به گزارش روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی تهران، حجتالاسلام والمسلمین محمد شیخالاسلامی «رییس دفتر تبلیغات اسلامی تهران» در گفت و گویی به برگزاری دومین جشنواره «کتاب سال سبک زندگی» با رویکرد بر کتابهای کودک و نوجوان پرداخت که متن این مصاحبه را در ذیل میخوانیم:
* معرفی و تاریخچهای از برگزاری جشنواره «کتاب سال سبک زندگی» بفرمایید.
جشنواره «کتاب سال سبک زندگی» بهعنوان یک اقدامی برای یک فرهنگسازی در عرصه کتاب سبک زندگی و با توجه به موضوع خاص میز سبک زندگی در دفتر تبلیغات اسلامی که همان مصرف کالاهای فرهنگی است، دوره اول آن از اسفند سال 1396 آغاز و برگزار شد.
طبیعتاً اصلیترین بخش این جشنواره، تقدیر از آثار برتر مکتوب و بهطور خاص یعنی کتاب(غیر از نشریه و مقاله) در عرصههای سبک زندگی تعریفشده است.
جشنواره «کتاب سال سبک زندگی» در دوره گذشته در چند رشته از جمله حوزههای مطالعات دینی و مطالعات اجتماعی مرتبط با سبک زندگی(عرصههای تئوری و عملی) برگزار شد، همچنین از برخی از ترجمههای خوب در عرصه سبک زندگی و مؤسسات برتر که در حوزه سبک زندگی مطالعاتی داشتند نیز تقدیر به عمل آمد.
با توجه به اینکه ما در دوره گذشته اصلیترین هدفمان که یکی مطرح کردن جشنواره و دوم تمرکز بر روی آثار مرتبط با کلیات و مبانی سبک زندگی بود، مجموعاً به این اهداف نزدیک شدیم.
اولین جشنواره «کتاب سال سبک زندگی» که در سال 1396 و در سالن فردوسی دانشگاه تهران برگزار شد، آقای حداد عادل «عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام» و نیز حجت الاسلام والمسلمین مهدوی کنی «رییس دانشگاه امام صادق(ع)» که خودشان نیز قدیمیترین اثر در عرصه سبک زندگی به زبان فارسی را نوشته و همچنین جزو کمیته داوران این جشنواره بودند، به سخنرانی پرداختند و در پایان جشنواره نیز از آثار مکتوب برتر تقدیر به عمل آمد.
در جشنواره دومین «کتاب سال سبک زندگی» سعی کردیم که در چندین رشته ورود کنیم، از جمله داستانهای کوتاه و بلند که بخش مهمی بود و شعر و آثار منظوم و همچنین کتابهای مهارتی که دارای ویژگیهای خاص خود را در عرصه سبک زندگی دارد و نیز کتاب انقلاب با توجه به دفاع مقدس و انقلاب اسلامی و ارتباطی که بین اینها و عرصههای سبک زندگی دارد که یک افق گشایی جدی در مطالعات سبک زندگی است و همچنین بخش خاصی با عنوان کتابهای سبک زندگی دین بنیان بود که به جهت اینکه برخی از آثار و کتابها که به دبیرخانه این جشنواره رسیده بود، نه در قالب مهارتی و نه در قالبهای شعر و داستان بودند اما با توجه به اینکه ایدههای مختلفی در عرصه سبک زندگی دینی و اسلامی داشتند، نمیشد که بهراحتی از کنار آنها گذشت، بنابراین به نظر رسید که این بخش را تشکیل داده و در عین حال در دو بعد کودک و نوجوان به آنها بپردازیم.
در اوایل جشنواره که حوزه ترجمه را داشتیم، سعی کردیم در حوزه کتابهای مهارتی نیز ترجمه را داشته باشیم و با توجه به اینکه در کتابهای داستانی تفاوت جدی فرهنگی بین نویسندگان آنها وجود داشت، بخش ترجمه را از این حوزه برداشتیم.
از ابتدای شروع فراخوان، بیش از دو هزار کتاب به دبیرخانه این جشنواره رسید که با چندین دوره غربالگری از بین این آثار، به هشتصد کتاب رسیدیم و نهایتاً روی پنج گزینه تمرکز شد که از بین آنها بر اساس داوری نهایی، یک مجموعه را انتخاب کردیم.
ممکن است که در برخی از عرصهها به یک اثر برتر نرسیده باشیم که داوران ما به این نتیجه رسیدند تا در این آثار که قابلیت برتر بودن و قابلتقدیر بودن را دارند، بهطورمعمول افراد برتر نیز خواهیم داشت.
در مجموع به نظر میرسد که جشنواره از این جهت یک نگاه خوبی خواهد داشت. هم داوران اثرگذار که خود برخی از نویسندگان مطرح در عرصه کتاب و کتاب سبک زندگی هستند که انشاءالله در مراسم پایانی جشنواره نیز از این افراد تقدیر به عمل خواهد آمد و هم اتفاق خوبی که در این جشنواره افتاده، این است که یک ارتباط خوبی بین جشنواره و حوزههای علمیه تهران برقرار شده است که می توان گفت اکثر این حوزهها جشنواره را شناخته و یک گام خوبی در ارتباط دهی با حوزههای علمیه برداشتهشده که این جشنواره به یکی از اهداف خودش نزدیک شده است؛ همچنین برگزاری این جشنواره به یکی از برندهای خوب دفتر تبدیلشده است که ان شاءالله اختتامیه دومین جشنواره با سخنرانی حجت الاسلام والمسلمین واعظی «رییس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم» ما را به یک مدل خوبی از اینگونه جشنوارهها برساند.
* با توجه به این که دومین جشنواره «کتاب سال سبک زندگی» با رویکرد کتاب های کودک و نوجوان برگزار می شود، اهداف اجرایی آن چیست؟
در دومین جشنواره طبیعتاً نمیشد توقع داشت که با توجه به اینکه در سال گذشته به بررسی آثار تا سال 1395 پرداختهشده بود و نیز از طرفی در حوزه مبانی سبک زندگی کار شده و آن آثار مورد بررسی و داوری قرار گرفته شده بود، در طول یک سال آثار مفصلی در عرصه سبک زندگی تعریف شود، و اینکه ما مهمترین عرصه کار در ارتباط با موضوع سبک زندگی، عرصه کتاب کودک و نوجوان است، به همین سبب نمیشود توقع داشت که برای بزرگسالان امکان تغییر و تحول و یا ارتقای سبک زندگی وجود داشته باشد، و میبینیم که تهاجم فرهنگی دشمن یک تمرکز جدی روی موضوع کودک و نوجوان دارد و بسیاری از تغییرات کلی اجتماعی هم در حوزههای رفتاری، زمانی که از طریق کودک و نوجوان ساماندهی شود، خیلی تأثیرگذاری بیشتری خواهد داشت، این تغییرات به شکلی تغییرات کلانی را در جامعه پدید میآورد که مجموع همه اینها و اینکه ما خواستیم وارد عرصههای مهارتی بشویم چون به نظر میرسید که کتابهای مهارتی کودک و نوجوان خیلی سرراستتر و شفافتر و خیلی دقیقترو قابل ارزیابی نوشتهشده است بهخصوص با توجه به اینکه عرصه کودک و نوجوان در کشور ما یک تعریفی دارد و کتابهای کودک و نوجوان و سامانهها و جاهایی وجود دارند که مستقیماً به این موضوع میپردازند و نیز با توجه به اینکه دفتر تبلیغات اسلامی نیز در حوزه کودک و نوجوان دارای سوابقی است که از همان سالهای اوایل انقلاب در این عرصه کار شده و در حال حاضر هم دارای یک مرکز تربیت مربی کودک و نوجوان میباشد، باعث شده است که ما به این بخش ورود پیدا کنیم و در جشنواره سال جاری در حوزه کتاب کودک و نوجوان فکر کنیم و انجام دهیم.
طبیعتاً در برگزاری اینگونه جشنوارهها چندین هدف در نظر گرفته میشود که یکی از آنها تقدیر از برجسته کردن تلاش کسانی است که در این عرصه کار کردند که این همان چیزی است که دیده میشود و از دیگر اهداف ما این است که در واقع به نحوی به دنبال جریان سازی، گفتمان سازی و گفتمان سازی جبهه انقلاب در عرصه کتاب کودک و نوجوان و سبک زندگی هستیم. چیزی که ما در آن ضعف داریم، آن است که عملاً کتابهای کودک و نوجوان یک تمایل عرضی به سمت علاقهمندیهای سکولار دارد و همچنین پیداکردن استعدادهای این عرصه است، برای اینکه بتوانیم در آینده از آنها استفاده کنیم؛ از دیگر اهداف این جشنواره، ایجاد شبکههای مرتبط با کودک و نوجوان و سبک زندگی است؛ در واقع باید گفت که چرایی و اهداف اصلی دومین جشنواره «کتاب سال سبک زندگی» با محوریت کودک و نوجوان بنیان گذاشته شده است.
* تفاوت های اولین و دومین جشنواره «کتاب سال سبک زندگی» درچیست؟
اصلیترین تفاوت جشنواره امسال با سال گذشته در این است که در سال گذشته فرایند داوری این جشنواره به جهت توانمندیهای کاملاً جدی و برند شده دفتر تبلیغات اسلامی در عرصه کتاب و دارا بودن کتابهای مبنایی و تئوریک، برای ما یک فرایند بسیار سادهتری بود و عملاً در بحث داوری از ظرفیتهای داخلی دفتر استفاده شد اما امسال در دومین جشنواره «کتاب سال سبک زندگی» به هر حال درست است که دفتر تبلیغات اسلامی در عرصه کودک و نوجوان ورود دارد اما کار کودک و نوجوان در زندگی کاملاً یک کار تخصصی و ویژه است و عرصه سبک زندگی و کودک، عرصه ای نیست که بتوان با چارچوبهای کلی به سراغ آن رفت؛ بنابراین در جشنواره امسال از یک گروه داوری بسیار قوی و متخصص در عرصه کودک و نوجوان از جمله گلزاری، محقق، خرسندیان و دیگر اساتید این عرصه استفاده کردیم که یک تیم تخصصی داوری ویژه کودک و نوجوان را تشکیل دادند که این مسأله یک تفاوت کاملاً جدی دومین جشنواره «کتاب جشنواره سال سبک زندگی» بود.
نکته دوم این است که امسال به تئوری سبک زندگی اسلامی در فعالیتهای دفتر تبلیغات اسلامی نزدیک شدیم، بنابراین با توجه به همان تئوری، به موضوع انتخاب و فاکتورهای عناصر انتخاب درست و مطلوب متمرکز شدیم و اتفاق ورود داوری به بررسی کتابها با تمرکز ویژه به این انتخاب انجام شد که یک اتفاق خیلی مهم و یک گام به جلو بود؛ به خاطر اینکه فعالان عرصه سبک زندگی و همچنین کسانی که فعالیتهای فرهنگی دارند، یک سردرگمی در تعریف سبک زندگی و ماهیت مسئله سبک زندگی دارند و آن چیزی است که امسال توانستیم تا حد زیادی حل کنیم تا یک سرآغاز و افقگشایی جدیدی در عرصه سبک زندگی و کتابهای سبک زندگی باشد.
بنابراین دو تفاوت جدی ما در این جشنواره یکی در عرصه گروه داوری و ملاکهای داوری می باشد که کاملاً قابلاعتنا است و دوم اینکه در جشنواره امسال به جای اینکه همچون سال گذشته فعالیتهای رسانهای خیلی گستردهای داشته باشیم، سعی کردیم که با رویکرد شبکهسازی و شبکه محوری که در این عرصه دنبال میکنیم، متمرکز شویم؛ به این صورت که یک شبکه ارتباطی خوبی بعد از این جشنواره بر روی کتاب، نویسندگان و ناشران عرصه کودک و نوجوان داشته باشیم، به همین جهت نوع فعالیتهای رسانهای و تبلیغی ما از سطح گسترده برای عامه مردم، بر روی سطح عمیقتری از نخبگی که منطبق بر تأکیدات مقام معظم رهبری در دیدار با مدیران دفتر تبلیغات اسلامی مبنی بر سرمایه گذاری بر روی ارتباط با گروه های مرجع بود، متمرکز شد.
بنابراین تغییر گروه داوری و ارتقای آن به سطح یک تیم کاملاً تخصصی، تغییر محتوای ویژه و فاکتورهای خاص برای داوری و بررسی کتابها و همچنین حرکت از سطح به عمق در این جشنواره و در شبکهسازی جشنواره، تفاوتهای بسیار ویژه امسال با سال گذشته است.
* اجرای اینگونه جشنوارهها خصوصاً جشنواره «کتاب سال سبک زندگی» برای بالا بردن سطح آگاهی و... جامعه هدف تا چه حدی تأثیرگذار است؟
معتقدیم که این جشنوارهها اهداف چند گانه ای دارند که یکی از این اهداف، بالا بردن سطح آگاهی مخاطبان این جشنواره است که در دو سطح اتفاق میافتد، یکی برای افرادی همچون نویسندگان، ناشران و... که مستقیم با حوزه کتاب مرتبط هستند، بهخصوص در عرصه سبک زندگی ما دچار ضعف در تئوری پردازی و محتوایی هستیم که این جشنواره میتواند به اثرگذاری در شاخصهای تقدیر از آثار برتر کمک کند و این بسیار مهم است. نکته دوم تأثیرگذاری بر روی عامه مردم و در سطوح کلی اجتماعی از طریق همه گروههای مرجع، نویسندگان و ناشران است که این هم یک تأثیر بسیار مهمی است یعنی تا گروههای مرجع که بخشی از آنها همین فعالان عرصه کتاب و رسانه هستند را تغذیه نکنیم و یا در واقع انتقال اطلاعات درست به آنها ندهیم و با همدیگر تعامل برقرار نکنیم و ارتباطات اثرگذار و عمیق بر روی گروههای مرجع نداشته باشیم، طبیعتاً امکان ارتباط با سطح عموم جامعه یک مقداری مشکل خواهد بود، بخصوص اینکه در حال حاضر روحانیت و همچنین معلمان و نویسندگان دارای یک جایگاه خاص و ویژهای در موجآفرینی و جریان آفرینی اجتماعی دارند و دارای تأثیرگذاری اجتماعی هستند.
بنابراین اجرای این جشنواره برای بالابردن سطح آگاهی جامعه هدف از دو بعد اثرگذار است، یکی تأثیر مستقیم بر روی مخاطب هدف و دوم با سطوح کلی از طریق همین موارد، که بهمراتب در نگاه جشنواره برای ما مهم تر و تأثیر گذاری عمیقتر و جدیتری دارند.
* تا چه میزانی از نقاط ضعف و قوت جشنواره کتاب سال دوره گذشته برای بالابردن سطح کیفی جشنواره امسال استفاده شده است؟
طبیعتاً در جشنواره امسال نسبت به اتفاقی که در جشنواره سال گذشته افتاد، نگاهی جدی داشتیم، بر همین اساس، در اسفندماه سال گذشته که اولین جشنواره را برگزار کردیم، یک دوره مطالعات یکماههای برای مطالعه آنچه در جشنواره اتفاق افتاد، صورت گرفت و بلافاصله به ارزیابی و ارزشیابی نقاط ضعف و قوت اولین جشنواره «کتاب سال سبک زندگی» پرداختیم و استخراج کردیم و بعد از آن عملاً جشنواره امسال را کلید زدیم؛ بهعنوانمثال فرض کنید که به نظر ما یکی از ضعفهای جدی، بحث زمانبندی بود که فکر میکنیم امسال به یکزمان بندی مناسب از فراخوان کتابها تا جمعبندی آثار و انتخاب آثار برتر رسیدیم و یک ضعف جدی دیگر ما، حضور نویسندگان در فرایند شکلگیری جشنواره، معیارها، فاکتورها و داوریهای چندمرحلهای بود که امسال به لطف الهی این موارد کاملاً رعایت شد و میتوانیم به صورت جدی ادعا کنیم که گروه داوری ما یک تیم کاملاً مرتبط با موضوع جشنواره است و از دیگر نکات قابل مقایسه، حرکت از سطح به عمق بود.
از دیگر نکات قابل مقایسه میتوان به این اشاره کرد که در جشنواره امسال با توجه به اینکه تبلیغات رسانهای از قبیل رسانه ملی و رسانه سطوح دیگر حتی فضای شهری که هزینهای سنگینی دارد و در عینحال که ممکن است اثربخشی هم نداشته باشد، با نگاه به صرفه جویی و بالابردن بهرهوری، نتیجه و اثربخشی سعی کردیم این فعالیتهای پرهزینه را کمتر کنیم و اطلاعرسانی از طریق شبکههای درونگروهی و مرتبط با این عرصه صورت گیرد که بتواند به یک محمل خوبی برای شبکهسازی عرصه کتاب کودک قرار گیرد.
یکی دیگر از وجوه تمایز جشنواره امسال، تمرکز بر یک موضوع از نتیجه بررسی جشنواره سال گذشته بود که به نظر رسید که در جشنواره سال گذشته یک مقداری بحث را باز گذاشتیم که همین امر باعث میشد تا مقداری به جهت پراکندگی در مباحث، در بعد داوری به مشکل بر بخوریم، بر همین اساس، امسال توانستیم با تمرکز بر روی یک محور، کار را به شکل بهتری به جلو ببریم و سامان دهیم و جنس داوران و نوع تعاملات با فضای دفتر و حوزههای علمیه که اینها چیزهایی بودند تا ما از بررسی نقاط ضعف و قوت جشنواره سال گذشته به این اهداف برسیم که فکر میکنم به لطف الهی جشنواره بهتری داشته باشیم.