پاییز 1391

چکیده
موضوع این پژوهش تفسیر روایی اهل بیت(علیهم السلام) در سوره سبأ است. هدف از آن ارائه تفسیری مبتنی بر روایات از این سوره و اهمیت‌بخشی به نقشی که روایات در فهم و تفسیر قرآن می‌توانند ایفا نمایند و نیز نیل به منظور آیات از طریق روایات معصومان(علیهم السلام)، و در ادامه فهم پیام‌های مورد تأکید در روایات تفسیری این سوره می‌باشد. تحقیق مزبور دارای دو دامنه‌ی قرآنی و روایی است که دامنه‌ی قرآنی آن طایفه ها‌ی آیات در تفسیر المیزان، با انتخاب سوره سبأ می‌باشد و دامنه‌ی روایی آن مجموعه‌ی روایات تفسیری أهل بیت(علیهم السلام)  از تفاسیر مأثور قمی، الصافی، البرهان، نورالثقلین و روایات تفسیری پیامبر اکرم( صلی الله علیه و آله و سلم)  در الدرالمنثور است. روش پژوهش در این تحقیق کتابخانه‌ای است. کلیه مطالب در سه فصل تنظیم شده است. فصل اول مشتمل بر سه  قسمت است که عبارتند از مفاد ظاهری آیات، مفاد روایات تفسیری ذیل آیات و در انتها مقایسه مفاد ظاهری و مفاد روایی، فصل دوم به گونه شناسی روایات پرداخته و فصل سوم آموزه های هدایتی سوره سبأ را مورد بررسی قرار می دهد. با عنایت به 266 روایت بررسی شده ذیل آیات این سوره،64 روایت آن مربوط به روایات تفسیری می‌باشد که در بعضی موارد با آیات هم مفهوم است و در برخی موارد روایت در مفهوم آیه گستردگی ایجاد کرده و یا نسبت به آیه تضییق شده است. 
موضوعاتی از قبیل علم خداوند به موجودات، گوشه هایی از زندگی حضرت داود و سلیمان(علیهما السلام)، شفاعت و رسالت رسول اکرم( صلی الله علیه و آله و سلم) ،‌ اجر انفاق و احوال انسان در حال مرگ از موضوعات برجسته فصل اول است. در فصل دیگر پایان‌نامه که به بحث گونه‌شناسی پرداخته شده‌است، 44 روایت مورد بررسی قرار گرفته که اکثر آن مربوط به گونه‌ی ذکر مصداق است. در پایان به پیام‌های مورد تأکید آیات و روایات پرداخته شده است که در سه آموزه‌ی اعتقادی، تربیتی و مدیریتی تنظیم شده است. نسبت حجمی آموزه‌های اعتقادی و تربیتی تقریباً مساوی است و آموزه مدیریتی در جایگاه پایین تر قرار دارد. شاید بتوان از آن به این نتیجه دست یافت که برای بیان موضوعات اعتقادی باید از اهرم موضوعات تربیتی وارد شد.
نتایجی که از این تحقیق حاصل شد ازمجموعه روایات تفسیری در انواع گونه‌ها، 232 روایت ذیل 37 آیه که مورد بررسی دلالی قرار گرفته است عبارتند از این که شاید أکثر روایات تفسیری قابل استفاده اند، تناقضی میان آیات و روایات دیده نشده و این که روایات در تفسیر الدرالمنثور وجه اشتراک زیادی با روایات شیعه داشت.

 کلید واژه ها: أهل بیت(علیهم السلام)، تفسیر أثری، روایت، سوره سبأ، قرآن.