نويسنده: گرامي، محمدعلي
ناشر: دفتر آية الله محمدعلي گرامي
ناشر اصلي: قم
قطع: شوميز
تعداد صفحات: 224
نوبت و سال انتشار: نوبت اول 1388ش
چكيده:
در اين پژوهش، مباني حركت جوهري در فلسفه اسلامي و براهين مربوط به آن ارائه شده و دلايل مخالفين حركت در جوهر مطرح شده و از ادله ملاصدرا كه مبدع چنين نظريه اي مي‌باشد، دفاع دفاع شده است. كتاب حاضر قسمتي از دروس اربعه مؤلف است كه به بحث حركت جوهري و اثبات آن اختصاص داشته و توسط خود ايشان بازنويسي شده است.
موضوع: فلسفه اسلامي
توضيحات:
در اين پژوهش، مباني حركت جوهري در فلسفه اسلامي و براهين مربوط به آن ارائه شده و دلايل مخالفين حركت در جوهر مطرح شده و از ادله ملاصدرا كه مبدع چنين نظريه اي مي‌باشد، دفاع دفاع شده است. كتاب حاضر قسمتي از دروس اربعه مؤلف است كه به بحث حركت جوهري و اثبات آن اختصاص داشته و توسط خود ايشان بازنويسي شده است. نويسنده، ابتدا به اهميت علم فلسفه و كاربرد آن در فهم علوم ديگر اشاره كرده و اين علم را رسول باطني و علم فقه را رسول ظاهري ناميده است. آنگاه كلياتي درباره حركت در جوهر مطرح كرده و سپس ديدگاه‌هاي ملاصدرا را در اين زمينه مورد تجزيه و تحليل قرار داده است. در اين راستا وي نخست ديدگاه‌هاي مكاتب مختلف فلسفي را در مورد ماهيت حركت و تغيّر در عالم مطرح كرده و سپس ديدگاه خاص ملاصدرا را در زمينه حركت در عرض و جوهر و ديدگاه متكلمان و عرفا را نيز در زمينه حركت و تجدد در عالم را با ديدگاه‌هاي ملاصدرا مقايسه نموده است. نويسنده، معتقد است كه ديدگاه ملاصدرا وجود هر لحظه در حال نو شدن و تجدد است و تجدد ذاتي مجعولات است و دنيا (يعني ما سوي الله) دائم در حال تغيير و تبّدل است و اين حركت و تغيير در مجردات (مانند عقل اول) هم جريان دارد. وي براي تبيين ديدگاه‌ها و براهين صدرالمتألهين آراي فلاسفه متأخر از ايشان را در مورد حركت تبيين نموده و سپس به اثبات حركت جوهري در مكتب فلسفي ملاصدرا و همچنين در متون ديني مي‌پردازد. از اين رو نگارنده، وي ابتدا تعريفي از حركت ارائه نموده و سپس انواع حركت مانند حركت توسطيه و قطعيه و فرق بين آنها را بيان نموده است. در بخش ديگري از كتاب، نويسنده ديدگاه‌هاي مختلف در مورد حركت جوهري را بيان نموده و ديدگاه قرآن كريم در اين زمينه را مورد تحليل قرار داده است. نويسنده براي تبيين مفهوم حركت در جوهر ابتدا به وجه تسميه حركت در جواهر پرداخته و سپس تعريفي از جسم و طبيعت كه موضوع حركت هستند ارائه كرده و پس از آن مفهوم حركت در جهان آخرت و به عنوان مثال حركت در بهشت و جهنم را بيان نموده است. وي زمان را دليلي بر حركت جوهري دانسته و به بررسي اقوال مختلف در باب زمان و ماهيت آن و ارتباط آن با حركت جوهري پرداخته است. نويسنده، در ادامه به نقد برخي از محققان فلسفه در مورد ماهيت زمان و حركت جوهري پرداخته و دلايل مخالفان حركت جوهري را مطرح كرده و پاسخ آنها را داده است. در اين زمينه وي به اشكال ابن سينا بر حركت جوهري اشاره كرده و پاسخ صدرالمتألهين شيرازي بر اين اشكال را مطرح نموده است. در تحليل و بررسي اشكالات وارده بر حركت در جوهر نويسنده به تبيين محل حركت يعني معناي معروض تغيّر و تجدّد پرداخته و پاسخ شبهه حركت در حركت و انحصار حركت در بعضي از مقولات را مورد بحث و بررسي قرار داده است. آنگاه وي از منظري عرفاني به بحث حركت جوهري پرداخته و عامل حركت جوهري در انسان را از نگاه محيي الدين بن عربي بررسي كرده است و آثار حركت جوهري در عالم هستي را از اين منظر بيان كرده است. بيان مسأله حدوث زماني عالم و بيان مفهوم زمان و واقعيت و وهميّت آن، نسبت بين حركت و زمان، نسبيت در زمان، اتصال و استمرار حركت، غايت خلقت از منظر روايات، ربط بين حادث به قديم و حادث به ثابت و پاسخ ملاصدرا به موضوعات فوق از مباحث بعدي كتاب است كه در ادامه به آنها پرداخته شده است. در پايان، نويسنده، به نقش حركت دوري فلك در ارتباط ثابت به متغير و نقد نظريه مربوط به حركت دوري فلك پرداخته و راه حل‌هايي براي ارتباط متغير به قديم ارائه نموده است. همچنين به ارتباط نور و ظلمت از منظري فلسفي و عرفاني اشاره مي‌كند و به اين نتيجه مي‌رسد كه بين خداوند كه نور محض است و طبيعت كه ظلمت محض مي باشد، بايد نوري واسطه شود كه از جنس طبيعت باشد و هم خاصيت نوري داشته باشد كه اين انوار مقدسه فاصله عميق بين خدا و طبيعت را پر مي‌كنند زيرا اگر خداوند فيضش مستقيم به طبيعت وارد شود طبيعت ظرفيت و گنجايش اين فيض را نخواهد داشت.