به گزارش روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی، آیت الله احمد مبلغی در مراسم رونمایی از کتاب «بررسی عیار تمدنی جمهوری اسلامی ایران» که در مرکز همایش های غدیر برگزار شد، اظهار داشت: یکی از خاطرات شیرین تحقیقاتی من همکاری با مجموعه‌های نوگرا از حیث رویکردی و پژوهشی بوده است که از مصادیق آن، گروه مطالعاتی طرح بررسی عیار تمدنی جمهوری اسلامی است.
وی با بیان اینکه جمع پژوهشگران طرح بررسی عیار تمدنی جمهوری اسلامی یک حرکت رو به جلو در عرصه تمدن اسلامی را بنا نهادند، گفت: امید است این گروه پژوهشی مطالعات خود را با‌حوصله و به صورت عمیق پیش ببرند و به نقاط روشن، ملموس و همراه با طرح پیشنهادات مناسب برسانند.
رئیس مرکز پژوهش‌های اسلامی مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: در این پژوهش، در زمینه مناسبات تمدنی یک دیدگاه ویژه باز شده است که با این وجود می‌توان امید داشت بحث‌های تمدنی این پژوهش راه درستی را پیش گرفته است.
وی با بیان اینکه مناسبات تفاوت‌هایی با تمدن دارد، اظهار کرد: نوع مناسبات و تعیین مناسبات یک امر تمدنی است، یعنی تمدن به سمت متنوعی از مناسبات پیش می‌رود. تفاوت دیگر نیز معروض بودن این مناسبات برای تمدن و یا عناصر تمدنی است، یعنی تمدن برای کالبد پیدا کردن در یک مکان بر روی مناسبات اسقرار می‌یابد.
آیت الله مبلغی با اشاره به اینکه ویژگی دیگر مناسبات ظرف بودن برای شکل‌گیری عناصر تمدنی است، خاطرنشان کرد: فرصت‌ها و ویژگی‌های مربوط به تمدن در ظرف مناسبات محقق می‌شود.
وی ادامه داد: یک سوال اساسی که در زمینه تمدن اسلامی مطرح می‌شود این است که اطراف مناسبات چه مجموعه‌هایی قرار دارند و مناسبات در یک نگاه اندیشه‌ای و دینی چه مجموعه‌هایی را تشکیل می‌دهد؟ این بخش جنبه‌های درون تمدنی و برون تمدنی را شامل می‌شود؛ نگاه برون تمدنی نتیجه نگاه کلانی است که منجر به تقسیم و تعریف اطراف این تمدن می‌شود.
عضو مجلس خبرگان رهبری با تاکید بر شمولیت قرآن در جوابگویی نسبت به مسائل اطراف مناسبات اظهار کرد: در قرآن با دو واژه انسان و ناس مواجه می‌شویم که همه مردم را شامل می‌شود. قرآن کریم در موارد مختلفی به انقسام مفهوم «ناس» پرداخته است که یک فرصت مطالعاتی بسیار قابل توجه برای شروع شناخت تمدن و یا مطالعات برون تمدنی فراهم نموده است.
وی با بیان اینکه دو تقسیم‌بندی کلان در رابطه با مفهوم ناس و مردم در قرآن کریم وجود دارد، خاطرنشان کرد: خداوند متعال در یکی از این انقسامات مردم را به شعوب و اقوام تقسیم کرده است؛ خداوند در آیه 13 سوره حجرات می‌فرماید «یا ایها‌الناس انا خلقناکم من ذکر و انثی و جعلناکم شعوبا و قبائل لتعارفوا».
آیت الله مبلغی در رابطه با انقسام مردم به شعوب و قبائل بیان کرد: شعب و شعوب دایره گسترده‌تری نسبت به قوم و اقوام دارند و اقوام و قومیت درون یک شعب قابل گنجاندن است.
وی گفت: تقسیم شدن مردم به شعوب و قبائل که منجر به داشتن ظرفیت‌های متفاوت شده، فعل تکوینی خدا است، به همین دلیل است که در آیه شریفه این پدیده با لفظ «جعلناکم» ذکر شده است.
عضو مجلس خبرگان رهبری با بیان اینکه دومین انقسام و تقسیم‌بندی مردم در قرآن کریم تحت عنوان «جعل امم» ذکر شده است، عنوان کرد: جعل امت‌های مختلف در آیات مختلفی مطرح شده است؛ خداوند متعال در آیه 118 سوره هود می‌فرماید «ولو شاء رب لجعل الناس امه واحده» این آیه بر خلاف آیه مذکور در سوره حجرات، تشریعی است.
وی اظهار کرد: در جعل شعوب و اقوام، مسائل نژادی و جعرافیایی مطرح است که وضعیت‌های نژادی مختلف و جغرافیایی متعدد، اساس تشکیل شعب و قبایل را تشکیل داده است؛ اما در جعل امت‌ها بحث جغرافیا مطرح نشده است؛ امت بودن بر اساس شرعه و منهاج است.
آیت الله مبلغی به تشریح تفاوت‌های منهاجیت و شریعت پرداخت و بیان کرد: منهاج اعم از شرعه بوده و نسبت به آن حالتی ثبوت یافته‌تر و استقرار یافته‌تر دارد اما منهاج بیشتر از شرعه از روش‌ها و الگوها برخوردار است.
وی ادامه داد: شریعت از سوی خدا آمده و ممکن است که به آن عمل نشود؛ حتی ممکن است فهم درست و کاملی از سوی مخاطب ایجاد نیز نسبت به شریعت صورت نگیرد؛ شریعت اساس است و اگر به آن عمل شود، به منهاج می‌انجامد.
عضو مجلس خبرگان رهبری با بیان اینکه منهاج نسبت به شریعت ارتباط دقیق‌تری با تمدن دارد، اظهار کرد: منهاج را باید همان تمدن و یا حداقل رکن اساسی آن دانست، زیرا تمدن در هر رویکرد خود روش و اساسی دارد و بر این اساس ارتباط دقیقی با منهاج خواهد داشت.
وی خاطرنشان کرد: در مناسبات تمدنی باید به این سوال پاسخ داده شود که تمدن به امت نسبت داده می‌شود یا اسلام، یعنی مطرح کردن مسئله تمدن اسلامی درست است یا تمدن مسلمانان؟
آیت الله مبلغی با اشاره به اهمیت تشریح هدف خداوند متعال از تقسیم کردن انسان به شعب و قبایل، اظهار کرد: خداوند متعال با ذکر عبارت «لتعارفوا» در ادامه آیه 13 سوره حجرات، هدف از انقسام مردم به شعب و قبائل را شناخت مردم عنوان می‌کند.
وی با بیان اینکه مراد از شناخت در آیه 13 سوره حجرات شناختی تکمیل‌گرا و تنظیم‌گرا است، خاطرنشان کرد: تکمیل‌گرا بودن این شناخت یعنی هر قومی قابیلیت‌ها و ظرفیت‌هایی مختلف خاص خود را دارد.
عضو مجلس خبرگان رهبری با اشاره به اینکه شناخت مورد نظر در آیه 13 سوره حجرات برای تکمیل و تکامل انسان است و بدون این تکامل امر بیهوده‌ای است، عنوان کرد: پس از ظهور امام زمان(عج) بیشترین فضا برای این شناخت در راستای معارف منتهی به تکامل زندگی فراهم می‌شود. جمهوری اسلامی نیز در این زمینه تلاش نموده و موفق شده تا حدودی این فضا را ایجاد کند.
وی گفت: بعد تنظیم‌گرای شناخت مورد نظر در آیه 13 سوره حجرات به این معنا است که اگر خداوند انسان‌ها را با ویژگی‌های مختلف خلق نمی‌کرد، خلق مردم به صورت تلنباری و انباشتی صورت می‌گرفت و نتیجه آن بی‌نظمی و هرج و مرج بود.
آیت الله مبلغی در ادامه به تشریح انقسام اممیت انسان پرداخت و گفت: بحث جعل اممیت بسیار مهم است که جمهوری اسلامی را با رویکردهای اشتباهی مانند رویکرد سلفیت و رویکردهای غربی جدا می‌کند.
وی با بیان اینکه اممیت از آنجایی که به خدا نسبت داده شده کار مثبتی است، اظهار کرد: خداوند متعال با لفظ «لیبلوکم فیما آتاکم» در قران کریم دلیل این انقسام را مورد آزمایش قرار دادن همه انسان‌ها مطرح کرده است.
عضو مجلس خبرگان رهبری با اشاره به اینکه همه انسان‌ها از فرصت آزمایش الهی برخوردار هستند، گفت: در این راستا قرآن کریم همه مناسبات انسان را در رابطه با خداوند متعال تعریف می‌کند؛ ما نیز باید همه رفتارها و مناسبات خود را در راستای خدامحوری بدانیم. تعامل ما با سایر امت‌ها نیز باید بر همین اساس باشد چرا که حتی اگر امت مقدسی نباشند، به دلیل انتساب فعل انقسام به خدا، امر مقدسی هستند.
وی با بیان اینکه دستور عملکرد ما در ارتباط با سایر امت‌ها در قرآن کریم «فاستبقوا الخیرات» دانسته شده است؛ یعنی اساس عملکرد ما باید مسابقه و رقابت با سایر امت‌ها در خیرات و نیکی‌ها باشد.
آیت الله مبلغی ادامه داد: یک مسئله مهم دیگر این است که مسلمان نباید همه خیرات را در خود بینید و اینگونه بیاندیشد که دیگران هیچ خیری ندارند، زیرا بخشی از خیرات فطری بوده و دینی نیستند. بحث ما نیز این است که دین اسلام خیرات بیشتری را نسبت به اغیار ارائه کرده است.