سادات فخر
1393/3/27 سه‌شنبه تفسیر اجتماعی قرآن، زیر ساخت تعریف و مدل سازی سبک زندگی اسلامی ایسکا (پایگاه اطلاع رسانی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی): تفسیر اجتماعی قرآن روشی است برای بهره گیری از قرآن در راه رسیدن به سبک زندگی اسلامی، برای بررسی این موضوع گفتگویی را با حجت الاسلام و المسلمین سید علی سادات فخر عضو هیات علمی مرکز فرهنگ و معارف قرآن انجام داده ایم.

با توجه به تاکیدات مقام معظم رهبری بر مسئله سبک زندگی، لطفا بفرمائید چالش اصلی در اجرای سبک زندگی اسلامی در کشور چیست؟

یکی از مسائل بسیار مهمروز جامعه در ایران و بسیار از کشورهای اسلامی مسئله سبک زندگی اسلامی است. چالشی که با ابزارهای نوین اطلاع رسانی و رسانه در جوامع اسلامی تشدید شده است. در این تهاجم فرهنگی، مجموعه کسان یا کشورهایی که با اندیشه اسلامی مخالفند، در این راستا هم داستان هستند و تلاش می کنند جامعه اسلامی را از آموزه ها و رفتارهای اسلامی تهی کرده و یا حداقل مردم را نسبت به آنها بی تفاوت کنند.

چه راهکاری برای مقابله با این جریانات ضد اسلامی و مخصوصا ضد شیعی در مسئله سبک زندگی وجود دارد؟

این چالش بزرگ بیشتر صبغه فرهنگی دارد(گرچه مباحث اقتصادی، سیاسی و ... نیز  در آن دخیل هستند). لذا نگاه فرهنگی به این مسئله بسیار مهم است. نکته مهم در تحلیل این چالش این است که ما دقیقا هدف را ترسیم کنیم و نیازها را بسنجیم و ابزارهای مناسب و معتبر برای رسیدن به آن هدف را تهیه کنیم.

در همین راستا برای تعریف و مدل سازی سبک زندگی اسلامی باید به وجهه اسلامی آن اهتمام ویژه ای شده و توجه زیادی به آن معطوف شود؛ زیرا تمام چالش ها در این عرصه مرتبط به اسلامی بودن سبک زندگی است و اگر ما اهدافی را ترسیم کرده و یا راه حل های را تعریف کنیم که ازمنابع معتبر اسلامی به دست نیامده باشد، در حقیقت ما تعریف و مدل سازی سبک زندگی اسلامی نکرده ایم.

چگونه می توانیم از منابع اسلامی در جهت تغییر سبک زندگی مردم استفاده کنیم؟

برای این منظور ما باید به منابع اصلی و غیر قابل تردید دین اسلام مراجعه کرده و از آنها استفاده کنیم. یکی از این منابع قرآن کریم است. درباره استفاده از قرآن باید گفت،بهترین راه برای زیر ساخت سازی، تعریف و مدل سازی سبک زندگی اسلامی به کارگیری تفسیر اجتماعی قرآن است.

لطفا قدری در مورد تفسیر اجتماعی قرآن و کارکرد آن توضیح دهید؟

تفسیر اجتماعی قرآن پیشینه نه چندان طولانی دارد. به تعبیر دیگر تفسیر اجتماعی قرآن تفسیری معاصر و امروزین است و دانشمندان جهان اسلام و مفسران بزرگ قرآن که نگرانی عمیقی از عقب ماندگی همه جانبه مسلمان در عصر حاضر داشتند، به این فکر فرو رفتند که چه باید بکنیم؟  یکی از راه های دقیق و مهمی که آنها برای مواجهه با چالش ها انتخاب کردند،تمسک به قرآن از طریق تفسیر اجتماعی آن بود. تفسیر اجتماعی قرآن بر چند پایهاستوار است: از سویی آموزه های قرآن(اعم از باورها ورفتارها) در یک کل به هم پیوسته و منسجم توسط خداوند حکیم و علیمطراحی شده است و در قرآن نیز به امر مهم اشاره شده است که:

«أَفَلَا یَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ ۚ وَلَوْ کَانَ مِنْ عِنْدِ غَیْرِ اللَّهِ لَوَجَدُوا فِیهِ اخْتِلَافًا کَثِیرًا» پس آیا در قرآن نمى اندیشند تا به هماهنگى آیات آن پى ببرند و دریابند که آن از جانب خدا نازل شده است ؟ اگر قرآن از جانب غیر خدا بود، قطعاً در آن ناسازگارى و ناهماهنگى بسیارى مى یافتند. (نساء/ 82 )

از سوی دیگر قرآنی که جامع و منسجم است، جاودانه نیز هست. جاودانگی قرآن به این معنا که در هر عصری انسان ها با چالش‌هایی روبرو می‌شوند و قرآن نیز راه حل های مناسبی برای چالش ها دارد و اگر کسی با روش صحیح به قرآن مراجعه کند، می تواند پاسخ پرسش های خودش را از قرآن بدست آورد؛ بنابراین اگر این مسئله را ما بپذیریم که بحران ها، چالش ها و خواست های ما در عصر کنونی بسیار متفاوت است نسبت با آنچه در صدر اسلام یا در 200 یا 300 سال گذشته وجود داشته است؛ در نتیجه ما نیاز به تفسیری از قرآن داریم که متفاوت از تفاسیری است که در گذشته نوشته شده است. این تفاوت نیز هم باید در سبک باشد یا به تعبیر دقیق تر در روش تفسیر و هم باید در محتوای تفسیری. یعنی آن چیزهایی که امروزه برای ما بحران و یا چالش است و پرسش هایی که ما نیازمند به پاسخ به آنها هستیم، با جستجو در تفاسیر گذشته نمی‌توان برای آن‌ها پاسخی پیدا کرد.منطقا نیز نباید انتظار داشت که ما پاسخ بسیاری از مسائل امروزی خودمان را در تفاسیر گذشتگان پیدا کنیم؛ در نتیجه راه حل نهایی که دانشمندان معاصر و روزآمد جهان اسلام برای این مسئله پیدا کرده و پیشنها کرده اند، تفسیر اجتماعی قرآن است. یعنی تفسیری که پرسش های امروزی جامعه اسلامی و حتی جوامع غیر اسلامی را نیز پاسخ بدهد. راه حل هایی برای تعمیق ایمان، معنویت، حفظ محیط زیست، اخلاق انسان دوستانه، و ... .

چگونه می توان به یک تفسیر اجتماعی درست از قرآن برای حل مشکلات جامعه رسید؟

نکته بسیار مهم در تفسیر اجتماعی قرآن این است که تنها راه رسیدن به تفسیر اجتماعی قرآن از گذرگاه عقل گرایی در تفسیر است. بدون تردید در عقل گرایی در تفسیر، آنچه که اصل قرار می گیرد، وحی است. اما وحی، تفسیری امروزین و اجتماعی پیدا می کند، نه آنکه عقل به تنهایی و سرخود بخواهد ادعاها  ونظریه هایش را به قرآن تحمیل کند که در اصطلاح تفسیر و علوم قرآن به آن تفسیر به رای می گویند. بنابراین برای تعریف و مدل سازی سبک زندگی اسلمی نیاز به زیر ساخت داریم . زیر ساخت های نظری که اعتبار کامل داشته باشند و سخنگوی اسلامی ناب باشند که عبارتند از قرآن و سخنان اهل بیت(ع). در نتیجه ما برای رسیدن به این هدف بسیار مهم و حیاتی راهی جز تفسیر اجتماعی قرآن نداریم و برای تفسیر اجتماعی قرآن نیز گذرگاهی جز عقل گرایی در تفسیر نخواهیم داشت.

آیا همه فرق و مذاهب اسلامی با عقل گرایی در تفسیر قرآن موافقند؟

خیر، متاسفانه باید گفت مهمترین چالشی که هم اکنون در جوامع اسلامی میان فرق اسلامی وجود دارد، نگرش ظاهرگرایی به متن(قرآن و سنت) در برابر نگرش عقل گرایی به قرآن و سنت است. اهل اثر، اهل حدیث، اشاعره، و سلفیه، نگاه ظاهرگرایانه به قرآن وسنت را نمایندگی می کنند و شیعه به ویژه امامیه نگرش عقل گرایانه به قرآن و سنت را پشتیبانی می کنند. بنابراین اگر ما بتوانیم تفسیر اجتماعی از قرآن ارائه بدهیم که مبتنی بر عقل گرایی در تفسیر است، راهی مهم برای زیر ساخت سازی سبک زندگی اسلامی متناسب با نیازهای روز ارائه کرده ایم.

 

چرا هنوز موضوع سبک زندگی علی رغم تاکیدات مقام معظم رهبری مغفول مانده است، مشکل در کجاست؟

مشکل اصلی بر سر راه سبک زندگی در انسجام نداشتن دستگاه های مختلف است. همه می دانند خداوند علیم، حکیم و قادر قرآن را نازل کرده است و در بسیاری از آیات، به قدرت و علم و دیگر اسماء و صفات الهی اشاره شده است همه این اسم ها و صفات نشان‌ دهنده انسجام و حکمت و علم در قرآن است؛ اما چرا در قرآن به طور صریح و واضح اشاره شده است که « و َلَوْ کَان َمِنْ عِنْدِ غَیْرِ اللَّه ِلَوَجَدُوا فِیهِ اخْتِلَافًا کَثِیرًا....».تصریح به نبود اختلاف و دوگانگی در قرآن، نشان دهنده اهمیت انسجام است. در بحث سبک زندگی متاسفانه انسجام و هماهنگی در نظریه و در اجرا بین سازمان ها و نهادهای مختلف وجود ندارد. اگر به صورت هماهنگ این مسئله تعریف و مدل سازی شود و همگان به صورت هماهنگ آن برنامه را اجرا کنند، نتیجه آن بسیار ملموس خواهد بود. بنابراین آنچیزی که وجود دارد،مسئله ناهماهنگی های زیادی است که در جامعه وجود دارد. مثلا اگر سیستم بانکی را ملاحظه کنیم  اگر بانک ها به طور مستقل و خودمختار بخواهند نرخ سود را تعیین کنند، نظم اقتصادی کل کشور به هم خورده وبحرانی بزرگ در جامعه ایجاد خواهد کرد. به همین صورت اگر ما در بحث سبک زندگی اسلامی یک مدل واحدی را تعریف کنیم و همه بخش های درگیر هماهنگ با هم عمل کنند این مشکل تا حدود زیادی حل خواهد شد

راه هماهنگ سازی نظریات مختلف در بحث سبک زندگی و رسیدن به یک الگوی واحد در عمل و اجرا چیست؟

 بحث هماهنگ کردن نظریه ها بحث غیر معقولی است، طبیعت انسان ها این است که وقتی انسان ها جستجو می کنند با ابزارهای گوناگون و پیش زمینه های مختلف به نتایج متفاوتی می رسند. به ویژه در علوم اسلامی. شاهد غیر قابل انکار،  اختلافات زیادی که در همه فرق اسلامی چه کلامی، چه تفسیری و چه فقهی و ... وجود دارد و همین اختلافات نشان دهنده واقعیت نظریه پردازی است . آنچه که مهم است در مرحله اجرا است که باید در مرحله اجرا یک نظریه واحد مورد پذیرش همه واقع شده و اجرایی شود. حتی کسانی که این نظریه را قبول ندارند،نیز باید به آن  عمل کنند. البته اگر در جریان اجرا عوارض و مشکلاتی به وجو آمد، برای آن چاره‌اندیشی شود.

 

 

انتهای پیام/113

منبع: ایسکا: (اختصاصی پایگاه اطلاع رسانی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی)
 
امتیاز دهی
 
 

بيشتر
  • مطالب مرتبط
  • پربازدیدترین مطالب

خانه | بازگشت | حريم خصوصي كاربران |
Guest (PortalGuest)

مركز فرهنگ و معارف قرآن
مجری سایت : شرکت سیگما