انوارالفقاهه

معرفی انوارالفقاهه
شیخ حسن کاشف الغطاء فرزند کوچک شیخ جعفر کبیر متوفای 1228ق (صاحب کشف الغطاء) از بزرگان فقهای امامیه و از مشاهیر عصر خود بود. وی در سال 1201ق در نجف اشرف به دنیا آمد و قبل از بیست سالگی به درجه اجتهاد رسید، زیرا وی عصاره بزرگانی همچون پدر و برادر (شیخ موسی متوفای 1241ق) و سید محمد جواد عاملی (صاحب مفتاح الکرامه) (م1226ق) و شیخ اسد الله شوشتری و دیگر اعلام عصر خود بود.
بعد از وفات پدرش (شیخ جفعر کاشف الغطاء) راه پدر را در تحقیق و تألیف و تتبع ادامه داد و بیشتر وقتش را به امور علمی گذراند و کمتر به زعامت دینی و دنیایی مردم اهتمام داشت، ولکن بعد از وفات برادرش شیخ محمد (م 1247 ق) جانشین او در حله گشت و بعد از مرگ دیگر برادرش شیخ علی (م 1253ق) و به نجف اشرف بازگشت و جانشین او شد و مرجعیّت عام یافت که همزمان با ریاست عامّه شیخ محمد حسن نجفی (م1266ق) صاحب جواهر الکلام بود.
دقت نظر و تتبع و اجتهاد شیخ حسن کاشف الغطاء در زمان مرجعیّت عامّه صاحب جواهر به حدّی بود که سید محمد هندی، شاگرد و داماد صاحب جواهر مقلّد شیخ حسن گردید و او تصریح می‌کند که: «... و تقلیدی و رجوعی فی الفتاوی إلیه {:شیخ حسن صاحب انوار الفقاهه }». 
بیش از ده سال (ما بین سالهای 1353 تا 1266ق) صاحب انوارالفقاهه با صاحب جواهر الکلام در نجف اشرف با هم بودند و به پیشنهاد صاحب جواهر به عنوان نماینده تام الإختیار و نفر اول شیعیان در حکم و إفتاء در زمان حکومت عثمانی – جهت رفع اختلافات شیعه و سنی- به بغداد سفر می‌کند و با قضات  عثمانی به بحث می‌پردازد و با سربلندی از جلسه بغداد خارج می‌شود.
کتب تراجم در وصف ایشان نوشته ‌اند: «... کان فقیه زمانه و علامه عصره و أوانه، أورعهم و أعبدهم و أصدقهم و أفقههم ... کان اصولیاً مجتهداً بصیراً بالأخبار و اللّغة، منشاً بلیغاً شاعراً ... و کانت ترد علیه الأسالة من الأقطار ، فیجب عنها بأسرع وقت ...»
برخی را اعتقاد بر این است که انوار الفقاهه ارجحیّت و مزیّت بر جواهر الکلام دارد، هم از جهت جامعیّت و هم از جهت روش استدلال، ولکن انوارالفقاهه تا کنون به چاپ نرسیده بود و دردسترس مراجع و مجتهدین و فقهاء قرار نداشت تا بتوانند مراجعه ومقایسه کنند. و با چاپ این کتاب برتری یکی بر دیگری مشخص خواهد شد.
حضرت آیة الله حاج آقا موسی شبیری زنجانی (دام ظلّه) معقتد است که: «... اگر کسی انوارالفقاهه کاشف الغطاء را با جواهر تطبیق دهد، به اعلمیت کاشف الغطاء معتقد می‌شود، .. و از نظر کثرت فروع و احتمالات راجع به موضوع، انوارالفقاهه بر جواهر مقدم است، و در جنبه‌های فکری مسأله نیز ترجیح دارد». (جرعه‌ای از دریا، ج1، ص496، چاپ 1389ش).
و از پیشینیان مانند سید صدر الدین صدر (پدر سید حسن صدر) نقل شده که صاحب انوارالفقاهه از صاحب جواهر افقه بوده است، «کان الشیخ الحسن... فقیه الشیعه فی زمانه، و استاذ الشیوخ و شیخ مشایخنا فی الفقه، سمعت من والدی(قدس سره) و هو تلیمذه {: صاحب أنوارالفقاهه} أنّه کان أفقه من الشیخ صاحب الجواهر». (تکملة أمل الآمل سید حسن صدر، ج 2، ص 339).
انوارالفقاهه بر خلاف جواهر الکلام، شرح و حاشیه بر کتابی نیست، و بهتر توانسته مطالب فقهی رادسته بندی کند، و عدم تألیف چند باب کوچک فقهی از انوارالفقاهه، به هیچ عنوان نقص کتاب محسوب نمی‌شود، چرا که در دیگر ابواب فقهی، مسائل ابواب تألیف نشده، به مناسبت مطرح و بحث شده و مصداق بارز آن، بحث ولایت فقیه است (به جهت عدم تألیف باب جهاد و امر به معروف) در کتاب القضاء، به تفصیل بحث کرده است.
شیخ حسن کاشف الغطاء در تألیف کتاب انوارالفقاهه و نیز در ترتیب ابواب فقهی بسیار متأثّر و شبیه آثار شهیدین(رحمهما الله) خصوصاً آثار شهید اوّل عمل کرده است. و از حیث حجم کتاب، انوارالفقاهه – نسبت به جواهر الکلام – کمتر از یک سوّم جواهر است که گویای موجز و مختصر بودن کتاب است و شاید در نظر اکثر فضلا نقص به حساب آید. و لکن در نظر اهل فن و مجتهدین، ایجاز و مختصر نویسی و با ایماء و اشاره به ادله پرداختن، موجب اتقان و خبرویت مؤلف است و جزء فضائل کتاب محسوب می‌شود، مانند آثار شهیدین(رحمهما الله).
و شمّ الفقاهه شیخ حسن کاشف الغطاء و ذوق فقهی و قلم روان ایشان نیز متأثّر از شهیدین است.
در تسلط و تبحّر شیخ حسن کاشف الغطاء در فقه همین بس - از خاندان صدر نقل شده – که یک دوره فقه را در طول چهار سال (بدون تعطیلی در ایام سال به جز روز عاشورا) تدریس می‌کرده است. که این از افتخارات یک فقیه خبره و صاحب مبانی محسوب می‌شود.
کتاب انوارالفقاهه شامل اکثر ابواب فقهی و پس از تحقیق کامل درده مجلد به شرح ذیل به چاپ رسیده است:
جلد اوّل: کتاب طهارت، 640صفحه + 124 صفحه مقدمة التحقیق؛
جلد دوّم: کتاب صلات، 560 صفحه؛
جلد سوّم: کتاب زکات و خمس و صوم و اعتکاف، 400 صفحه؛
جلد چهارم: کتاب حج، 384 صفحه؛
جلد پنجم: کتاب تجارت و بیع، 640 صفحه؛
جلد ششم: کتاب قرض و رهن و حجر و ضمان و حواله و کفالت و صلح و شرکت و مضاربه و مزارعه و مساقاة، 400 صفحه؛
جلد هفتم: کتاب ودیعه و عاریه و اجاره و وکالت و وقف و هبه و صدقه و وصیّت،444 صفحه؛
جلد هشتم: کتاب نکاح و طلاق و خلع و مبارات، 524 صفحه؛
جلد نهم: کتاب غصب و مواریث و قضاء و شهادات، 594 صفحه[1]؛
جلد دهم: شامل فهارس جامعی از این موسوعه فقهی در 332 صفحه بدین شرح است:
1.    فهرست آیات کریم؛
2.    فهرست احادیث شریف؛
3.    فهرست اسماء معصومین علیهم السلام؛
4.    فهرست أعلام؛
5.    فهرست کتب وارد شده در متن کتاب؛
6.    فهرست اماکن و بقاع؛
7.    فهرست حیوانات؛
8.    فهرست مصادر تحقیق کتاب.
مقدمه التحقیق انوار الفقاهه توسط مدیر مرکز احیای آثار اسلامی (با همکاری برخی از محققین) در 124 صفحه در ابتدای جلد اوّل کتاب به چاپ رسیده است و شامل دو فصل و یک خاتمه است.
فصل اول در ترجمه و شرح حال مؤلف یعنی شیخ حسن بن جعفر کاشف الغطاء (1201-1262ق)، و فصل دوم درباره خود کتاب انوارالفقاهه است. و خاتمه آن در روش و منهجیّت تحقیق و تصحیح این کتاب است.
در تصحیح انوارالفقاهه از ده‌ها نسخه خطی – و بعضاً دست خط مؤلف – که بهترین و قدیمی ‌ترین و اصح نسخه ‌های موجود بوده، استفاده شده، و تتبّع جامعی در ایران و عراق جهت دست یابی به نسخه ‌های خطی انوار الفقاهه شد وبیش از صد نسخه خطی از آن شناسایی شد که مشخصّات تمام نسخه ‌های خطّی شناسایی شده و استفاده شده در خاتمة التحقیق به تفصیل معرفی شده است.
ده‌ها محقق و فاضل حوزه در به سامان رسیدن تحقیق و تصحیح این اثر، اعم از مقابله ‌های مکرر، تخریج مصادر و منابع آن، تقویم نص کتاب و مراجعه‌ های نهایی و تهیّه فهارس گوناگون (در طول بیش از ده سال) زحمات فراوانی متحمّل شده‌ اند که اسامی تک تک آنها در خاتمه التحقیق ذکر شده است.
.[1] لازم به یاد آوری است که کتاب انوارالفقاهه برخی از ابواب فقهی مانند صید و ذباحة، سبق و رمایة، حدود و دیات، ظهار و إیلاء، جهاد و امر به معروف و نهی از منکر را ندارد و لکن برخی از احکام این ابواب در دیگر ابواب فقهی درج شده است.
 
تاریخ به روز رسانی 1398/5/2

منبع: اختصاصی ایسکا
کلمات کليدي
طرح های پژوهشی, طرح های ویژه, کلان پروژه ها
 
امتیاز دهی
 
 

[Part_Lang]
[Control]
تعداد بازديد اين صفحه: 15755
Guest (PortalGuest)

پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامي - دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم
مجری سایت : شرکت سیگما