این گروه عهده دار مطالعه و پژوهش در زمینه دانش هایى هم چون اصول، قواعد فقهى، رجال و حدیث است.
1. اهداف
الف) انتقال نیازهاى عرصه استنباط به دانش اصول و تبدیل آنها به موضوعاتى در قالب و صبغه اصولى؛
ب) سوق دادن مهارت هاى موشکافانه اصولى از مباحث صرفاً علمى به مباحث کاربردى؛
ج) توسعه کمى و کیفى دانش اصول در چارچوب ماهیت و نقش ابزارى آن و با هدف پاسخگویى به نیازهاى استنباط مسائل نوپیدا؛
د) جلوگیرى از تبدیل شدن دانش اصول به دانشى غیرناظر و غیرمفید نسبت به استنباط؛
ه) بسترسازى لازم علمى جهت رواج یافتن نظریه پردازى در اصول و فقه؛
و) بارورسازى ظرفیت هاى دانش قواعد فقهى در چارچوب تقویت مباحث تطبیقى فقه و حقوق.
2. قلمرو پژوهشى
الف) بررسى آن دسته از قواعد که به رغم برخوردارى از نقش تعیین کننده در استنباط، حجم اندکى را در بحثهاى اصولى به خود اختصاص دادهاند، مانند سیره، تناسب حکم و موضوع، مباحثى که رابطه کتاب و سنت را تنظیم مىکند و... در قلمرو پژوهشى این گروه قرار مىگیرد؛
ب) بررسى آن دسته از قواعدى که در عرصه استنباط مورد بهره بردارى قرار گرفتهاند ولى تا به حال در اصول به بحث گذاشته نشدهاند، مانند ارتکازات متشرعى و عقلایى و میزان و مقدار دلالت فعل معصوم و... در قلمرو این گروه قرار دارد؛
ج) آن دسته از مباحث دانش هرمنوتیک و فلسفه زبان تحلیلى که مىتواند بر دانش اصول تأثیر داشته باشد در قلمرو پژوهشى این گروه قرار مىگیرد.
د) آن گروه از موضوعات اصولى، رجالى و حدیثى که تبیین آنها در پیشبرد اهداف پژوهشکده در زمینه فقه و حقوق اسلامى مؤثر است در قلمرو این گروه قرار مىگیرد.
وظایف
در جهت تحقق اهداف یاد شده، این گروه وظایف زیر را عهده دار است:
1. مطالعه، تحقیق و اجراى طرح هاى پژوهشى در زمینه های:
الف. تاریخ، فلسفه و مبانى فقه و حقوق اسلامى؛
ب. موضوعات کهن فقهى که به دلایلى نیازمند بازنگرى اند، به ویژه در موضوعات مورد نیاز نظام جمهورى اسلامى؛
ج. علوم وابسته به فقه از قبیل اصول، رجال، حدیث و...
د. قواعد فقهى متناسب با توسعه دانش فقه؛
ه. الگوها و نظریه هاى کارآمد فقهى و حقوقى؛
ح. شناسایى شبهات مربوط به فلسفه احکام و ارائه تحلیل هاى عقلانى جهت اقناع اذهان مخاطبان؛
2. شناسایى خلأها، نیازها، آسیب ها و مشکلات فقهى و حقوقى نظام جمهورى اسلامى؛
3. آسیب شناسى فقهى - حقوقى نهادهاى تقنینى، قضایى و اجرایى نظام جمهورى اسلامى؛
4. ایجاد گروه هاى تخصصى جهت اجراى برنامه ها و فعالیت هاى پژوهشى؛
5. تهیه مجموعه هاى اطلاع رسانى (مأخذشناسى، قاموس، معجم و...)
6. فراهم آوردن زمینه رشد و توسعه دانش و توانایى پژوهشگران پژوهشکده از طریق تشکیل و کارگاه هاى آموزشى، برگزارى نشست ها و گفت وگوهاى علمى، ایجاد فرصت هاى مطالعاتى و...
7. شناسایى، جذب و به کارگیرى پژوهشگران و صاحب نظران توانمند و حمایت از فقه پژوهان حوزه علمیه جهت زمینه سازى رشد و اعتلاى آنان؛
8. اطلاع رسانى به حوزه هاى علمیه در زمینه پرسش ها و چالش هاى نوپیداى جامعه و نظام اسلامى در عرصه فقه و حقوق اسلامى؛
9. ارتباط و همکارى با سازمان ها، نهادها، مؤسسات و مراکز علمى، پژوهشى و اجرایى به منظور پیش برد اهداف پژوهشکده؛
10. برقرارى ارتباط فعال و سازنده با دیگر پژوهشکده ها و واحدهاى زیرمجموعه پژوهشگاه با هدف اجراى طرح هاى مشترک و جلوگیرى از انجام کارهاى موازى و تکرارى.
کتب منتشر شده:
ردیف
|
عنوان اثر
|
پدیدآورنده گان
|
وضعیت
|
سال نشر
|
گروه
|
ناشر
|
1
|
نقش تقیه در استنباط
|
نعمت الله صفری
|
پروژه ای
|
1381
|
3-گروه فلسفه و دانش های وابسته
|
بوستان کتاب قم
|
2
|
بررسی تطبیقی ماهیت حکم ظاهری (با تکیه بر آرای شهید صدر)
|
رضا اسفندیاری (اسلامی)
|
هیأت علمی
|
1382
|
2-گروه دانش ها
|
بوستان کتاب قم
|
3
|
مبانی و تاریخ تحول اجتهاد
|
حسین عزیزی
|
پروژه ای
|
1384
|
2-گروه دانش ها
|
بوستان کتاب قم
|
4
|
موسوعة الاجماع فی فقه الامامیه(ج1)
|
احمد مبلغی
|
هیأت علمی
|
1384
|
2-گروه دانش ها
|
بوستان کتاب قم
|
5
|
ائمه و علم اصول
|
سید احمد میرعمادی
|
پروژه ای
|
1384
|
2-گروه دانش ها
|
بوستان کتاب قم
|
6
|
پیشفرضهای فلسفی در علم اصول
|
سید محمد انتظام
|
پروژه ای
|
1384
|
2-گروه دانش ها
|
بوستان کتاب قم
|
7
|
دانشنامه اصولیان شیعه(1)
|
محمدرضا ضمیری
|
پروژه ای
|
1384
|
2-گروه دانش ها
|
بوستان کتاب قم
|
8
|
نظریه حقالطاعه
|
رضا اسلامی
|
هیأت علمی
|
1385
|
2-گروه دانش ها
|
پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
|
9
|
شورا در فتوا
|
حمید شهریاری
|
پروژه ای
|
1385
|
2-گروه دانش ها
|
پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
|
10
|
قاعده عدالت در فقه امامیه (مجموعه گفت و گو)
|
به کوشش: حسنعلی علی اکبریان
|
هیأت علمی
|
1386
|
2-گروه دانش ها
|
پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
|
11
|
فقه المسائل المستحدثه
|
السیدعلی عباس الموسوی
|
پروژه ای
|
1387
|
2-گروه دانش ها
|
پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
|
12
|
اصول فقه حکومتی (مجموعه گفت و گو)
|
به کوشش: رضا اسفندیاری (اسلامی)
|
هیأت علمی
|
1387
|
2-گروه دانش ها
|
پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
|
13
|
موسوعة احکام المرتد فی الشریعة الإسلامیة (المجلد الاول)
|
تالیف: حسین علیان امینی، تکمیل: عبدالرسول هادیان
|
پروژه ای
|
1387
|
4-گروه های قبلی
|
پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
|
14
|
موسوعة أحکام المرتد فی الشریعة الإسلامیه - المجلد الثانی
|
تالیف: حسین علیان امینی، تکمیل: عبدالرسول هادیان
|
پروژه ای
|
1387
|
4-گروه های قبلی
|
پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
|
15
|
موضوع شناسی در فقه (مجموعه گفت و گو)
|
به کوشش: علیرضا فرحناک
|
هیأت علمی
|
1390
|
2-گروه دانش ها
|
پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
|
16
|
مأخذشناسی قواعد فقهی
|
علیرضا فرحناک
|
هیأت علمی
|
1393
|
2-گروه دانش ها
|
پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
|
17
|
منابع و ادله علم اصول
|
سیف الله صرامی
|
هیأت علمی
|
1393
|
2-گروه دانش ها
|
پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
|
18
|
دانشنامه اصولیان شیعه (ج 2)
|
محمدرضا ضمیری
|
پروژه ای
|
1393
|
2-گروه دانش ها
|
پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
|
مقالات منتشر شده :
ردیف
|
عنوان اثر
|
پدیدآورنده گان
|
سال نشر
|
گروه
|
ناشر
|
1
|
جایگاه ادراکات حقیقی و اعتباری در علم اصول فقه نزد علامه طباطبایی
|
سیف الله صرامی
|
1385
|
2-گروه دانش های وابسته
|
مجله پژوهش و حوزه ش27-28
|
2
|
مقایسه قاعده عدالت و قاعده لاضرر
|
حسنعلی علی اکبریان
|
1387
|
2-گروه دانش های وابسته
|
مجله فقه شماره 56
|
3
|
حکم شناسی در اندیشه اصولی امام خمینی
|
رضا اسفندیاری (اسلامی)
|
1387
|
2-گروه دانش های وابسته
|
مجله فقه شماره 56
|
4
|
نظریه عدم انحلال خطابات قانونی
|
رضا اسفندیاری (اسلامی)
|
1388
|
2-گروه دانش های وابسته
|
مجله فقه شماره 60
|
5
|
اثبات ابتدای ماه های قمری به حکم حاکم شرعی
|
رضا اسفندیاری (اسلامی)
|
1389
|
2-گروه دانش های وابسته
|
مجله فقه شماره 63
|
6
|
گزارشی علمی از کنفرانس: اعتبار و جایگاه علم نجوم در تعیین ماه های قمری
|
رضا اسفندیاری (اسلامی)
|
1389
|
2-گروه دانش های وابسته
|
مجله فقه شماره 63
|
7
|
مفهوم شناسی احکام امتنانی
|
محمدعلی خادمی کوشا
|
1391
|
2-گروه دانش های وابسته
|
مجله فقه شماره 74
|
8
|
اسباب تبدل موضوع
|
علیرضا فرحناک
|
1391
|
2-گروه دانش های وابسته
|
مجله فقه شماره 74
|
9
|
نقش امتنانیت دلیل در محدود سازی حکم
|
محمدعلی خادمی کوشا
|
1392
|
2-گروه دانش های وابسته
|
مجله فقه شماره 75
|
10
|
استناد به ادله ظنی در اصول فقه
|
سیف الله صرامی
|
1392
|
2-گروه دانش های وابسته
|
مجله فقه شماره 75
|
11
|
نقد متن حدیث
|
سیدمحمود مددی رضا اسفندیاری (اسلامی)
|
1392
|
2-گروه دانش های وابسته
|
مجله فقه شماره 77
|
آثار در دست نشر :
ندارد
پروژه های در دست تحقیق:
1. مجموعه گفتگوهاى نقد متن حدیث/ رضا اسفندیاری(ا اسلامی)
2. فلسفه علم اصول/ صادق لاریجانی
3. مأخذشناسى جامع فقه اسلامی/ محمد نوری
4. نرم افزار ماخذ شناسی جامع فقه اسلامی /فناوری اطلاعات پژوهشگاه
5. مبانى کلامى علم اصول/ سعید ضیائی فر
6. گفتگوهاى نظریهپردازى در فقه و اصول/ علی شفیعی
7. قواعد استظهار و کارآیی آن در فقه / رضا اسلامی
8. جایگاه سیره مستحدث در استنباط احکام فقهی / محمد علی خادمی کوشا
9. سلسه نشستهای اصول فقه و حقوق بشر
10. بازخوانی اصل برائت با تکیه بر امتنانیت آن / محمدعلی خادمی کوشا
11. قاعده وزر / علیرضا فرحناک
12. روش های علم اصول / مهدی هادوی تهرانی
13. قاعده اذن / علیرضا فرحناک
اعضای هیئت علمی
رضا اسفندیاری (اسلامی)
علیرضا فرحناک
محمدعلی خادمی کوشا
مدیر گروه:
محمد علی خادمی کوشا
دبیر گروه:
جلال عراقی
آدرس:
پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی – پژوهشکده فقه و حقوق- گروه دانش های وابسته به فقه
تلفن: 371160 داخلی 1370 فکس: 37831728