English | العربیة
 
گروه فلسفه

  فلسفه، به عنوان یکى از مؤلفه هاى تمدن بشرى، از همان قرون اولیه در تمدن اسلامى حضورى پررنگ داشته است و به عنوان شاخه اى از معرفت که با روش عقلى حقیقت را جست وجو مى کند، در جهان اسلام متناسب با شرایط و اوضاع جامعه اسلامى، به شکل فلسفه اسلامى در آمده و اکنون جزئى از سنت فکرى فرهنگى تمدن اسلامى را تشکیل مى‏دهد.
 گروه فلسفه پژوهشکده فلسفه و کلام اسلامى، با اذعان به این‏که پیشرفت هر فرهنگ و تمدنى بدون توجه به میراث سنتى آن و بهره گیرى از نوآورى ها و پیشرفت هاى دیگران امکان پذیر نیست، در دو حوزه فلسفه اسلامى و فلسفه غرب فعالیت مى کند. این گروه با اجراى طرح هاى پژوهشى در حوزه فلسفه اسلامى در صدد پرتوافکنى و احیاى میراث فکرى است که فیلسوفان مسلمان فراهم آورده اند. بررسى زوایاى تاریک و روشن کردن لوازم دیدگاه ها و بسط و اصلاح نظریات مطرح در فلسفه اسلامى از مهم ترین اهداف گروه فلسفه است. در حوزه فلسفه غرب نیز با بررسى حاصل قرن ها تلاش فیلسوفان مغرب زمین مى توان از نکات مثبت بهره برده و نکات منفى را نقد کرد. افزون بر این، با مقایسه سنّت هاى فلسفى اسلامى و غربى مى توان نقاط قوت ضعف هر یک را آشکار کرد و در جهت پیش برد تمدن اسلامى تلاش نمود.
 بر این اساس، گروه فلسفه طرح هاى کلانى را متناسب با اهداف فوق طراحى و به مرحله اجرا گذاشته است. از این جمله مى توان به کلان پروژه «توانایى هاى فلسفه اسلامى و ربط و نسبت آن با حیات اجتماعى و سیاسى» اشاره کرد. هدف از اجراى این طرح کلان بررسى این مسئله است که آیا فلسفه اسلامى صرفا به تفکر انتزاعى و نظرى پرداخته و باید بپردازد یا این‏که وارد حوزه هاى اجتماعى و سیاسى نیز شده است یا نه ؛ و آیا اساسا امکان ورود به چنین حوزه هایى را دارد یا نه.
 یکى دیگر از طرح هاى کلان در دست اجرا در گروه فلسفه، «فلسفه نفس» است. این طرح که در دو حوزه «علم النفس اسلامى» و «فلسفه ذهن» غربى اجرا مى‏شود، در صدد است تا با بررسى و معرفى نظریه هاى جدید فیلسوفان تحلیلى درباره ذهن، و ارائه نظام هاى علم النفس فیلسوفان مسلمان، با عرضه مسائلى که امروزه در فلسفه ذهن مطرح است، پاسخ فیلسوفان مسلمان را بیابد و تقریرى نو از علم النفس اسلامى ارائه کند.
 طرح کلان «فلسفه تحلیلى و علم اصول» نیز با توجه به وجود موضوعات مشترکى در بخش مباحث الفاظ علم اصول و شاخه فلسفه زبان در فلسفه تحلیلى، مقایسه این دو دسته مباحث و آشکار ساختن نقاط قوت و ضعف هر طرف را هدف قرار داده است.

الف) کلان پروژه ها
1. کلان پروژه «فلسفه تحلیلى و علم اصول»:
تعامل فکرى میان سنت ها و حوزه هاى فکرى مختلف و سنجش و مقایسه آن ها بسیار سودمند است، به ویژه از این جهت که مى توان در فرایند تعامل و تضارب آرا به نتایج نوین در جهت شناخت ضعف ها و توانایى هاى سنت هاى فکرى اصیل دست یافت.
 بى تردید علم اصول فقه از غنى ترین میراث های حوزه هاى علمیه شیعه است. بخش مهمى از این علم مربوط به تهیه و تنظیم قواعد عام زبانى استنباط حکم شرعى از دلیل لفظى است. این بخش که بسیار غنى و در عین حال ناشناخته است تاکنون به صورت مناسبی عرضه نشده است.
 نکته دیگر این‏که در سنت فلسفى مغرب زمین صد سال است که فیلسوفان در باب زبان و ربط و نسبت آن با واقعیت و ذهن کارهایى انجام داده و به نتایجى نیز دست یافته اند و این دستاوردها امروزه مورد توجه اکثر رشته هاى علوم انسانى است.
 از این رو سنجش و مقایسه این دو حوزه مهمّ فکرى از منظر فلسفى می تواند به تعامل این دو حوزه و بهره گیرى علم اصول از حوزه هاى معرفتى ناظر به زبان منتهى شده و به بالندگى و توانمند سازى آن جهت تولید علم و نظریه پردازى بینجامد.
 براى تحقق چنین هدفى، کلان پروژه «فلسفه تحلیلى و علم اصول» طراحى و به مرحله اجرا در آمده است که به برخى از مراحل آن اشاره مى‏شود:
 - تشکیل حلقه پژوهشى در این موضوع و مباحثات دوره ای میان محققان؛
 - تهیه مجموعه مقالات تألیفى و ترجمه اى در دو سطح: الف) معرفىِ چشم اندازها، کلیات و قلمرو مباحث زبانى در علم اصول و فلسفه تحلیلى. ب) ورود به مباحث مهم فلسفى که در این دو حوزه طرح شده اند از قبیل مسئله معنا، دلالت، قصد، وضع، افعال گفتارى و... .
 - ترجمه کتاب هاى اصلى و تأثیرگذارِ فلسفه تحلیلى جهت انتقال درست و صحیح این مکتب و بومى سازى آن.
 - تألیف کتاب در قالب پروژه هاى تحقیقى در باب موضوعات مختلف فلسفى مربوط به حوزه زبان به صورت سنجش و مقایسه.
 - تهیه و برگزارى نشست هاى علمى و میزگردهایی با محوریت فلسفه تحلیلى و علم اصول.
 - طرح پرسش و اقتراح از صاحب نظران جهت استفاده از آرا و انظار گوناگون.
 - تشکیل حلقه اى علمى - پژوهشى و مباحثات دوره اى میان محققان.

 * طرح هاى فعال ذیل این کلان پروژه:
1. افعال گفتارى در فلسفه تحلیلى و علم اصول (تألیف)، محمدعلى عبداللهى
2. مجموعه مقالات فلسفه تحلیلى (تألیف)، گروه محققان
3. مجموعه مقالات فلسفه تحلیلى (ترجمه)، گروه مترجمان
4. مجموعه گفت و گوها و نشست های فلسفه تحلیلى و علم اصول
5. فلسفه زبان کواین، محسن زمانی (تألیف)
6. معناشناسی دوبعدی، علی صبوحی (تألیف)
7. نظریه معنای دیویدسون، علی صبوحی (تألیف)
8. انتساب باور و دیدگاه ارجاعی، احمدرضا همتی (تألیف)
9. اسم های اشاره و ضمایر در فلسفه زبان، ساجد طیبی (تألیف)
10. برون گرایی در محتوای حالات ذهنی، محمود مروارید (تألیف)
11. اسم های خاص تهی در فلسفۀ تحلیلی و علم اصول، سیدعلی طالقانی (تألیف)
12. تئوری علی حکایت، امید کریم زاده (تألیف)
13. معناشناسی واژگان، مصطفی مهاجری (تألیف)
14. استدلال های کریپکی برای نظریه حکایت مستقیم، هاشم مروارید (تألیف)
15. گزاره های شرطی و واجب مشروط در اصول فقه، علیرضا احمدی (تألیف)
16. توصیف های معین، نسیم ماحوزی (تألیف)
17. تحلیل متعلق امر، علیرضا محمدی (تألیف)
18. درآمدی بر فلسفه نظریه احتمالات، محمود مروارید (تألیف)

2.کلان پروژه «فلسفه نفس»:

 ماهیت نفس و شناخت آن به دلیل نتایج مهمى که بر آن بار مى‏شود همواره مورد توجه فیلسوفان بوده است. اما در سال هاى اخیر ذهن [mind] و فرایندهاى ذهنى و ماهیت آن توجه بسیاری از فیلسوفان مغرب زمین را به خود جلب کرده است، تا آن‏جا که قرن بیست و یکم را قرن فلسفه ذهن نامیده اند و تلاش مى شود مسایل فلسفى مهم با توجه مجدد به مسئله نفس (ذهن) حل شود.
 بدین لحاظ، طرح کلان پروژه «فلسفه نفس» تهیه شده است. و برخى از کارهاى علمى - پژوهشى که در درون این کلان پروژه پیش بینى شده عبارتند از:
 الف) کتاب شناسى توصیفى علم النفس اسلامى
 ب) فرهنگ اصطلاحات علم النفس اسلامى و فلسفه نفس معاصر غربى.
 ج) تاریخ علم النفس اسلامى
 د) درآمدى بر علم النفس اسلامى
 ه) علم النفس اسلامى حکماى مسلمان
 و) توجه به بعضى از آثار اصلى و مهم فلسفه نفس جدید

* طرح هاى فعال ذیل این کلان پروژه:
1. نوخاستگی و آگاهی، یاسر خوشنویس (تألیف)
2. درآمدى به فلسفه عمل، مهدى ذاکرى (تألیف)
3. تبیین سازگاری/ ناسازگاری تجرد نفس باتغیر آن، علیرضا اسعدی (تألیف)
4. مسئله آگاهی در فلسفه ذهن، یاسر پوراسماعیل (تألیف)
5. درآمدی بر مسئله نفس و بدن در نظام حکمت صدرایی، هادی موسوی (تألیف)
6. ماجولاریتی ذهن، یاسر پوراسماعیل (تأْلیف)

3.  کلان پروژه «توانایى هاى فلسفه اسلامى و ربط و نسبت آن با حیات سیاسى اجتماعى»:

 این طرح به دنبال تأکید مقام رهبرى در جمع بعضى از فرهیختگان مبنى بر تبیین و تعیین ربط و نسبت فلسفه اسلامى با حیات اجتماعى - سیاسى، در پژوهشکده شکل گرفت و طرح تفصیلى آن تهیه و مراحل اجراى آن مشخص گردید. طرح مذکور بر آن است تا نشان دهد که توانایى‏ها و کاستى‏هاى فلسفه اسلامى به ویژه در ربط و نسبت آن با حیات بشرى چیست. براى رسیدن به این مقصود در مرحله نخست باید دید ماهیت و حقیقت فلسفه اسلامى چیست و از واژه «فلسفه اسلامى» چه چیزى اراده مى‏شود.
 براى تحقق هدف مذکور و پیش‏برد موضوع، کارهاى متعددى به شرح زیر در نظر گرفته شده است:
 - اجراى طرح هاى پژوهشى با موضوع «چیستى فلسفه اسلامى» و موضوعات مربوط به آن.
 - اجراى طرح هاى پژوهشى با موضوع «توانایى هاى فلسفه اسلامى و ربط و نسبت آن با حیات اجتماعى - سیاسى».
 - تألیف و ترجمه مجموعه مقالات.
 - برگزارى نشست هاى و گفت وگوهاى علمى.
 * طرح هاى فعال ذیل این کلان پروژه:
1. تأثیر طبیعیات بر فلسفه اولى، سعید انوارى (تألیف)
2. تأثیر گناه بر معرفت از دیدگاه غزالی، زهرا پورسینا (تألیف)

4. کلان پروژه «امامت و ولایت در تشیع و تصوف و تأثیرات متقابل آن
شاید درباره رابطه  هیچ دو گروه فکری به اندازه رابطه تشیع و تصوف اختلاف نظر وجود نداشته باشد. این اختلاف شدید، هم در میان شیعیان و صوفیان و هم در میان مخالفان هر دو گروه وجود دارد.
درباره بحث ارتباط تشیع و تصوف نقاط حل ناشده ی فراوانی وجود دارد. برای نمونه، تلقی صوفیه از مقام و منزلت اهل بیت و به طور خاص دوازده امام اصلاً روشن نیست. برای مثال، معلوم نیست دقیقاً از چه زمانی و تحت تأثیر چه عواملی اعتقاد به دوازده امام و انتظار فرج وارد اندیشه برخی از صوفیه شده است. همچنین بحث ولایت از مباحث مشترکی است که هم شیعه و هم صوفیه به آن باور دارند، هرچند درباره حدود و ثغور آن میان ایشان اختلاف نظر هست.
ضرورت پژوهش درباره موضوعات فوق بر هیچکس پوشیده نیست، ولی با توجه به دامنه وسیع رابطه میان تصوف و تشیع، در گام نخست این طرح پژوهشی را فقط در حوزه امامت و ولایت مورد بررسی قرار می دهیم.
نمونه طرح هایی که در این کلان پروژه مورد بررسی قرار خواهند گرفت، عبارتند از:
1. تصویر امامان شیعه در متون صوفیه.
2. سیر تاریخی بحث ولایت (و به ویژه ولایت تکوینی) در میان شیعه و صوفیه و تأثیرات متقابل این دو بر یکدیگر.
3. شکل گیری «تسنن دوازده امامی» در میان برخی از صوفیه و نقش آن در گرایش صوفیه به شیعه.
4. تأثیر عرفان نظری ابن عربی و شاگردان او در اندیشه شیعه.
5. عرفان متأخر شیعی (از شیخ بهایی و آقا محمد بیدآبادی تا عصر حاضر و به ویژه مکتب ملاحسینقلی همدانی) و ارتباط آن با آموزه های صوفیه.

 ب) دیگر آثار

1. انسان‌گرایی فلسفی، محمدهادى طلعتى (تألیف)
2. نامه‏اى در باب امانیسم، مارتین هایدگر، ترجمه ابراهیم على‏پور
3. قلمروهاى هستى در فلسفه تحلیلی، محمدامین احمدى (تألیف)
4. مأخذشناسی فلسفه غرب‌(2) (87 ـ 1380)، حسینعلی رحمتی (تألیف)

 ج) نشست‏ها و گفت‏وگوها
1.  چیستى فلسفه اسلامى: غلامرضا فیاضى(2 جلسه)  1383 -  حسین غفارى (2 جلسه)  1383 -  مصطفى ملکیان(2 جلسه)  1383 -  غلامرضا اعوانى 1383-  سید مهدى‏میرباقرى 1383-  سیدجعفر سیدان 1383-  غلامحسین ابراهیمى دینانى 1383  و آیة الله جوادى آملى 1383 ، نقد منطق صورى: دکتر یحیى یثربى  1385 ، نقد علیت در فلسفه اسلامى: دکتر یحیى یثربى (دو جلسه)  1385 ، توانایى‏هاى فلسفه اسلامى: دکتر محمد لگنهاوزن 1385  و دکتر غلامرضا اعوانى  1385 ، نقد تعریف فلسفه: دکتر یحیى یثربى 1385.
2.  فلسفه تحلیلى و علم اصول: مصطفى ملکیان (2جلسه) 1381 ، صادق لاریجانى  1381 ، صادق لاریجانى  1384، على عابدى شاهرودى  1384، سید احمد مددى 1384 و فلسفه تحلیلى، نظریه معنا: حمید وحید دستجردى (4 جلسه) 1383.
  3.  نشست‏ها و گفت‌وگوهایى در باب «توانایى‏هاى فلسفه اسلامى و ربط و نسبت آن با حیات اجتماعى»، و «فلسفه تحلیلى و علم اصول».
4. فلسفه نفس: نفس در دیدگاه میرزا مهدی اصفهانی، (محمد بیابانی اسکویی)؛ رابطه نفس و بدن نزد ابن سینا وملاصدرا، (عبدالرسول عبودیت)؛ رابطه علّی میان حالات ذهن و عمل، (مهدی ذاکری)؛ رابطه نفس و بدن از دیدگاه صدرا، (سید یدالله یزدان‌پناه)؛ تحول جوهری نفس و تأثیر آن بر نفس‌شناسی صدرالمتألهین، (استاد انتظام)؛ محتوای حالات ذهنی و کارکرد زیست‌شناختی، (حسین رضایی)؛ همچنین نشست های علمی در راستای «همایش بین‌المللی آموزه‌های دینی و مسئله ذهن بدن» با استادن: سید یدالله یزدان‌پناه، محمد حسین حشمت‌پور، غلامرضا فیاضی و سیدجعفر سیدان.

د) آثار منتشرشده
1.   مأخذشناسى فلسفه غرب(1)، حسینعلى رحمتى،1385
2.   تأثیر گناه بر معرفت آدمى از دیدگاه آگوستین، زهرا پورسینا،1385
3.   افعال گفتارى، جان آر. سرل، ترجمه محمدعلى عبداللهى،1385
4.   عقل و دل، ویلیام وین رایت ، ترجمه محمدهادى شهاب،1385
5.   آموزه هاى عرفانى از منظر امام على(ع)، محمدامین صادقى ارزگانى،1384
6.   انسان کامل از دیدگاه امام خمینى و عارفان مسلمان، محمدامین صادقى ارزگانى،1383
7.   ذهن، مغز و علم، جان آر. سرل، ترجمه و تحشیه امیر دیوانى،1382
8.   عقل و تجربه از نظر اسپینوزا، جى. ایچ. آر. پارکینسن، ترجمه محمدعلى عبداللهى،1381
9.   مکاتبات لایب نیتس و کلارک، ایچ. جى. الکساندر، ترجمه على ارشد ریاحى،1381
10.   مغالطات، على اصغر خندان،1380
11.   ما بعد الطبیعه، ریچارد تیلور، ترجمه و تحشیه محمد جواد رضایى،1379
12.   سرشت کلیت و ضرورت، پژوهشى در فلسفه منطق، عسکرى سلیمانى امیرى،1378
13.   ادراک حسى از دیدگاه ابن سینا، محمد تقى فعالى،1376
14. الحاد و از خود بیگانگی، ترجمه سید ابراهیم موسوی
15. شکاکیت و تعریف شناخت، ترجمه محمد هادی شهاب
16. چیستی فلسفه اسلامی، تألیف یارعلی کرد فیروزجایی
17. درآمدی بر چیستی فلسفه اسلامی، مجموعه گفت‌ وگوهایی با اساتید فلسفه اسلامی
18. کتاب‌ شناسی توصیفی فلسفه نفس، محمد ملکی
19. فلسفه هنر ابن‌سینا، هادی ربیعی
20. درآمدی بر فلسفه ذهن، ترجمه مهدی ذاکری
21. مسیحیت و مسئله ذهن و بدن، مجموعه مقالات (گروه مترجمان)
22. اسلام و مسئله نفس و بدن ( گروه مولفان).
23. نفس و بدن در متون دینی
24. نفس و بدن در فلسفه مشاء و حکمت متعالیه (1)
25. نفس و بدن در فلسفه مشاء و حکمت متعالیه (2)
26. نفس و بدن در الهیات تطبیقی
27. نفس و بدن و مسئله معاد
28. نفس و بدن پسش و پس از مرگ
29.  نفس و بدن در اخلاق و انسان شناسی
30. نظریه کارکردگرایی در فلسفه ذهن
31. نظریه دوگانه انگاری و رفتارگرایی در فلسفه ذهن
32. نظریه این همانی در فلسفه ذهن
33. نظریه حذف گرایی در فلسفه ذهن
34. نظریه های مادی انگارانه ذهن، احمدرضا همتی و علی صبوحی (تأْلیف)

کلمات کليدي
فلسفه, فلسفه و کلام
 
امتیاز دهی
 
 


آخرین به روزرسانی:
دوشنبه 11 ارديبهشت 1402 10:47:03

تعداد بازديد اين صفحه: 17786
مطالب مرتبط پربازدیدترین اخبار

آدرس: قم- میدان شهدا- ابتدای خیابان معلم

 پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
تلفن: 3115- 025

داخلی روابط عمومی پژوهشگاه: 6824 ( فقط امور مربوط به  روابط عمومی)

جهت ارتباط با سایر بخشهای پژوهشگاه، بر روی فایل زیر خط کلیک کنید: 

ایمیل: info@isca.ac.ir

فايلها
تلفنهاي داخلي سايتهاي پژوهشگاه. 96.5.30.pdf 198.547 KB

ایتا
پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی
کلیه حقوق این وب سایت متعلق به پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی (وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم) می‌باشد
خانه | بازگشت |
Guest (PortalGuest)

پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامي - دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم
مجری سایت : شرکت سیگما