حجت الاسلام مهدی فصیحی در ابتدای این گفت و گو به تبیین معنای اخلاق پرداخت و با بیان اینکه اخلاق جمع خُلق است و خلق در اصطلاح علمای اخلاق ملکه‌ای است که در نفس انسان شکل می‌گیرد  و موجب می‌شود که افعال به سهولت بدون نیاز به تروی و اندیشه از آن صادر شوند تصریح نمود: موضوع دانش اخلاق از نگاه  عالمان اخلاق، ماهیت  ملکات نفسانی و چگونگی ایجاد آنها و از بین بردن رذائل است.

وی همچنین به نظر خواجه نصر الین طوسی در رابطه با معرفی اخلاق اشاره کرد و گفت: خواجه طوسی  بر همین اساس اخلاق را در کتاب خود اینگونه معرفی می‌کند که «علم است بدان که نفس انسانی را چگونه خلقی اکتساب توان کرد که جملگی افعالی که به ارادت او  از او صادر می شود جمیل و محمود بود، پس موضوع این علم نفس انسانی بود از آن جهت که از او افعالی جمیل و محمود یا قبیح صادر تواند شد به حسب ارادت او».

کارشناس پژوهشِ مرکز اخلاق و تربیت اسلامی با اشاره به اینکه استاد مصباح یزدی موضوع اخلاق را اعم از ملکات اخلاقی و همه کارهای ارزشی انسان را که متصف به خوب و بد می‌شوند و می‌توانند برای انسان کمالی را فراهم آورند یا موجب پیدایش رذیلت و نقصی در نفس می‌شوند،می داند خاطر نشان کرد: بازاندیشی‌های جدید در تحلیل مفهومی اخلاق باعث شده اندیشمندان دایره موضوعی اخلاق را به فراتر از صفات و ملکات یعنی به دامنه وسیع افعال و کارهای ارزشی انسان بکشانند.

وی تشریح کرد: باید توجه داشت که مفهوم تربیت اخلاقی وابسته به گستره و قلمرو مفهومی اخلاق است. اگر اخلاق تنها ناظر به  فضائل و رذائل معنا شود چنانچه برخی از گذشتگان بر این باور بودند، معنای تربیت اخلاقی دگرگونی در جهت ایجاد فضائل و از بین بردن رذائل اخلاقی است. در این معنا از تربیت اخلاقی، تربیت منش مد نظر خواهد بود. اما اگر گستره و قلمرو اخلاق هر سه ساحت شناخت، عواطف و رفتارها باشد چنانچه بسیار از اخلاق پژوهان مسلمان معتقدند، بر این پایه مراد از تربیت اخلاقی ایجاد نوعی دگرگونی در انسان است که دامنه آن سه عرصه فکری، احساسی و عاطفی و رفتاری را در بر می گیرد.

این کارشناس حوزه اخلاق و تربیت اسلامی در ادامه به بررسی نگاه اندیشمنان غربی به مفهوم تربیت اخلاقی پرداخت و اذعان نمود: در میان متفکران غربی نیز دو تلقی متفاوت از تربیت اخلاقی ایجاد شده است که یکی با عنوان "رویکرد تربیت منش"، تربیت اخلاقی را پرورش فضائل در دانش‌آموزان می داند و رویکرد دیگر تربیت اخلاقی را آموزش ارزشها می‌داند و معتقد است تربیت اخلاقی به معنای آموزش اصول ارزشهای اخلاقی به دانش آموزان است.

وی افزود: به همین جهت برخی در غرب تلاش کرده‌اند تربیت اخلاقی را به گونه‌ای تعریف کنند که جامع هردو رویکرد باشد. آنها معتقدند تربیت اخلاقی در صدد است رشد اخلاقی را ارتقا دهد یا منشی را به وجود آورد یا فضائل اخلاقی بیشتری را در دانش‌آموزان ایجاد کند.

مهدی فصیحی خاطر نشان کرد: به نظر می‌رسد تربیت اخلاقی معنایی جامع دارد که شامل تمام ابعاد وجودی انسان از جمله رفتارها و ملکات حتی بعد گرایشی و انگیزشی نیز می‌شود که بر این اساس می‌توان گفت: تربیت اخلاقی، آموزش اصول و ارزشهای اخلاقی و پرورش گرایشها و فضیلتهای اخلاقی است.

کارشناس پژهشِ مرکز اخلاق و تربیت اسلامی در رابطه با تبیین این تعریف از تربیت اخلاقی با بیان اینکه این تعریف هرسه بعد فکری، عاطفی و رفتاری‌ تربیت اخلاقی را شامل می‌شود اذعان کرد: بعد فکری و شناختی تربیت اخلاقی ناظر به ایجاد توانایی کافی در فرد، جهت تمیز امور خوب از بد است. به عبارت دیگر توسعة عقل عملی یکی از اساسی ترین ابعاد این تربیت خواهد بود. بنابراین ایجاد و تقویت قدرت شناخت و ارزیابی اخلاقی امور یکی از ابعاد تربیت اخلاقی است.

وی ادامه داد: از جهت عاطفی و احساسی نیز لازمه تربیت اخلاقی آن است که دسته‌ای از احساسات اخلاقی معین در فرد پرورده شود و از سوی دیگر قدرت کنترل برخی از عواطف منفی مانند حسد و غضب که مانع اخلاقی شدن است در انسان ایجاد شود. اما از جهت رفتاری نیز تربیت اخلاقی ناظر به آن است که فرد علاوه بر داشتن قضاوتها و ارزیابی‌های صحیح اخلاقی و عواطف اخلاقی بتواند به مقتضای دستورات اخلاقی عمل نیز بکند.

انتهای پیام/ 115