چکیده:
موضوع این پژوهش تفسیر روایی اهل بیت‌(علیهم السلام) در سوره نمل است. هدف از آن ارائه تفسیری مبتنی بر روایات از این سوره و اهمیت‌بخشی به نقشی که روایات در فهم و تفسیر قرآن می‌توانند ایفا نمایند و نیز نیل به منظور آیات از طریق روایات معصومان(علیهم السلام) و مقایسه مفاد ظاهری با مفاد روایی و سپس فهم پیام‌های مورد تأکید در روایات تفسیری این سوره می‌باشد. در مفاد ظاهری به عظمت و و هدایت قرآن و وحی، سرگذشت پنج پیامبر بزرگ الهی و مبارزات آنها با اقوام منحرف بحث می‌کند. یکی از امتیازات این سوره بیان داستان سلیمان(علیه السلام) و ملکه سبا و چگونگی ایمان آوردنش به خدا و تسلیم موجودات در برابر سلیمان(علیه السلام) می‌باشد. نشانه‌های خدا در عالم آفرینش و مسأله معاد یکی دیگر از موضوعات این بخش است. با عنایت به 109 روایت بررسی شده ذیل آیات این سوره، 56 روایت آن مربوط به روایات تفسیری می‌باشد که در اکثر موارد با آیات تطابق داشته و گاه معصوم درصدد بیان لایه‌های باطنی آیات بوده‌است. روایات وارده در ذیل آیات موردنظر، سبب وضوح در مفهوم آیات و تبیین آنها جهت فهم بهتر مخاطب گردیده‌است. از جمله جستجوی موسی(علیه‌السلام) در طلب آتش برای خانواده‌اش و ارائه‌ی دقیقی از موقعیت جغرافیایی آن مسیر با توجه به روایت و نیاز آنان به آتشی که گرمایش بر نور آن غلبه داشته‌باشد. بیان روایات داستانی که به نقد و بررسی آن پرداخته‌شده‌است. برخی روایات نیزمانند جنی‌بودن مادر بلقیس مطابق مبنای انسان‌شناسی و طبیعت‌شناسی ثابت نشده‌است. روایات تفسیری سوره نمل از یک تنوع گونه‌ای برخوردار است و بیشترینه‌ی آن تطبیقی است. از جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: وجود قانون وراثت بین همه ائمه(علیهم السلام) و عدم اختصاص به سلیمان(علیه السلام) و داود(علیه السلام)، آگاهی امامان معصوم(علیهم السلام) به زبان حیوانات، حضرت محمد(صلی الله علیه وآله وسلم) و خاندانش مصداق برگزیدگان الهی، امام زمان(عجل الله تعالی فرجه) مصداق مضطر، امام زمان(عجل الله تعالی فرجه) و امیرالمؤمنین(علیه السلام) مصداق جنبندگان روی زمین.
 پیام‌های مورد تأکید آیات و روایات در پنج آموزه‌ی اعتقادی، اخلاقی و تربیتی، اجتماعی، سیاسی و علمی تنظیم شده است. بیشترین آموزه‌ها مربوط به اعتقادی بوده که به موضوعاتی از قبیل معاد، نبوت، سنت‌های الهی، آزمون‌های الهی و نظام خدا در عالم آفرینش پرداخته‌است.

کلید واژه‌ها: تفسیر، روایت تفسیری، تفسیر روایی، تفسیر اثری، سوره نمل، گونه‌ها، آموزه‌ها