پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

در نشست مجازی تبیین شد؛ چیستی «معنویت در قرآن» محمدمسعود سعیدی،استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، چیستی مقوله «معنویت در قرآن» و کتاب «نظریه معنویت در قرآن» به قلم خود را مورد بررسی قرار داد. به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی به نقل از خبرگزاری ایکنا از خراسان رضوی، محمدمسعود سعیدی، استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، شامگاه ۲۵ شهریورماه، در نشستی مجازی با عنوان «نظریه معنویت در قرآن»، در خصوص اینکه امروزه بحث معنویت در جامعه بین‌المللی پررنگ است و همواره انسان‌ها به دنبال معنویت هستند، اظهار کرد: با توجه به اینکه معنویت یک مفهوم بسیار مبهمی است و به دلیل اینکه تعداد گروه‌های معنوی در جامعه نسبت به سال‌های گذشته افزایش پیدا کرده است، از این‌رو لازم است در ابتدا تعریف روشنی از معنویت داشته باشیم و معنویتی که افراد در جامعه امروز با آن معنویتی که قرآن به آن اشاره کرده است را مقایسه کنیم و به چیستی معنویت از دیدگاه قرآن نیز پی ببریم.

وی بیان کرد: لغت «معنویت» نه در قرآن و نه در سنت و روایات آمده است و در حقیقت یک لغت جدید است و به همین دلیل نمی‌توان از این لغت یک تعریف دینی ارائه داد، از این‌رو اگر بخواهیم بدانیم که معنویت از دیدگاه قرآن چیست باید یک تعریف بیرونی از آن ارائه دهیم.

استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تصریح کرد: البته گفتنی است تعریفی که از معنویت دینی ارائه می‌دهیم تعریفی است که مرتبط با ذهن و مطالعاتی که از گذشته داشته‌ایم، است و نمی‌توانیم تعریفی را بدون هیچگونه ذهنیت و شناخت قبلی ارائه دهیم. از این‌رو ما باید تعریفی داشته باشیم که این امر را تصریح کند و به ما نشان دهد که این موضوع از چه مطالبی برخوردار است.

سعیدی با اشاره به تعریف معنویت در قرآن بیان کرد: معنویت در قرآن به معنای جست‌وجوی نسبتاً پایدار امر قدسی در زندگی است که این تعریف در مقایسه با تعریف‌های دیگری که در خصوص معنویت آمده است، به نوعی بهترین و بی‌طرف‌ترین تعریف است، اما در اینجا منظور از این امر قدسی، هر نیروی ماورایی که انسان‌ها خود را وابسته به آن می‌دانند، است.

وی اظهار کرد: در حقیقت اگر ما پذیرفتیم که مقصود از معنویت، جست‌وجوی امر قدسی است در ادامه باید ببینیم که قرآن در این خصوص چه می‌گوید، چه راهکارهایی برای این امر قدسی به ما ارائه می‌دهد و چه موانعی را برای این امر نیز تعریف می‌کند.

عضو هیئت علمی پژوهشکده اسلام تمدنی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی اضافه کرد: بنابراین منظور از جست‌وجو در این تعریف آن است که انسان در زندگی خود برای ارتباط، شناخت بهتر و نزدیک شدن به امر قدسی تلاش کند و همواره از این مقوله نیز برای برآوردن نیازهای زندگی خود از طریق ارتباط با این امر قدسی کمک بگیرد و من نیز در اینجا سعی کرده‌ام که همه این تعاریف و مؤلفه‌ها را در کتاب «نظریه معنویت در قرآن» گردآوری کنم.

سعیدی بیان کرد: البته که باید بدانیم قرآن نیز ویژگی‌هایی را برای معنویت ارائه داده است و نخستین ویژگی این است که معنویت را امری ارادی و اختیاری می‌داند، ویژگی دوم نیز معنویت را مختص به دین و آئین خاصی نمی‌داند و گفته است هرکسی که به خدا ایمان آورد نزد خداوند پاداش دارد و فرهنگی بودن مقوله معنویت نیز از دیگر ویژگی‌هایی است که خداوند در قرآن در خصوص معنویت آورده است.

وی در خصوص معنویت فردی اظهار کرد: در حقیقت در خصوص معنویت فردی و اینکه گفته می‌شود چگونه یک فرد به معنویت دست پیدا کرده و آیا این معنویت در وجود او زیاد و یا کم شده است باید گفت که در حقیقت جست‌وجوی امر قدسی مقوله‌ای است که آزمونی برای سنجش آن وجود ندارد و تنها فرد می‌تواند به این موضوع پی ببرد که تا چه اندازه به خداوند نزدیک شده و توانسته با او ارتباط برقرار کند.

نویسنده کتاب «نظریه معنویت در قرآن» تصریح کرد: در حقیقت کتاب «نظریه معنویت در قرآن» مقوله معنویت را به گونه‌ای تعریف کرده است که هر شخصی می‌تواند معنویت را با معنویت‌های دیگر مقایسه و بر اساس ملاک‌های خود، آن را آنگونه که می‌خواهد انتخاب کند.

سعیدی در پاسخ به این سؤال که آیا معنویت در قرآن تنها به خداوند محدود می‌شود یا اینکه به فرشتگان و اهل بیت(ع) توسعه پیدا می‌کند، تأکید کرد: منظور از امر قدسی در تعریف معنویت، قدرت‌های برتر و منزه در باور و اندیشه آدمی است که مصداق این امر قدسی در قرآن، خداوند است. از این‌رو نمی‎توان معنویت را به فرشتگان، اهل بیت(ع) و غیره که بندگان خداوند هستند، نسبت داد.