به گزارش روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی، حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر مصطفی جمالی در دومین روز مراسم بررسی کتاب «بررسی عیار تمدنی جمهوری اسلامی» که در مرکز همایش‌های غدیر برگزار شد، با ارائه مقاله خود با موضوع بررسی انتقادی قرایند اسلامی سازی علوم انسانی در تجربه جمهوری اسلامی اظهار داشت: بحثی که بنده در این کتاب مطرح کرده‌ام، مفصل‌ترین مقاله کتاب «بررسی عیار تمدنی جمهوری اسلامی ایران» است که در آن کارنامه جمهوری اسلامی در علوم اسلامی با رویکرد تمدنی مورد بررسی قرار گرفته است.
وی گفت: متأسفانه علی‌رغم کارهای زیادی که در حوزه علوم انسانی انجام شده است، یک کارنامه منسجم از وضعیت علوم انسانی در جمهوری اسلامی مشاهده نمی‌شود؛ در حالی که وجود چنین کارنامه‌ای در کشور ضروری است.
عضو فرهنگستان علوم اسلامی با بیان اینکه نبود کارنامه منسجم و معین در حوزه علوم انسانی، پژوهش در این موضوع را برای ما دشوار کرده است، تصریح کرد: هیچ اطلاعات منسجمی در حوزه علوم انسانی به‌ویژه در مسائل مصداقی و جزئی مشاهده نمی‌شود و بسیاری از مراکز علمی و مؤسسات از یکدیگر اطلاعی ندارند؛ لذا تحقیق ما پیرامون وضعیت علوم انسانی به صورت کلی بررسی شده است.
* دوره های بررسی تجربه جمهوری اسلامی در حوزه تحول علوم انسانی
وی افزود: در این مقاله تجربه جمهوری اسلامی در حوزه تحول علوم انسانی و اسلامی سازی آن در سه دوره از حیث منظر، سند و عمل مورد بررسی قرار گرفته است، دوره اول شامل دهه اول انقلاب می‌شود. نظریه غالب این دوره که شروع آن با انقلاب فرهنگی بود، تهذیب علوم انسانی است، هر چند نظریه تحول امام خمینی(ره) ناظر به تحول عمیق در حوزه علوم بود.
حجت‌الاسلام والمسلمین جمالی با بیان اینکه امام راحل نگاه تمدنی و دیدگاهی جهانی داشت، اظهار داشت: دوره اول انقلاب مهم‌ترین دوره از نظر علمی است. مسئله انقلاب فرهنگی در دیدگاه امام خمینی(ره) سنگین‌ترین مسئله پس از انقلاب سیاسی بود. امام راحل نگاه تمدنی و دیدگاهی جهانی داشت.
وی گفت: امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری نگاه تمدنی جامعی دارند که باید تمام علوم در ذیل این دیدگاه تعریف شوند، متأسفانه این اندیشه بلند امام و رهبری در اسناد، سیاست‌گذاری‌ها و عملکردها دیده نمی‌شود.
عضو فرهنگستان علوم اسلامی با اشاره به این که اسلامی‌سازی به جای ورود در حوزه تخصصی علوم تنها در فرهنگ عمومی دانشگاه ورود پیدا کرد، تصریح کرد: در دوره سوم که اسلامی‌سازی علوم اسلامی مطرح شد، یکی از مسائل مهم بحث وحدت حوزه و دانشگاه بود اما تنها کاری که انجام شد، تصرفات جزئی در فرهنگ دانشگاه بود.
وی با اشاره به دوره دوم تجربه جمهوری اسلامی در حوزه تحول و اسلامی سازی علوم انسانی، افزود: این دوره مصادف با پایان جنگ و شروع دوره سازندگی در کشور بود. در این دوره با توجه به شرایط پیش آمده و غلبه اندیشه تکنوکرات و توجه به بازسازی، مسئله انقلاب فرهنگی و تولید علوم انسانی به محاق رفت.
حجت‌الاسلام والمسلمین جمالی اظهار داشت: در دوره دوم تجربه جمهوری اسلامی در حوزه علوم انسانی، این علوم کمتر مورد توجه قرار گرفت و بیشتر به علوم تجربی پرداخته می‌شد، البته در این دوره جریان علمی دوره اول ادامه پیدا می‌کند و این جریان تجرببات بیشتری کسب می‌کند. افزایش شبهات در این دوره موجب عمیق‌تر و مسلح‌تر شدن جبهه انقلاب فرهنگی شد.
وی گفت: دوره سوم تجربه جمهوری اسلامی در حوزه تحول و اسلامی سازی علوم انسانی از سال ۸۱ آغاز شد، در این دوره، با طرح نظریه تمدن اسلامی و مسئله نهضت نرم‌افزاری مسیر جدیدی فراروی نهادهای علمی کشور گشوده شد.
عضو فرهنگستان علوم اسلامی تصریح کرد: بر همین اساس موجی جدید با شدت و ضعف متفاوت در مؤسسات و دانشگاه های کشور ایجاد شد، البته به موازات پرونده علوم انسانی، دو پرونده فقه حکومتی در حوزه‌های علمیه و الگوی اسلامی ـ ایرانی پیشرفت هم مورد توجه و سؤال جدی واقع شد.
وی با بیان این که در حوزه اسناد مهم در این دوره می‌توان به چشم‌انداز کشور، نقشه جامع علمی کشور و برنامه پنجم توسعه اشاره کرد، افزود: در این دوره برخلاف دو دوره قبل تئوری غالب، تئوری تولید علوم انسانی اسلامی بر اساس آموزه‌های دینی است.
حجت‌الاسلام والمسلمین جمالی اظهار داشت: در این دوره هنوز به اقتضای فضای علمی و تفاوت نگرش‌ها میان معتقدین به علم دینی، در باب چیستی علم دینی و چگونگی دستیابی به آن اختلاف‌های جدی مطرح است؛ هرچند می‌توان همگی را جزو قائلين به علم دینی و تمدن اسلامی در مقابل مخالفين علم دینی و تمدن اسلامی دانست.
وی گفت: در این مقاله بدون داوری بین دیدگاه های مختلف در باب چیستی علم دینی، تنها به ارائه گزارشی اجمالی از دیدگاهای قائلین به علم دینی با طبقه بندی خاصی بسنده شده که شامل تئوری‌های مبناگرا، تئوری‌های فرا مبناگرا و تنوری روش‌های مضاف است.
* علوم انسانی حساس‌ترین علوم در تمدن‌سازی
عضو فرهنگستان علوم اسلامی علوم انسانی را حساس‌ترین علوم در تمدن‌سازی عنوان کرد و تصریح کرد: اگرچه نظریات مختلفی در دوره سوم تجربه جمهوری اسلامی در حوزه تحول و اسلامی سازی علوم انسانی بوجود آمدند، اما عزم جدی برای تحول در حوزه علوم انسانی مشاهده نمی‌شود. علوم انسانی حساس‌ترین علوم در تمدن‌سازی است که متأسفانه نقشه جامع علمی نداشته و در جایگاه اصلی خود نیز قرار نگرفته است.
وی افزود: از مشکلات اصلی ما ساختارگرا بودن حوزه و تجربه‌گرا بودن دانشگاه است. تا وقتی که حوزه علمیه دست به تغییر ساختار خود نزند، از نیازهای تمدنی عقب می‌ماند. از مشکلات دیگر نیز تجربه‌گرایی دانشگاه است که به تعبیر مقام معظم رهبری از اساس شکل غربی دارد.
* لزوم ایجاد فرهنگستان علوم جهت بررسی روند تولید علم
حجت‌الاسلام والمسلمین جمالی با بیان اینکه برای تشکیل یک تمدن باید سیستم واحد مدیریت پژوهشی داشته باشیم، اظهار داشت: باید فرهنگستان علومی ایجاد شود تا روند تولید علم، پژوهش‌ها و تحقیقات به خوبی مورد بررسی و تنظیم قرار گیرد.
وی با اشاره به اینکه در دنیای امروز همه عرصه‌های دانشی مهندسی می‌شود، گفت: هیچ پروژه‌ای در دنیای غرب به صورت آزاد فعالیت پژوهشی نمی‌کند و آن‌ها از همه فرصت‌های پژوهشی برای اهداف مورد نظر خود استفاده می‌کنند.
عضو فرهنگستان علوم اسلامی با بیان اینکه فضای علمی در کشور ما سیاست زده شده. خاطرنشان کرد: برخی از کشورهای توسعه یافته ۸۰ درصد بودجه کشور خود را صرف تحقیقات می‌کنند؛ اما متأسفانه در کشور ما بودجه مالی پژوهشگاههای کارآمد قطع می‌شود.