یکی از ابعادی که در مورد انقلاب مورد غفلت واقع شده بعد علمی انقلاب اسلامی است، به عنوان یک پژوهشگر لطفا بفرمائید چقدر توانسته ایم مسیر درست تولید علم را در جامعه اسلامی خودمان شکل بدهیم؟

خدا را شاکریم که سی و ششمین دهه فجر را دوباره تجربه می کنیم و امیدواریم این نظام در سایه الطاف الهی و تحت رهبری هوشمندانه مقام معظم رهبری همچنان پابرجا و استوار بماند. دهه فجر و یادآوری انقلاب و شکل گیری نظام جمهوری اسلامی ابعاد مختلفی دارد، ظلم ستیزی، استکبارستیزی، ایجاد نظامی مبتنی بر آموزه های الهی و تعالیم وحیانی، و مردم سالاری دینی، و همچنین صدور انقلاب برای دل ها و ذهن های آماده در سراسر جهان که با هدایت معمار کبیر انقلاب اسلامی حضرت امام خمینی(ره) به ثمر نشست و منجر به فروپاشی نظام شاهنشاهی شد از ابعادی است که معمولا از آنها یاد می کنیم. اما کمتر راجع به بعد علمی انقلاب سخن گفته ایم، انقلاب اسلامی ایران خواستگاهی فرهنگی داشته و فرهنگش برخواسته از جهان بینی و دانشی بوده که نسبت به هستی و جهان از نگاه اسلامی وجود داشته است. اما بعد علمی انقلاب در این میان مغفول مانده است، البته مراد من از علم در اینجا فقط علم تجربی و تکنیکال نیست که ما مثلا به واسطه دهه فجر از صنعت موشک سازی یا صنعت فضایی یا بقیه صنایع تکنیکال رونمایی می کنیم. این البته خوب و مطلوب است و باید هم باشد اما حوزه نظری علم به ویژه در حوزه علوم انسانی اسلامی کمتر مورد توجه قرار گرفته است.  و این یک ضعف راهبردی است که نیاز به برنامه ریزی دقیق و همکاری همه دستگاه ها جهت رفع آن دارد.

وضعیت کنونی علوم انسانی و راهبرد آینده آن را در کشورمان با توجه به سابقه فرهنگی و دینی ایران چگونه ارزیابی می کنید؟

متاسفانه الان علوم انسانی با داده ها وپیش فرض های فراهم آمده از دانشی که متاثر از لیبرالیسم و مکاتب الحادی است و در علوم انسانی جهان سیطره دارد، در اختیار ما قرار دارد، و شاید بتوان اینگونه گفت که پیش فرض ها و داده های علوم انسانی غربی چونان بختکی بر پیکر تولید علم در سراسر جهان در حوزه علوم انسانی افتاده اند. وقتی می گوییم علوم انسانی غربی مراد خواستگاه غربی آن است، ممکن است برخی افراد در شرق باشند ولی علوم انسانی آنها برخواسته از غرب باشد و ریشه غربی داشته باشد، بنابراین مراد از علوم غربی جنبه جغرافیایی آن نیست حتی ممکن در نظام جمهوری اسلامی هم کسانی باشند که یکپارچه دلداده داده های غربی علوم انسانی هستند. به نظر می رسد در دهه فجر کارکرد اصلی مجموعه های انقلابی نظام، پرداختن به موضوع فرهنگ و علم است و پاسخ به این سوال که ما در حال حاضر در چه موقعیتی قرار داریم؟ چرا به چنین موقعیتی رسیدیم و روال موجود ما را به کدام مسیر می برد.

 باید یک بازاندیشی درباره خودمان انجام بدهیم و مسیر آینده خودمان را به جای فراهم آوردن پشتوانه های نظری با هدف حفظ، ترمیم و تکریم داده های انقلاب بازآفرینی کنیم. ما باید ببینیم که پس از سی و شش سال از شکل گیری و استقرار نظام جمهوری اسلامی در بحث تولید علم، به ویژه تولید علم انسانی چه اندازه توفیق داشته ایم و چه اندازه دانش موجود در جهان را تحلیل کرده ایم و سوال اساسی این است که آیا ما علم تولید علم را به دست آورده ایم، به بیان دیگر ما برای تولید علم نیاز به یک مهندسی داریم آیا به این مهندسی دست پیدا کرده ایم که جریان تولید علم را در نهادهای خودمان مدیریت کنیم؟

به بحث مهندسی علم اشاره کردید لطفا در این باره توضیح دهید و بفرمائید منظور از مهندسی علم چیست؟

 بنده مدتی است به این فکر می کنم که رشته ای ایجاد کنیم به نام مهندسی علم. در آنجا متخصصانی تربیت کنیم که به بحث مهندسی خود علم بپردازند. برای تولید علم باید چه مسیری را طی کنیم که از حداکثر ظرفیتمان برای تولید علم استفاده کنیم؟ نقطه عظیمت ما کجاست؟ فرایند تولید علم چگونه است؟ شاید اگر بخواهیم مقایسه کنیم مهندسی تولید علم را بتوانیم با مهندسی صنایع مقایسه کنیم. مهندسی صنایع یک دانش و مهارتی است که در آن تمام رشته های دیگر را برای تولید یک محصول یا فراورده مدیریت می کند. مهندس صنایع تعیین می کند، مهندسین طراح، مهندسین مکانیک، مهندسین سازه و ... در کجا قرار می گیرند. در علوم اسلامی هم ما باید مهندسی علم را سامان بدهیم. وقتی می خواهیم علمی تولید کنیم کدام تخصص این ها را به صف کند و مدیریت کند. لذا به نظر بنده اکنون که بیش از ربع قرن از پیروزی انقلاب گذشته است ما به طور متمرکز و کاملا فنی به این مسئله بپردازیم و حتی تولید علم خودمان را با کمترین ریخت و پاش انجام بدهیم. احساس من این است که جای این بخش در مجموعه های علمی ما خالی است، اگر به این قضیه بپردازیم می توانیم امیدوارم باشیم که از استعدادهای موجود بیشترین بهره وری را خواهیم داشت، و این اشتهای سیری ناپذیر ایرانیان در دست یابی به علم که در نهاد ایرانیان هست و در لسان پیامبر اکرم (ص) نیز آمده است را مدیریت کنیم:

«جعفر عن أبیه أن رسول الله ص قال لو کان العلم منوطا بالثریا لتناولته رجال من فارس». عبدالله ابن جعفر حمیری در کتاب قرب الاسناد، از پیامبر عظیم الشأن اسلام(ص) نقل نموده که آن حضرت فرمود: «اگر علم  در ثریا باشد مردانی از سرزمین فارس به آن دست خواهند یافت». (قرب الاسناد، ص53، بحارالأنوار، ج64 ، ص175.) 

علاوه بر اینها ما منابع فوق العاده وحیانی داریم، به نظر می  رسد در میان اینها یک بشارات بلکه تصریحات گرانبهایی برای سامان دادن علوم را می توان شکل داد که لازم است مجموعه های علمی حوزوی با اهتمام بیشتری به آن توجه کنند.

این بحث مهندسی علم را از وظایف حوزه های علمیه کشور می دانید یا دانشگاه ها؟

اگر بخواهیم  در سطح کشور بحث کنیم وظیفه حوزه های علمیه، و نیز وزارت علوم تحقیقات و فناوری است. ولی به نحو انحلالی است یعنی هر کسی می خواهد در هر زمینه ای کار کند ابتدا باید علومش را مهندسی کند، بخصوص مجموعه هایی مانند دفتر تبیلغات اسلامی می توانند پیشتاز باشند در این زمینه. حتی مدل هایی که می سازند برای جامعه دینی می تواند الگو باشد  و مورد استفاده همگان قرار گیرد.

یکی از اشکالی که در مسیر تولید علم وجود دارد و همواره مورد بحث قرار گرفته، نبودن حلقه واسط میان تولید علم و عملیاتی کردن آن است، حضرتعالی چه پیشنهادی برای این خلاء علمی دارید؟

بله درست است، مهندسی که بنده عرض کردم یعنی از آغاز تا فرجام تولید یک علم. یعنی نیازها را براساس آمایش سرزمینی تولید کنید و براساس نیازها به تربیت متخصص روی بیاورید، باید ببینیم در کجا چه علمی را نیاز داریم که همان را تولید کنیم، باید برویم سراغ ضرورت ها و اولویت ها، مهندسی علم امکان سنجی و جانمایی می کند که چه میزان و در کجا ما نیاز به تولید علم داریم. البته به نظر می رسد که در عرصه علوم تکنیکال ما رشد بیشتری داشته ایم تا علوم انسانی و اسلامی.

 

انتهای پیام/113