنتهي كه در آسمان هفتم است، بهشت جاويدان قرار دارد» (تفسير علي بن ابراهيم، ج 2، ص 335)